Қазақ зиялыларының қалыптасуы: әлеуметтік құрамы, білімі,
қызыметі (XIХ –ХХ ғ. басы)
Орынбор және Омбыда қазақ зиялыларын дайындаудағы кадет
корпустарының рөлі. Орынбор Шекара комиссиясы жанындағы қазақ мектебі.
Даладағы империялық биліктің мектеп саясаты. Н. Ильминскийдің орыс
емес халықтарды ағарту туралы идеяларының мәні. Орыс-қазақ уездік, ауылдық
және ауыл мектептері. Орынбор мұғалімдік мектебі (1895). Ресейдің жоғары оқу
орындарындағы: Қазан, Санкт-Петербург, Москва, Томск, т.б. қазақ жастары.
XIX ғ. екінші жартысында Қазақстанда ғылымның және ғылыми
мекемелердің дамуы
Дипломат А.И. Тевкелевтің Қазақстан тарихы және этнография бойынша
жорналдары мен қызыметтік жазбалары (1731-1759 жж.). Қазақстанды
еуропалық және орыс ғалымдары зерттеулерінің басталуы. П.Рычков
еңбектерінің XVIII ғ. Қазақстан тарихын зерттеудегі маңызы. Қазақстандағы
академиялық экспедициялар. П.С. Паллас, Фальк, Георги И., Рычков Н.П. және
т.б. еңбектері. Орыс жер аударушыларының (М.М. Муравьев-Апостол,
Ф.М.Достоевский және т.б.) Қазақстанды зерттеудегі, оның мәдениетінің
дамуындағы рөлі. Ұлы орыс ақыны А.С.Пушкиннің Қазақстанда болуы. Г.С.
Карелин және оның Даладағы зерттеушілік қызметі. Қазақстанның өндіргіш
күштері, тұрмыс және мәдениетін орыс ғалымдарының зерттеуі: А.И. Левшин
және оның «Қырғыз-қазақ немесе қырғыз-қайсақ ордалары мен далаларының
сипаты» атты еңбегі. В.И. Дальдің шығармашылық мұрасы. П.П. Семенов-Тянь-
Шанский, Н.А. Северцов, И.В. Мушкетов, В.В. Радлов, Л.Мейер,
М.Красовский, А.И. Добромыслов және т.б. ғалымдардың Қазақстанды
зерттеудегі үлесі. В.В. Вельяминов-Зерновтың «Қырғыз-қайсақ және
Әбілхайыр хан қайтыс болғаннан бастап Ресейдің Орта Азиямен байланыстары
туралы тарихи мәліметтер» (1748-1765) атты еңбегі. Ғылыми қоғамдардың пайда
болуы. Орыс географиялық қоғамының бөлімдері мен бөлімшелері (Орынбор
(186
8), Батыс Сібір (1877), Түркістан (1897) бөлімдері, Семей бөлімшесі (1902)
қызметінің маңызы. Статистикалық комитеттер және оның қызыметі. Қазан
университеті жанындағы тарих, археология және этнография қоғамы. Орынбор
Ғылыми мұрағат комиссиясы. Археологияға қызығушылардың Түркістан
үйірмесі. А.А. Диваев (1856-1933), В.В. Бартольд (1869-1930), Л.Е. Алекторов,
Ә.Бөкейханов және т.б. зерттеушілердің Қазақстан ғылымына қосқан үлесі.
Do'stlaringiz bilan baham: |