AZƏrbaycan döVLƏt neft və SƏnaye universiteti

NƏZƏRİ HİSSƏ

Qeyd edildiyi kimi, tezlik və qeyri-xətti təhriflərin icazə verilən və faydalı iş əmsalının yüksək qiymətlərində işlədiciyə maksimal mümkün ola bilən güc ötürən çıxış kaskadlara güc gücləndiriciləri deyilir .

Bu gücləndiricilərdə qeyri-xətti təhriflənən səviyyəsi və f.i.ə durğunluq nöktəsinin vəziyyətindən asılıdır , buna görə kaskadın sabit cərəyana görə iş rejiminə ciddi riayət etmək lazımdır. Qeyri-xətti təhriflərin minimal qiymətinin A rejimində , maksimal mümkün olan f.i.ə isə B və ya AB rejimlərində əldə etmək olar .

Gücləndiricinin yükə verdiyi gücün maksimal səviyyəsi gücləndiricinin çıxış müqavimətinin və yük müqavimətinin bərabər olduğu halda alınır .Bu müqavimətlər fərqləndikdə uzlaşdırıcı transformatorlardan istifadə olunur .

Çıxış kaskadları birtaktlı və ikitaktlı sxem üzrə qurulur.Birtaktlı güc gücləndiriciləri adətən A rejimində 4-5 Vt-dan artıq güc sərf etməyən yüklərdə işləyirlər .

Belə sxemdə (şəkil 1.1, a) çıxış dövrəsinin cərəyanı ilkin gücləndirici kaskada nisbətən daha böyük olduğundan R_e rezistorundakı itkilərin azaldılması üçün onun qiymətini onlarla Om həddində götürürlər. R_e kiçik olduğuna görə şuntlayıcı kondensatordan istifadə olunması çətinləşir, çünki onun tutumu böyük olmalıdır. Bu səbəbdən əksər hallarda sxemə R_e müqaviməti ya heç qoşulmur ya da kondensatorsuz qoşulur və yaranan mənfi əks-əlaqə qeyri-xətti təhrifləri azaltmaq, tezlik xarakteristikasını təshih etmək və s. Üçün istifadə edilir.

Kaskadın dəyişən və sabit cərəyana görə hesablanması ilkin verilənlər P_y çıxış gücü və R_y müqaviməti əsasında aparılır.

Çıxış dövrəsinin sabit cərəyana müqaviməti transformatorun 1 tərəfinin nisbətən kiçik aktiv müqaviməti ilə müəyyən edildiyindən kaskadın sabit cərəyana görə yük xətti E_k nöqtəsindən demək olarki, şaquli istiqamətdə çəkilir. (şəkil 1.1, b)

Şək 1.1. Birtaklı güc gücləndiricisinin sxemi (a) və A rejiminə uyğun qrafiki (b)
Şəkil 1.1, a-da iki tranzistorda qurulmuş transformator əlaqəli ikitaktlı güc gücləndiricisi göstərilmişdir.Transformasiya əmsalları n₁=w_gir/w_1-1 =w_gir/w_1-2 və

n₂=w_2-1/w_y=w_2-2/w_y olan iki transformatorun köməyilə giriş siqnalı və yük gücləndiricinin girişinə və çıxışına qoşulur.

Tr₁ transformatoru giriş siqnalınınhər iki tranzistorun bazasına verilməsini təmin edir .Çoxkaskadlı gücləndirici sxemlərində w_gir dolağı birtaktlı sxemlə yığılan sonuncudan əvvəlki kaskadın kolleltor dövrəsinə qoşulur.

Sxemdə AB rejimi R₁ və R₂ vasitəsilə təmin edilir.B rejimində sürüşmə verilmir,

R₁ sxemə qoşulmur , R₂ isə tranzistorun giriş dövrələrinin işini cərəyan mənbəyi rejiminə yaxınlaşdırmaq üçün istifadə olunur.

Şək 1.1b İkitaktlı güc gücləndiricisinin sxemi (a) və B rejiminə uyğun qrafiki (b)

B rejimində girişdə siqnal olmayanda hər iki tranzistorun baza gərginliyi emitterə nisbətən sıfra bərabər olur.Kollektor keçidlərinin J_ko cərəyanları nəzərə alınmasa gücləndiricidəki cərəyanın və yuxarıdakı gərginliyin sıfra bərabər olduğunu qəbul etmək olar.Göründüyü kimi kollektorlara emitterə nisbətən E_k gərginliyi tətbiq edilir.

Müxtəlif növ keçiricilikli tranzistorlar əsasında həyata keçirilmiş belə gücləndirici kaskadlar daha geniş tətbiq sahəsi tapmışdır (şəkil 1.2).

VT 1 tranzistoruna giriş gərginliyinin müsbət yarımdalğasını verdikdə, o açılır, VT 2 tranzistoru isə bağlanır. Bu vaxt yük dövrəsinə cərəyan Ek1 – in müsbət qütbü, VT 1 tranzistorunun kollektor – emitter, Ry, ümumi məftil, Ek1 – in minusu dövrəsi boyunca axır. VT 1 tranzistoruna giriş gərginliyinin mənfi yarımdalğası daxil olduqda isə,o bağlanır, əksinə VT 2 tranzistoru açılır. Onun vasitəsilə yük dövrəsinə cərəyan Ek2 – nin plyusundan Ry, VT 2 –nin emitter – kollektor, Ek2 – nin minusu boyunca axır. Bunun nəticəsində yükdə cərəyan və gücün amplitudu ikiqat artır, yükdəki cərəyanlar çıxılır.

Belə gücləndiricilərin üstün cəhətləri: böyük çıxış gücünə malikdir, QM – nin döyünmələrindən asılı deyil, qeyri – xətti təhrifi kiçikdir. Bundan başqa bu gücləndiricilər o birilərdən fərqli olaraq transformatorlu kaskadların çatışmamazlıqlarından azaddır.

Verilmiş sxemlərin çatışmayan cəhətləri: yük dövrəsindəki qısaqapanmalar və əlavə yüklənmə nəticəsində tranzistorların tez sıradan çıxması.

Şək. 1.2. İkitaklı transformatorsuz güc

2. 
   HESABAT
   

Bipolyar enerji təchizatı (bir ayırıcı kondensator) olan tamamlayıcı cüt bipolyar tranzistorlarda iki vuruşlu transformersiz güc gücləndiricisinin tipik bir sxemi belə görünür:

İlkin məlumatlar :

4. 
   Çıxış gücü , gücləndirici P_çıx ,Vt
   

 3. Gücləndiricinin sərhəd tezlikləri: aşağı fn və üst fv Hz.

2. Yük müqaviməti, R_n, Om

4. Aşağı ətraf mühit temperaturunda tezliklərin

əmsalları. M_n və yüksək M_v tezliklərdə,Db

Ətraf mühitin temperaturu.t

Şək.2.1. İki taklı güc gücləndiricisinin sxemi