Ayollarga ijtimoiy yordam ko’rsatish

Ayollarga g’amxo’rlik – O’zbekiston jamiyatining ustuvor yo’nalishi.
Bugingi kunda inson, shaxs muammosi jamiyat mikyosida xam, ijtimoiy gumanitar fanlar soxasida xam keng dolzarb masalalr darajasiga kutarildi.
Axolining yarmidan kupini xotin-kizlar tashkil etgan O’zbekiston respublikasi uchun xotin-kizlarning ijtimoiy xayotidagi urni mavkei, faollik darajasi ma’naviy kadriyatlarni uzlashtirish va yangi kadryatlarni shakillangtirishdagi roli jamiyat taraqkiyotini belglovchi eng muxim omillardan biridir. Shuning uchun xam inson manfatlari, xotin-kizlar masalalari Respublika Prizidenti fukumatini doimiy dikkat markazida turibdi. Prizidentimiz tomonidan mamlakatda 2008 «Yoshlar yili» 2009 yil «Qishloq taraqqiyoti va farovonligi yili» 2010 yil «Barkamol avlod yili» deb e’lon kilinishi fikrimizni yorkin dalilidir». Soglom avlodni tarbiyalashga, ma’naviy boy, axlokan yetuklik rivojlangan yukori bilimli xar tomonlama kamol topgan shaxsni shakillantirishga karatilgan keng kulamli tadbirlarni amalga oshirilmokda. Bu boradagi davlat dasturlari xayotga tadbik etishda bevosita xotin-kizlar ijtimoiy faoligini kuchaytirish, ularni mamlakatda kechayotgan shiddatli jarayonlarga munosib ulishini kushishi masalalariga boglik.
Shunday kilib, jamiyat ishlariga xotin-kizlarni faol ishtirok etishini ta’minlamasdan, ularning ishtimoiy axvolini yaxshilamasdan turib mamlakatdagi tub isloxatlarni amalga oshirish mumkin emas. Chunki «jamiyatning demokratik uzgarishlar yulidan nechoglik ilgarilab ketgani shu jamiyatning ayollarga bulgan munosabati, uning madaniy ma’naviy saviyasini belgilaydi».
Shaxs va jamiyat munosabati, barkamol shaxsni, komil insonni tarbiyalash insoniyat taraqqiyotini barcha boskichlarida eng dolzarb ilmiy va amaliy muammo sifatida tadkikotchilar dikkatini jalb kilib kelgan.
Markaziy Osiyo mintakasida yashagan kadimgi xalklar turmush tarzi shuningdek ibtidoiy davr xotin-kizlarining ijtimoiy axvoliga oid materiallar bizgacha tugridan tugri yetib kelmagan. Ularning xayot tarziga oid ma’lumotlarni «Avesto» da kadimgi yunon tarixchisi Gerododni «Tarix» va Strabonning «Geografiya» Beruniyning «Kadimgi xalklardan kolgan yodgorliklar» Maxmud Kashkariyning «Devoni lugati Turk» asarlaridir. Xamda Urgun yenisey bitiklari va boshka bizgacha yetib kelgan arixologik yodgorliklar orkali bilish mumkin.
Bundan tashkari, turon zamin xududigai xotin-kizlar xayotiga oid ma’lumotlar xalk ogzaki ijodi namunalari afsonalar eposlar, kushik va dostonlar uz aksini topgan. Urta asrlarda yashab ijod kilgan shark mutafakkirlari Al-Kindiy (801-860), Al Farobiy (873-950) Al Xorazmiy (X asr) Ibn Sino (980-1037), Beruniy (973-1048), U. Xayyom (1040-1123) tasovvufiy okim vakillari Yu. Xamadoniy, A. Yassaviy, A. Gijdivoniy, N. Kubro, Al Buxoriy, B. Naqshbandiy, Xuja Axror, Jomiy, A.Navoiy, X. Voiz, Jalolidin Devoniy va boshkalar inson, jamiyat shaxs tarbiyasi kabi masalalarni komil insonni tarbilash goyasi bilan birga tatkik etdilar. Xotin-kizlarning XYIII-XIX asrlardagi ayanchli ijtimoiy axvoli Nodira, Uvaysiy, Dilshodi Barno, Anbar Otin kabi shoirlarning ijodida batafsil bayon kilingan.
XIX asr oxiri va XX asr boshlaridagi jadidchilik xarakati xotin-kizlar masalasiga yondashishda xam tub burilish yasaydi. Ayniksa Bexbudiy, Fitrat, ibn Faxruddin, Ul-Bannot, Al-Nizomiy va boshkalarning ayollar va kizlarning tarbiyasi, ularning ijtimoiy xayotidagi oilasidagi urni kabi masalalar uz davri uchun dolzarb bir tarzda xal etildi.
Markaziy Osiyodagi xotin-kizlar xayoti bilan boglik masalalarning ilk dafga ilmiy tatkikot sifatida urganishi, XIX asr oxiri va XX asr boshlarida chor Rossiyasi va shuro siyosatchilari-olimlari tomonidan amalga oshirilgan. Keyinchalik bu ishga maxalliy mutaxassislar xam jalb etildi. Lekin bu tadkikotchilar bir tomonlama bulib muammolar asosan Rossiya istelochilari manfatlari, nuktai nazaridan kelib chikkan xolda urganilgan edi. Shark ayollariga xos bulgan asrlar davomida shakillanib, ularning an’anaviy kadriyatlari bu manfatlariga zid kelganligi uchun xam kamsitilar, ularga karshi kurash goyasi, tadkikotlarining negizini tashkil kilardi.
Fakat asrlarning 80 yillari oxiriga kelib Urta Osiyo xotin-kizlarining uziga xos ijtimoiy muammolari, ularning ogir axvoli xakidagi masalalar urtaga tashlandi. Ammo bu mutaxassis olimlar tomonidan emas balki asosan publisist va yozuvchilar tomonitan yoritildi. Ayollarni zamonaviy muammolarini ilmiy jixatdan urganish ishlariga ko’p dikkatni jalb kilagni sosiolog olimlardir. Afsuski bunday tadkikotlar juda kam sonli va tugallikdan uzokdir. Tarixchilar asosan urta Osiyo xotin-kizlarining xarakatining avvalgi boskichlarini taxlil kilish bilan band bulishsa, sosologiya yunalishida esa bu masala xamon ochiqligicha kolmokda.
Utish davri xususiyatlarini xisobga olgan xolda O’zbekistonda xotin-kizlarni axvolini yaxshilash va xukukiy davlat demokratik jamiyat kurishda ularni faolliklarini oshirish uchun nazariy jaxatdan asoslangan amaliy tavsiyalar ishlab chikish vazifalari xam turibdi.
Bozor munosabatlariga utish davrida ijtimoiy siyosiy iktisodiy olimlarning xotin kizlar xayotida xam sezilarli tasiri buladi.
Jamiyat shaxslarining moddiy ne’matlar xamda uz-uzini kayta ishlab chikish faoliyatidir. Bu jarayonda jinslar uziga xos funksiyalarni va rollarni bajaralardilar. Jinslarning beofizologik tizimiga kura moddiy ne’mat yaratish jarayonida bosh rolni erkak, uz-uzini kayta ishlab chikishda esa bosh rolni ayol bajaradi. Shunga kura erkaklar asosan moddiy iktisodiy tarakkiyotini, ayolllar esa uning uzluksiz rivojlanishini ta’minlab turadilar. Ayol va erkak jinsi zimmalaridagi bu tabbiy, biologik funksiyalarni bajarish davomida uzaro munosabatga kirishdilar. Jamiyat va oilaning uzaro alokordorligi u ayollarning xayotidagi obro’ e’tiborini darajasini belgilashi ilmiy nazariy jixatdan asoslanmog’i kerak, oila an’analari, urf-odatlari, milliy kadryatlari tizimini shakillanishida xotin-kizlarni rollari kattadir.
Tabiiy muxit turlari, taqsimoti, ma’suliyat ayrboshlash va xakoza kabi yashash uchun omillarni barpo etishda muxim axamiyat kasb etadi. Bu esa shu muxit ichida yashayotgan axolining psixolgoik xolatiga, mejozi va xarakter xususiyatlariga ta’sir etadi. Ularning jamiyatdagi mavkei xamda faollik darajasini belgilaydi.
Mintakamizda xotin-kizlarning tabiiy va ijtimoiy muxit ta’sirida ijtimoiylashuv jarayoni tarixiylik va muntakaviylik nuktai nazaridan taxlil etilib, bu muxitni kishilik xayotini ilk davridan to kunga kadar xotin kizlar turmush tarziga, ularning shaxs sifatida shakllanishiga ta’siri urganilagan. «Ona axli, ayolning pokizaligi mexr-muruvati, sadokati va vafodorligi oila mukaddasligini ta’minlovchi birinchi omildir» - degandi I.Karimov.
Darxakikat, kup xayot yullarida kishilar manaviyatni, iymon-e’tikodini kamol toptirib, ezgulikga yulovchi ayol-onaning urni va roli bekisdir.
Agar ayolga oilalik kismati bitilmaganda unga maxbubiylik va farzand tarbiyasi yuklatilmaganida, u buyuk kashviyotchi, eng zukko va tadbirkor davlat raxbari bulardi, albatta ammo ayolga uta murakkab va sharafli vazifa avlodni davom ettirish, jamiyatni taraqqiyotida ishtirok etish vazifasi yuklatilgan va uning uchun xam kadimdan uni e’zozlab kelganlar.
Uzbek ayolining erk va mustakillik ma’naviyat va ma’rifat fidoiylari ekanligi jaxon ilm axlini xamisha xayratga solib kelgan va shuning uchun xam kupgina rivojlangan mamlakatlarda shu oddiygina uzbek ayolida mujassam bulgan uning ming bir alloma uning kadriyati, fidoiyligi, chidami sadokat va matonati, ilmiy tadkikotlar mavzulari kilib olinishi bejiz emas. Jumladan, Fransiyada fransuz tadkikotchilarining Urta Osiyo xotin kizlari bosib utgan tarix davri. bugungi bozor iktisodiyoti davrida xotin-kizlar axvoli, ularning turmush tarzi, ijtimoiy faoliyatlarini urganishga bulgan kizikishlari ortib bormokda. Buni aloxida ta’kidlab, respublikamiz Prizidenti I.Karimov Parijda Fransiya Prizenti bilan bulgan uchrashuvda shunday degan edi: «Fransiyada bir necha asrlardan buyon bizning tariximizni, madaniyatimiz tilimiz, buyuk ajdodlarimiz, me’rosi xususida chukur tadkikotlar olib borilganligi mamuniyat bilan ta’kidlayman. Fransuz sharkshunoslari bu soxada kashshoflik kildilar va ajoyib natijalarga erishdilar».
Xakikatdan xam, 1700 yillardanok g’arbda birinchilardan bulib, xotin-kizlar xukuklarini ximoya kilib chikan fransuz olimlari xotin kizlar masalasidagi uz dunyo karashlaridagi bizning olimlarmizdan, ancha ilgarilab ketganligini urganuvchi 100 dan ortik markazlar mavjud bulib, xotin-kizlar masalasidagi 200 yillik tajribaga ega fransiyada esa, Urta Osiyo xotin kizlarining, emansipasiyasi masalalariga katta axamiyat berildi.
Fransuz tadkikotchilarini boshkalardan farki shu ediki, ular uz tadkikotlarini chetdan turib matbuot xabarlarini eshitib, gaplariga asoslanib emas, balki O’zbekistonga kelib uning shaxar va chekka ulkalarida yashab uzbek xalkining turmush tarzini, mamlakatining ijtimoiy iktisodiy axvolini musulmon urf-odatlari va an’analarini chukur urganib, yaratganlar. Ular ulkada mavjud xotin-kizlar muammolari, milliy va islom bilan chambarchas boglikligi amalda kurganlari xolda, bu masalaga jiddiy va extiyotkorlik bilan yondoshganlar.
A. Bennigsen va L.K. Shainbal uzlarining «Musulmon Respublikalarida islom» asarida Turkiston xalklarining xar kanday rivojlangan mamlakat urgansa arzigulik madaniyati, tarbiyaviy axamiyati kuchli bulgan, ma’naviyati musulmon urf-odat va allomalarini 1927 yil uyishtirilgan «Xujum» kompaniyasi baxonasida bir zarb bilan maxalliy xalk xayotidan sikib chikarish mutloko mumkin emasligini tan olmaslik, 1865 yillardan boshlab Turkistonga kuplab rus axolisini migirasiya kilinishini va ulkaga rus madaniyatini an’anaviy ravishda olib kirishga urinish, Moskva uzokni kuzlagan rejani amalga oshira boshlaganidan dalolat degan fikirni bildiradi. Moskva rejasiga kura 1930 yilda O’zbekiston millatining kayta ishlash sanoatida 1500 uzbek ayoli ishlashi, 3500 shafyor, 20000 traktorist kishlok xujaligida ishchi kuchining 80 % uzbek ayollari bulishi shart edi. Ayolga nisbatan bunday munosabatni uz davrida kuzga kuringan Fransuz olimi J.Mishli koralab chikkan va «xotin-kizlarning uzluksiz mexnat bilan band bulishi oxiri okibatda, ayolni kasalmand kilib, undan majruh va nimjon avlodlar dunyoga kelishiga, sog’lom va aqlu raso avlodlarga ega bo’lmagan jamiyat shu tarika inkirozga yuz tutishiga, oilada esa er-xotin va bolalar munosabatni buzilishiga olib keladi», deb takidlagan edi.
1991 yil erishgan mustakilligimiz xayotimizni uzgartirib yubordi, jumladan xotin kizlar masalasida xam talaygina uzgarishlar ruy berdi.
Davlat xar kancha kudratli bulmasin uning ma’naviy asoslari pishiq bulmasa unda ayol ishtirok etmasa, betakror va kadimiy kadriyatlarni tiklash, xalkimizning ma’naviy, ruxiy extiyojlarini kondirish, mafkurasi mustaxkam barkamol jamiyat kurish, barkamol avlodni kamol toptirish mumikn emas. Mamlakat tarakqiyoti ayolning jamiyatdagi tarakqiyot urniga karab belgilanadi.
Ayolning uzi, uning borligi ma’naviyatidir, ayol olam uchun yaralgan. Millatning boshlanishi ayoldan, millatning ma’naviyatli ma’rifatli bulishi, barkamol topishi xam ayoldandir. Bugun esa u kelajak orzulari bilan XXI asrga kadam kuydi.
Universitetimiz xotin-kizlar kumitasi faoliyati xakida xam fiklarimizni bildirib utkazmokchiman.
Xotin-kizlar kumitasi kator yillardan buyon universitet xayoti faol ishtirok etib kelmokda va uziga kuyidagi suzlarni shior kilib olgan: «Ayollarsiz tiriklikni, bashariyat sirlari insonni tasavvur kilib bulmaydi, zero ayollarni birinchi galdagi vazifasi vatan uchun, millat uchun sog’lom va barkamol naslni tarbiyalab voyaga yetkazishdan iboratdir».
Universitet xotin-kizlar kumitasi yillar davomida anchagina namunali ishlarni amalga oshirib kelmokda. Kumitaning odatiy faoliyatiga aylanib kolgan «Kulokka gapiriladigan gaplar» ruknida ginikolog vrach maslaxati, «Soglom oila, soglom avlod manbai» ruknida talaba va xotin-kizlarning xayot sharoitiga e’tibor berish va ularga bu borada namuna kursatish, ularni tugri yulga boshlash, kizlarni xayot yuliga tayyorlash ishlari amalga oshirilmokda.
Universitetda xozirgi kunda 336 ta professor - ukituvchilar ukuv yordami ishlari buyicha 507 va boshkalar, jami 1196 ta xotin-kizlar faoliyat kursatmokda.
Universitet xayotida faol ishtirok etayotgan xotin-kizlarni takdirlash ularni ragbarlantirib turish, milliy kadriyatlarimizni tiklash maksadida izlanishlarni olib bormokda.
Bugungi kunda kishlok ayollarining iktisodiy axvoli kuyidagi kursatmalar bilan xarakterlanadi:
- Kishlok ayollarining bandlik kursatkichi:
-Kishlok ayollari urtasidagi ishsizlik darajasi:
-Kundalik darajasi (rasmiy statistik ma’lumotlar kishlok ayollarning aloxida tahlil kilganda shuni kursatadiki, ayollarning iktisodiy axvoli kishlok axolisini umumiy xarajat miqdori bilan ulchanar ekan).
-tirikchili minimumi ulchami:
-Ayollar extiyojlarini kondirish darajasi.
Rasmiy ma’lumotlarga karaydigan bulsak butun markaziy Osiyoda 1993 yilga karaganda 1997 yil kishlok xujaligida band axolisini soni ancha usgan. Shirkat xujaliklari va dexkon xujaliklarini soni xam usgan. Ijora xujaliklarida ishlovchi ishchilar 2002-2003 yillarga karaganda 2010 yilda kupaygan.
Ijora xujaliklari dexkon fermer xujaliklari ishlayotgan ayollar yetishtirayotgan maxsulotlar darajalaridan kungillari tuk. Ular nafakat kishlok xujaligi bilan band balki oliy ma’lumotli va tulik bulmagan oliy malumotli, Urta maxsus bilimga urta maktab bilim darajalariga ega bulib borayotgan shaxslardir. Ularning ichida kishlok uchun zarur bulgan mutaxassislar - ukituvchilar, vrachlar, iktisodchilar, bugalterlar, moliya va savdo xodimlari, agronomlar va boshka texnik xodimlarning mavjudligi bizni kuvontiradi. Butun markaziy Osiyo ayollari orasida vrach va ukituvchilik kasbini egalari soni eng kupchilikni tashkil etar ekan. "Kishlok ayollarini extiyojlari ayollarning an’anaviy extiyojlaridan unchalik fark kilmaydi. Bor farklar xam kuyidagilardir:
- Extiyojlardan konikkanlik darajasi:
- Xizmat sifatining moslik darajasi:
Vakt sanogi, zarur extiyojlarni realizasiya (amalga oshirish) kilish:
Kishlok ayollarini norasmiy iktisod sektorida bandliklari.
Respublikamizning kishlok ayollarida oila vazifalari, yumishlaridan ortolmay aksariat xollarda uy bekalari bulib kolmokdalar. Bir tomondan yaxshi, bola tarbiyasi bilan shugullanmokda - saramjon sarishtalik bulishadi. Lekin ikkinchi tomondan biror bir kasblari kulini tutmasliklar ma’lum bir jamoada mexnat kilmasalar mening nazarimda jamiyatdan ular uzilib koladilar. Kupincha uy ishlari, yer uchastkalarida ishlash mexnat faoliyati bilan tenglashtiradilar. Lekin mexnatning bu turi mexnat daftarchasida kayd kilinmaydi, ish staji bermaydi, bandlik statusiga xam ega bulmaydi.
Uy xujaligi (uy supursidur, ovkat tayyorlash, kir yuvish, dazmol kilish va xk.) mexnat kiluvchi 14 yosh va undan kattalar 1999 yilgi tadkikot natijalariga kura 43 % tashkil kiladi. Uy xujaligida ishlovchi ayollar bir kunda urtacha 5 soat ishda bulishadi.
Bush vaktlarida ayollar bolalar tarbiyasi bilan shugullanadi. Kuplab ayollar mamlakatimiz mexnat potensialining asosiy kismining tashkil kiladi. Ularning mexnatdagi samarador ish faoliyatlari xal xujaligida muxim bulib xisoblanadi. Kup ayollar uchun ish bu nafakat kasbi faoliyat balki oilaviy budjetga xam yordamdir. Bozor iktisodiyotiga utish davri ayollarni turlicha mexnat shakllarini bajarishga olib keldi. Ular uz kasbi ishlaridan tashkarida boshka ishlar bilan xam shugullanmokda masalan: tadbirkorlik bilan, norasmiy iktisod sektoridagi, firmalarda, uy xujalikdagi ishlash va x k.
Respublikamizda 24 milliondan ortik oxoli mavjud shundan 61 % kishlok xujaligida band bulgan pastdan undan 52 % ayollarni tashkil kiladi.
Lekin xarakat platformasi- ayollar axvolini yaxshilik va jamiyatda ularning makeini oshirish buyicha uziga xos xalkaro dastur mavjuddir. BMT bosh Assamblyasining 2000 yil 5-9 iyun kunlari utkazilgan maxsus sesiyasi ayellarning va erkaklar tengligi, XXI asrdagi taraqqiyot vatinchlik mavzusiga bagishlanadi.
Lekin xarakat platformasi 1995 yilda Pekinda butun jaxon xotin-kizlar konferensiyasida kabul kilingan. Ushanda dunyoning 189 mamlakati shu jumladan O’zbekiston vakillari Pekin xarakat platformasi ayollar axvolini yaxshilash ularning jamiyatdagi axvolini oshirish kabul kilingan edi.
Ishlab chkilgan mexanizmlar xukumat organlari tomonidan tasdiklanadi. BMT ning ayollar axvolini yaxshilash bilan shugullanuvchi bilimlari noxukumat tashkilotlar, avvalo ayol tashkilotlarini milliy, mintakaviy xalkaro mikyosida bu jarayonga uz xissasini kushishga undamokda.
Anjuman kun tartibidagi asosiy masala ayollar axvolini yaxshilash va ularaning teng xukukligini taminlash buyicha milliy mexanizimga bagishlanadi. Uchrashuv ishtirokchilari ayollar axvolini yaxshilash buyicha milliy mexanizimlar xukumatning muvofiklashtiruvchi tarkibiy kismiga aylanishi kerak degan xulosaga keladi. Bu milliy mexanizimlarning asosiy vazifasi ishtimoiy xayotning barcha soxalarida tenglik ta’limot karor topishini davlat mikiyosida kullab kuvatlashdan iborat.
Ushbu anjumanda O’zbekiston Respublikasi xotin-kizlar kumitasi vakillari ham ishtirok etdi Ularning kilgan maruzasi mamlakatimizda kabul kilingan O’zbekistonda ayollar axvolini yaxshilash ularni jamiyatdagi makeini oshirish buyicha milliy platformani amalga oshirilishiga bagishlanadi. BMT assambelyasiga «Gender va tarakkiyot borasida» O’zbekistonda ayollar axvolini yaxshilash va ularni jamiyatdagi mavkeini oshirish buyicha milliy platforma va uni amalga oshirish asosiy chora tadbirlari «O’zbekiston Respublikasida amaliyotda kullaniladigan konunchilik sharti», «O’zbekistondagi ayollar xukuklari» kabi xujjatlarini, oilaning xukukiy asoslari tugrisidagi konunlar tuplamini tayyorlab berdi.
Jenevada ta’kidlaganidek, O’zbekistonda ayollar axvolini yaxshilash buyicha eng samarali milliy mexanizimni yaratgan. Zero, sobik ittifok davlatlari orasida fakat bizning respublikamizning ayolarning barcha ijtimoiy imtiyozlari saklanib kolindi. Shuningdek xar yili xukumatimiz ular uchun yangidan-yangi imtiyozlar va imkoniyatlar yaratmokda.
Mamalkatimiz Prezidenti I. A.Karimov 2011yilni «Kichik biznes va tadbirkorlar»yili deb e’lon qilganligi Samarkand tadbirkor ayollar zimmasiga kata mas’uliyat yukladi. 1992 yilda tashkil topgan bu uyushmaning mingdan ziyod a’zolari mavjud bulib ular xalk xujaligini turli soxalarida xizmat kilishadi. Tadbirkor ayollarga xukukiy, amaliy maxsulotlar berish, ularga yul yuriklar kursatish uyushmaning bosh vazifalaridandir. Tadbirkor ayollar uyushmasi uz tadbirlik faoliyatiga doir adabiyotlarga boy kutubxona foydaga tadbirkorlik faoliyatini yurituvchi zamanoviy kampyuter texnikasi, elektron pochtasi, internatiga ega.
Tadbirkor ayollar uyushmasi uz a’zolari kuyidagi sharoitlarni kursatadi.
Yordamchi programmalar axboratlar berish:
Tadbirkorlik, tugri boshkarish yuridik maslaxat:
Xalkaro dasturlar asosida tadbirkorlik mavzulari buyicha seminarlar utkazish:
Davlat tizimida ishlovchilar, xukukni ximoya kilish organlarida, sobik, boshxona xizmati va boshka soxalarda ishlovchilar bilan, dumalok atrofida suxbat olib borish:
- Konsultasiya va amaliyot yordam berish:
Tadbirkorlikning xar kanday shakillariga amaliy yordam berish.
Xunarmandlar markazi «Tumaris» Samarkand viloyat «Tadbirkor ayollar» uyushmasi koshida tashkil topgan. Xotin-kizlar urtasida uyushtirilayotgan tadbirlar urtasida suz borar ekan, xunarmandchilik, xalk amaliy san’ati xakida xam gapirib utmok kerak. Uyushmani Amerkalik Dizener bezakchi Meri Vayt-Sayd bilan birgalashib utkazgan seminarlari yaxshi natijalar berdi. Ipak gilamlar tukish buyicha amalga oshirilayotgan ishlarga keyingi paytda garbdagi xamkorlar xam kizikib kolishgan. Tadbirkor ayollar uyushmasi Germaniyadagi «Xunarmandlar» palatasi bilan birga bir gurux ayollarni shu kasbga urgatmokda. Shuningdek, «Konterpart-Konserizm» «Soros», «Yevroaziya» bozor munosabatlari tarakqiy etish markaziga uxshash tashkilotlar ishlarimizga kizikib, amaliy yordamlarini bermokdalar.

1¹ Karimov I.A. «O’zbekiston XXI asrga intilmokda» T. «O’zbekiston» 1999 y.