Aziz Nesin

— 
Evet?
— 
Ah, bir şu dairenin dışına çıksam, diye can atıyorum.
Birara, boşluğa parmağımla çizdiğim daireyi siler, dışarı
çıkarım, diye düşündüm. Elimi uzattım. Elimin ayası ile
boşluktaki çizgiyi silecekken o adam yine bağırdı:
«Hiçkimse çizgisini silmiyecek!» Kaldım mı çizginin
içinde... Ne olacak şimdi?
Aktör,
— 
Siz o daireyi baştan çizmeyecektiniz, dedi.
Kadın sanatçı,
— 
Doğru, dedi, baştan çizmeyecektim. Ama bikez çizmiş
bulundum, kendi çizdiğim dairenin içinde kapalı kaldım.
Çevremdekilere bakıyorum; onlar da benim gibi dışarı
çıkmak için kıvranıp duruyorlar. Sağımdaki dairede bir
kötürüm var. «Ben» dedi, «yirmi yıldan beri kötürümüm.
Yirmi yıldır oturduğum yerden kımıldamadım. Ama şimdi
içimde dayanılmaz bir dışarı çıkma isteği duyuyorum.»
Kötürüme «Ama sizin bacaklarınız tutmuyor, nasıl
yürürsünüz?» diye sordum. »Yürürüm, koşarım bile...
Kendi çizdiğim dairenin içine kapandığımdanberi bana
öyle geliyor. Daireden dışarı çıkmak yasak olmasaydı
koşardım sanıyorum.»
Solumdaki dairede duran adam «Ah, şu daireleri silmemize
bir izin çıksa da kurtul- sak...» dedi.
Arkamda bir kadın yerde yatıyordu. Dikkatle baktım; kadın
cansız. Cansız ama konuşuyor. Rüya değil mi, ölü bile
konuşuyor. «Ah, şu çizgiler bir silinse de biraz gezsem,
dolaş- sam» diyor. «Siz ölüsünüz, nasıl gezersiniz?» diye
sordum, «öldüğümden beri hiç gezmek isteği
duymamıştım» dedi, «ama bu daireyi çizip de dışına çıkmak
yasak edildiğinden beri, içimde gezip dolaşmak isteği
canlandı. Dairemde kapalı kalmasaydım, siz canlılar gibi,
yürüyebilecekmişim sanıyorum.»

---

önümde bir delikanlı vardı. Zavallı inmeliydi. O da «Ah,
birisi çıksa da, şu çizgiyi süse, beni bu daireden kurtarsa...»
diyordu. «Siz inmelisiniz. Parmağınızı oynatmazsınız ki
kendinize daire çizebilesiniz. Sizin daireniz yok.» dedim.
İnmeli delikanlı «Evet, elimle çizmedim ama. kafamdan
havaya bir daire çizdim. Şimdi tasarladığım o dairenin
içinde kaldım. Dışarı çıkamıyorum» dedi.
Hepimiz kendimize çizdiğimiz, ya da tasarladığımız
dairelerin içinde kalmıştık, dairelerimizden dışarıya
çıkamıyorduk. Böyle bekleşip dururken yer yer «Birisi gelse
de, şu çizgileri silse» diye mırıltılar başladı: «Biri çıksa da,
bizi kurtarsa...», «Biri kurtarsa bizi...», «Bir kurtarıcı yok
mu?». «Çizgimizi silecek birisi çıksa...».
Herkes böyle söylüyordu. Ben de onlar gibi söylenmeye
başladım. Biz böyle söylenirken yavaş yavaş karanlık bastı,
gece oldu. Deli olacağım, bitürlü dışarı çıkamıyorum. Ter
boşanıyor her yerimden. Hiçkimse kendi dairesinin dışına
çıkamıyor.
Derken bir ses duyduk: «Birisi çıksa, ben de çıkarım... Birisi
çıksa dairesinden, ben de çıkarım...»
Ben de «Doğru, birisi çıksa, ben de çıkarım» dedim. Herkes
böyle söylenmeye başladı: «O birisi her kimse, çıksa, ben de
çıkarım.»
Sonra bağrışmalar duyuldu: «Birisi yok mu, birisi...»,
«Hani, birisi nerede?», «O birisi her her kimse çıksın.»,
«Birisi kim?»
Bitürlü o «birisi» her kim ise, «Ben birisiyim!» demedi.
iyice gece oldu. Karanlık bastırdı. Hepimiz kendi çizdiğimiz,
tasarladığımız dairelerde kaaplıyız.
O sırada, bir kedi dolaşmaya başladı. Karanlığın içinde
kedinin iki gözü, iki alev damlası gibi parlıyor. Kedi boyuna
geziyor. Aşağı - yukarı gidip geliyor. Kimsenin ona karıştığı
yok. Dairelerin dışında, aralarında geziniyor. Kediye
baktım, basbayağı kedi işte... Canı nereyi isterse, oraya
gidiyordu. Arada bir durup yalanıyor, sonra yine

---

dolaşıyordu. Bir derin özlem duydum, içimden, «Ah, ben de
bir kedi olsaydım... Kediler ne mutlu yaratıklar...» dedim.
Öbürleri de kedinin bu özgürlüğüne, bağımsızlığına imrenip
«Ah, kedi olsaydık, kedi olsaydık...» demeye başladılar. Bize
inat yapar gibi, boş, bomboş gecenin içinde kedi, gezinip
durdu. O sıkıntıyla uyandım. Ter içinde kalmışım.
Rüyasını anlattıktan sonra, kadın sanatçı,
— 
Şimdi bu rüyayı yorumlayacak var mı? diye sordu.
Oradakilerden; hiçbiri bu rüyayı yorumlamaya yanaşmadı.
Yalnız bir yazar,
İnsanlar, insanca davranışı beceremezlerse, kedilerin
mutluluğuna bile özenirler, diye bilgiçlik tasladı.
Sonra da kadın sanatçıya:
— Ben bu sizin rüyanızı yazacağım, diye ekledi.
Kadın sanatçı,
— 
Niçin yazacaksınız? diye sordu.
Hikayeci şöyle dedi:
Belki bu sizin rüyanızı okuyanlardan birisi, dairesinin dışına
kendini atar da, «Birisi» dışarı çıkınca, öbürleri de belki
kendilerine çizdikleri dairelerinden çıkarlar...
NE GÜZEL MAKİNE
O ilde yaşayanlar,
— 
Bu şehrin üstüne ölü toprağı serpilmiş... diye,
kendikendilerini yererlerdi. Uykulu bir yerdir, uykulu ve
uyuşuk... Evlerin pencereleri, esneyen ağız gibi açılmış,
ağaçların dalları da gerinen kollar gibi gelirdi insana...
Sayıklarcasına konuşur, uyuklarcasına devinirdi
oradakiler.
il denir a, adı il... Bir ilçeden küçük, bakımsız, yoksul bir il
işte.
Şöyle anlatırlar: Bir yabancı otomobiliyle, bu il'e
geliyormuş. Şehire girmeye bir-iki yüz metre kala, yol

---

üstünde gördüklerine,