AZƏrbaycan respublikasi iQTİsadiyyat və SƏnaye naziRLİYİ
Download 218.37 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Cənubi Koreya
- 7. Region ölkələrində elektronika sənayesinin inkişafı
- Elektron məhsullar, mln ABŞ dollar
- İstifadə edilmiş ədəbiyyat siyahısı
|
Avropa Birliyi ölkələri Avropa mənşəli elektronika firmaları Asiya firmaları qədər böyük miqyaslı istehsal və satış həcminə malik deyillər. Avropanın elektronika firmaları da yarımkeçiricilər, opto-elektronik və peşəkar avadanlıq istehsalı ilə məşğul olmuşlar. Avropada elektron sektoru daha çox şaquli inteqrasiya etmiş, fərqlənmiş bir neçə böyük firmadan ibarətdir. Alman Simens, Hollandiyalı Philips, AEG, Telefunken kimi adlar məşhurdur. Kompyuter məsələsində isə qlobal kontekstdə Avropalı istehsalçılar bir təhdid edici ölçülərdə deyillər. Olivetti (İtalyan), Siemens-Nixdorf, Bull (France), ICL (Fransa) kimi firmalar dünyaca tanınmış firmalardır. Ancaq bunlar da ABŞ-a sərmayə qoymaq və ya birgə investisiyalara baş vursa da Asiya ölkələri kimi böyük miqyaslı və ucuz istehsal olmadığından laqeydlik edilə bilər.
Şərqi
Asiya YSÜ
(Yeni sənayeləş-ən ölkələr: NICS:
Newly Industrıalısıng.Countrıes,) ya da "Asiya Pələngləri, dördlü dəstə" (four damarlı süxur) " kimi adlarla adlandırılan C.Koreya, Tayvan, Sinqapur, Çin kimi ölkələr, bunların yanında Yaponiya, Malayziya və Filippin kimi ölkələrdə Asiya Sakit Okean Qrupu ölkələrdəndir. 22
Bu qrupda yer alan ölkələr inkişaf prosesi baxımından çox maraqlıdırlar. Çindən başqa, dərhal hamı daha eqoist, təşvikçi siyasətlərlə, kiçik sənaye və mərkəzçi olmayan, yerli inkişaf modeli ilə inkişaf etmişlər və ixrac nəhəngi halına gəlmişdilər. İndoneziyada isə, sənaye qrupunda elektron, elektrik avadanlıqları, polad və maşınqayırma, tekstil kimi müəyyən sahələrdə xarici lisenziya müqavilələri altında, 2 beş illik İnkişaf Planı rəhbərliyi altında mühüm irəliləyişlər əldə olunmuşdur. 3-cü beş illik inkişaf planında isə Tv, radio, telekomünükasyon vasitələri, məlumat işləmə vasitələri, telefon sahələri, stansiyaları, elektrik mühərrikləri kimi yeni məhsullarla sənaye inkişaf etdirilmişdir. Elektron sənaye istehsalında orta hesabla böyümə; 1987/88 dövründən 1992/93 dövrünə qədər 29%dən 44%-ə qədər artmıştır.
Yaponiya və digər Asiya ölkələrində elektronika sənayesinin xüsusi əhəmiyyəti vardır. Yaponiya başlanğıcda ABŞ texnologiyasını təqlid edərək elektron bazarına, bir az gec daxil olmuşdur. Yaponiyanın indiki inkişafı uğuru hər nə qədər son 30 ilə aid edilsə də, əslində iqtisadiyyat tarixində 1868-ci illərdə Şahzadə Meiji Dövrünə qədər gedən islahatların, (aqrar islahatı, sənaye təşviqləri) Mitsui hanedanlık-ğı dövründə insanı kapitala olan investisiyanın, xaricdə beyin yetişdirmə siyasətlərinin, təqlid texnologiyanın hamısının payı var. Yaponiyada dövlətçiliyin əksinə, bazar iqtisadiyyatı daha hakimdir. Dövlət kiçikdir. Məsələn; Qara, elektronika, havayolları, telekomünükasyon, avtomobil, təyyarə, gəmi tikintisi, dəmir yolları, bank kimi müəyyən sektorlarda dövlətin sahibliyi Fransa, İtaliya və Böyük Britaniyadan daha aşağıdır. Vergi gəlirləri isə ÜDM-nin faizi olaraq Yaponiyada 27%-dir. Bu göstərici Almaniyada 38%, Fransada 48%, Böyük Britaniyada 39%-dir. Vergi gəlirləri Yaponiyada kiçik olduğu üçün təbii olaraq kommunal xərcləri də kiçikdir. 1953-cü ildə Yaponiya elektronika sektorunda sərmayə qoymağa başlamış və 197l- ci illərə qədər hasilat 8,5 dəfə artmışdır. Texnologiya kəsirini örtmək üçün ABŞ-dan yüksək patent üzrə əmək haqqı ödənmişdir. 23
Elektronika istehsal dəyəri 1968-ci ildə 5166 milyon dollara çatmışdır. Yaponiyada 1969-cü il üçün rəngli televizor istehsalı 4 milyon ədəd və satış həçmi 1111 milyon dollar, ağ-qara televizor istehsalı 6- 7 milyon ədəd olmuşdur. 1970-ci il üçün ümumi televizor istehsalı 12 milyonu keçmişdir. Radio istehsalı isə eyni il üçün 40 milyon ədədə çatmışdır. Yaponiya elektronika sektoruna "əksinə, mühəndislik" adlanan xüsusən ABŞ məhsullarının təqlidi ilə girmişdir. Sıx C.Koreya rəqabəti Yapon firmalarını "süni zəka" məsələsində kütlə məhsullarından daha yaradıcı tədqiqatlara, daha yeni material araşdırmalarına üz tutdular. Bir çox Yapon firmaları ABŞ-lı rəqiblərinə qarşı fərqli strategiyalar izlədilər. Məsələn, ABŞ-lı firmalar məhsullarını texnoloji sərhədləri məcbur şəkildə istehsal edərkən, Yapon firmaları yüksək gəlirli və aşağı dəyərli istehsala yönəldilər. Həmçinin 1986-cı ildə qurğu və avadanlığa çox böyük investisiyalar etdilər, daha çox avtomatlaşdırmaya tətbiq etdilər. Nəticədə obyektlərinin 2/3-ni 2 mikron altında genişliyə malik çiplər istehsal etmək üçün təşkil etdilər. Halbuki ABŞ-dakı firmaların təkcə 50%-i bu məsələ ilə məşğul olurdu. Böyük Yapon istehsalçılar yüksək nisbətdə fərqləndilər. Yapon yarımkeçirici istehsalının 50%-ni ixrac edilməyə başlandı. Yaponiyanın ümumi elektronika satışlarının 60%-nı əlində saxlayan və ABŞ-nın məşhur elektronika firması General Elektrik ilə tez-tez müqayisə edilən beş mühüm elektronika firması: NEC (Nippon Electric Co.) , Toşiba, Hitachi və Fujitsudur. Hitachi, dünyanın ən böyük dram istehsalçısıdır. ABŞ elektronika firmaları Motorola, Texas Instruments, Olivetti kimi firmalarla lisenziya müqavilələri bağlamışdır.
C. Koreyada elektron sənayenin inkişafı 1967-ci illərə rast gəlir. 1980-ci illərdə Cənubi Koreya Yaponiya və ya ABŞ mənşəli firmalar lisenziya və ya əksinə, mühəndislik (reverse incinirinq) sayəsində bu ölkələrə rəqib halına gəlməyə başladı. Yüksələn Yen, dövlət dəstəyi, aşağı xərclər və ucuz əmək kimi müsbət amillərdən istifadə etdilər. 1987-ci ildə Koreya tutum olaraq, dünya yarımkeçirici istehsal gücünün 6-7% -nə çatdığı halda bazar payı sektordakı dünya bazarının ancaq 2-3%-nə çatırdı. 24
Beş böyük Koreyalı elektronika firması: Samsung, Hyundai, Gold Star, Korean Electronics və Daewoo "dan heç biri bütün gücü ilə işləmirdi. 1986-cı ildə Koreya, "Yarımkeçirici Əməkdaşlığı 1 Tədqiqat Layihəsinə" başladı. Layihə böyük ölçüdə dövlət fondları ilə maliyyəyə edildi. Layihə 119 Milyıon dollarlıq 4 megabaytlık Dram istehsal etməyi qarşısına məqsəd qoyurdu. Koreyada dünyanın ən müasir zavodlarına malik olduğu və son illərdə sektorun dünyada 10%-ni əllərində saxladıqları təxmin edilir. 1988-ci ildə ABŞ-a ixrac edilən və içərsində Daewoo kompyuterlərinin olduğu C.Koreyanın məhsullarının dəyəri 59 milyarda çatmışdır. C.Koreya, ABŞ-ın TV və video cihazı bazarını Yaponiyanın əlindən almışdır. 1987-ci ildə Koreyanın elektronik məhsullarının istehsalı 17. 4 milyard dollara çatdı. Bu rəqəm 1986-ci ildə bu yana 44%- lik bir artım mənasını verməkdədir. İxracat isə 11.2 milyardı catdı. Koreyanın elektron Texnologiya İnstitutuna görə elektron sənayesi, avtomobil və ya maşın sənayesini geridə buraxaraq, Koreyanın, ən böyük istehsal sektorunu meydana gətirə bilər.
Tayvanda ilk televiziya sənayesi xarici kapitalın sayəsində yaradılmışdır. 1962-ci ildə Tayvanda 41 televiziya istehsalçısı var idi. Bunlardan biri də ABŞ mənşəli kompyuter firması Aınpex idi. İqtisadi İşlər Nazirliyi yerli firmaları xarici firmalarla plastikdən, elektronikaya qədər bütün sahələrdə ortaq investisiyalar etmə istiqamətində məcbur etmişdir. Lakin 1979-cu ildə bunların 21-i ayaqda qala bildi. Ayaqda qalan firmalardan 7-si xarici, 4-ü Çin firması idi. 1960-1973-cü illər arasında ixracat mənşəli sənayeləşdirmədə ilk böyük xarici investisiyalar Koachsiungdaki İxrac İşləmə Bölgəsinə (EPZ = Export ProcessZone) gəldi. Tayvanın elektron sənayesi bu şəkildə başlamıştır. Daha kiçik investorlar tarif əngəllərini aşmaq və riski yaymaq üçün yerli iş adamları ilə müştərək investisiyalara getdilər. 1982-ci ildə Tayvan 1.8 milyard dollarlıq kompyuter hissələri ixrac edib. Bu rəqəm ümumi ixracının 9% idi. ABŞ-dakı rəqiblərindən 30% daha ucuz elektronika istehsalını həyata keçirirdi. Tayvanın ixrac
müvəffəqiyyətində hökumətin təşkilati tənzimləmələrinin də payı böyükdür. İlk ixrac zonaları (export zones) 1966-ci ildə Koahsiung, Nantze və Taichungda yaradılıb.
25
Xarici sərmayənin də inkişafda payı böyük oldu. 1961-1970-ci illər arasında uzun müddətli sərmayə axını 2 qat artdı, 1970 -1980-ci illər arasında isə 9 qat artmışdır. Bunun nəticəsi olaraq da 1997-ci ildə Tayvan hökuməti sahil bankacılığını (off shore Banking) təşviq etməyə çalışırdı.
ABŞ-da istifadə edilən kompyuter diski sürücülərinin 2/3-ü Sinqapurda istehsal edilir. Ancaq istehsal daha çox xarici kapitala əsaslanır. IBM, Conson və bunun kimi 600-ə yaxın şirkət Sinqapurun ucuz əməyindən və açıq liman olmasından istifadə edərək istehsalını burada həyata keçirirdi. Ancaq Sinqapur yerli investisiyanı təşviq edərək yerli sənaye müəssisələrini artırmağa çalışır.
Türkiyədə elektron sənayesi son bir neçə ildir ki, sabit bir şəkildə böyüyür. 2012-ci ildə sektordakı istehsal 4,1% artaraq 12,4 milyard ABŞ dollarına, ixrac isə 5,2% artaraq 6,8 milyard ABŞ dollarına çatmışdır. Yenə həmin ildə idxal 3,7% azalmayla 16,1 milyard ABŞ dollarına düşübdür. Elektronika sektoru idxal, istehsal və ixracın həcmi, 2009-2012
0.0 2.0
4.0 6.0
8.0 10.0
12.0 14.0
16.0 18.0
2009 2010
2011 2012
12.2 14.5
16.7 16.1
9.5 11.3
12.0 12.5
4.9 5.6
6.5 6.8
İdxal İstehsal
İxrac 26
Türkiyə elektronika sektorunda 2000-dən çox istehsalçı şirkət fəaliyyət göstərərkən, 30.000-dən çox adam işlə təmin edilmişdir. Ümumi ÜDM-nin 2%-ni təşkil edən Türkiyənin elektronika sektoru, investorlar üçün böyük potensial yaradır. Türkiyənin Avropa ilə MENA ölkələrini (Orta Şərq və Şimali Afrika) bir-birinə bağlayan bir baza olaraq sahib olduğu geostrateji mövqeyi və rəqabətə davamlı təşviqlər, ölkə həm istehsal, həm də müəssisə əməliyyatları baxımından olduqca cazibədar hala gətirir. Türkiyə, regional miqyasda iqtisadi inkişaf üçün möhkəm bir platforma təklif etdiyindən, Microsoft, Intel və General Electric kimi bir çox transmilli şirkət istehsal bazasını burada qurmuş və ya ümumiyyətlə mərkəzini buraya daşımışdır. İstehlakçı elektronika, 2012-ci ildə 4,4 milyard ABŞ dollarına çataraq 34,8% ilə Türkiyə elektronika bazarındakı ən böyük paya sahib olarkən, bunu 19%, telekommunikasiya avadanlıqları, 17% ilə digər peşəkar qurğular, 15%, kompyuter avadanlıqları, 9% ilə müdafiə elektronika və 5% ilə komponentlər alt sektoru izləmişdir. İstehsalatda ikinci ən böyük alt sektor olan telekommunikasiya avadanlıqları 2012- ci ildə 1,7% artaraq 2,3 milyard ABŞ dollarına çatmışdır. Telekommunikasiya cihazları 2,62 milyard ABŞ dolları həcmi ilə elektron məhsulların ixracında böyük paya malik olsa da, 5,4 faizlik böyümə nisbəti ilə istehlakçı elektronika alt sektorundakı ixracat böyümə nisbətinin arxasında qalmışdır. Türkiyə, Ar-ge araşdırma və inkişaf etdirmə mərkəzlərinə olduqca əhəmiyyət verir. Ar-ge təhsil, elm və texnologiyanın inkişafını təmin edəcək yeni məlumatları əldə etmək və ya mövcud məlumatlarla yeni material, məmulat və vasitələr istehsal etmək, biliyə əsaslanan sistematik olaraq yeni layihələr hazırlamaq, proses və xidmətlər yaratmaq və ya mövcud olanları təkmilləşdirmək məqsədi ilə aparılan ardıcıl işlər kimi xarakterizə olunur. Günümüzdə, innovativ texnologiya layihələrini inkişaf etdirmək üçün sənaye ilə akademiya dünyasını bir araya gətirən 16 dəstə və elektron sektoru ilə əlaqəli cəmi 35 Ari-Gər mərkəzi vardır. Elektronika sektorunda davam edən böyümə, Türkiyəyə güclü bir birbaşa xarici sərmayə (DYY) axını olmasını təmin edir. 2011-ci ildə Türkiyənin elektronika sektoruna 422 milyon ABŞ dolları DYY daxil olmuş və Türkiyə Almaniya, Belçika və Danimarka
27
kimi Avropa ölkələrini geridə qoyaraq elektronika sahəsində ən çox investisiya çəkən ölkələrdən biri olmuşdur.
Rusiyanın Sənaye və Ticarət Nazirliyinin 2011-ci ildə fəaliyyətinə dair açıqladığı hesabatda bildirilirki 2002-ci illə müqayisədə 2011-ci ildə elektron məhsullar bazarı 3,7 dəfə böyümüşdür.
məhsullar bazarında əhəmiyyətli dərəcədə artım tempi müşahidə olunmuşdur. 2009-cu il istisna olmaqla. Qeyd olunan ildə elektron məhsullar bazarı 2008-ci illə müqayisədə 35% azalmışdır. Ən yüksək artım tempi 2010-cu ildə müşahidə olunmuşdur 32,4% artaraq 1480 mln ABŞ dolları olmuşdur. MarketLine analitik şirkətinin məlumatina görə dünya elektron məhsullar və yarımkeçiricilər bazarı 2010-cu ildə 430 mlrd dollar olmuşdur. Burada Rusiyanın payı təqribən 0,5% olmuşdur. Hoovers analitiklərinin sözlərinə görə, eyni zamanda ABŞ-ın dünya bazarındakı payı təxminən 100 milyard dollar idi. Sənaye və Ticarət Nazirliyinin məlumatına görə 2006-2011-ci illərdə Rusiyya bazarında yerli istehsalın payı 40%-ə çatmışdır. Sənaye və Ticarət Nazirliyinin hesabatında 2015-ci ildə yerli istehsalın payının 50%-ə çatacağını təxmin edirlər. Rusiyanın elektron məhsullarının təxminən 80%-i mülki sahədə istifadə olunur. 2011-ci 0 500
1000 1500
2000 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 496 649
786 935
1138 1480
1720 1118
1480 1830
Elektron məhsullar, mln ABŞ dollar 28
ildə bazara çıxarılan elektron komponentlərin 53% yarım keçiricilərin payına düşmüşdür ki, buda dünyada müşahidə olunan tendensiyaya uyğundur. O ki, qaldı elektron məhsulların istehlak sahələrinə görə bölgüsünə bunların içərisində ən böyüyü rabitə avadanlıqlarının payına düşür (24%). Sənaye elektronikasında elektron məhsulların payı 19%, hərbi texnikanın payı 18%, istehlak elektronikasının payına isə 6% elektron məhsul düşmüşdür. Qazaxıstan Qazaxıstanda informasiya texnologiyaları sektoru son dövrlərdə sürətlə inkişaf edir. Belə ki, 2005-ci ildə 195 milyon dollar olan bazar böyüklüyü 2010-cu ildə 1 milyard dolları keçmişdir. Həmin dövrdə 100 nəfərə düşən GSM abunəçilərinin sayı 35- dən 119-a, internet abunəçilərinin sayı 2-dən 6-ya yüksəlmişdir. 2005-ci ildə hər 100 Qazaxıstan vətəndaşının 2-si kompyuter sahibi ikən, 2010-cu ildə bu rəqəm 7-ye çıxmışdır.
İnformasiya texnologiyaları sektorunda fəaliyyət göstərən şirkətlər kompyuter hissələri və avadanlıqları istehsal edərək satan və kompyuter proqramları istehsal edən və informasiya texnologiyaları xidməti təqdim edən şirkətlər kimi təsnif edilir. Qazaxıstanın informasiya texnologiyaları sektorunun ümumi dövriyyəsinin böyük hissəsini kompyuter və müvafiq ləvazimat satışları təşkil edir. Lakin proqram məhsulları bazarı böyük bir sürətlə böyüməkdə olub, investorlar üçün cəlbedici imkanlar saxlamaqdadır. Ölkədə informasiya və kommunikasiya texnologiyaları sahəsində mütəxəssis hazırlanması və universitetlərin müvafiq fakültələrində təhsil keyfiyyətinin dünya standartlarına yüksəldilməsi üçün daha çox vəsait ayrılması və təhsil proqramının beynəlxalq standartlara əsasən yenidən təşkil olunması üçün addımlar atılır.
Digər tərəfdən, sektorun texnoloji proseslər və beynəlxalq standartlar əsasında yenidənqurma işlərinin aparılması və yekun istehlakçıya xidmət infrastrukturunun genişləndirilməsi planlaşdırılır.
Almatı yaxınlığında "Alatau" informasiya texnologiyaları parkı sektora sərmayə qoymaq istəyən sahibkarlar üçün cəlbedici imkanlar açır. 29
İnkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələrin, daimi böyümələri, vətəndaşlarına məşğulluq imkanı təmin etmələri üçün, rəqabət edə bilən bir sənaye yaratmaq və inkişaf etdirmək məqsədilə yaratdıqları strategiyalarında, elektrik və elektronika sektoru əsas faktor kimi önə çıxır.
30
İstifadə edilmiş ədəbiyyat siyahısı http://fins.az/site/news/883316?title=iPhonelar_artiq_Samsunga_chatib#.VTYfSCGeDA E
zibilliye-atilib--9326.htm
http://techpress.az/meqale/274-komputerlrin-inkaf-tarixi-maraql-mlumat.html http://risk.gtb.gov.tr/data/52c53691487c8eca94a7c66a/Bilgisayar%20ve%20Elektronik %20Sekt%C3%B6r%20Raporu.pdf
http://www.bilgiustam.com/dunyanin-ilk-bilgisayari-ve-bilgisayarin-tarihcesi/ https://www.biliste.com/en-iyi-10-laptop-markasi-2015/2/
http://www.careercornerstone.org/industries/compelecmanu.htm https://www.electronics.ca/growth-in-electronics-production-by-country.html
http://arsiv.mmo.org.tr/pdf/10669.pdf http://risk.gtb.gov.tr/data/52c53691487c8eca94a7c66a/Bilgisayar%20ve%20Elektronik% 20Sekt%C3%B6r%20Raporu.pdf http://birimler.dpu.edu.tr/app/views/panel/ckfinder/userfiles/17/files/DERG_/1/177 -204.pdf http://www.tadviser.ru/index.php/ http://www.dailycomm.ru/ http://www.invest.gov.tr/tr-TR/sectors/Pages/Electronics.aspx
Download 218.37 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|