Azot Azotning tarixi

Olinishi

Ammiakli nitritning parchalanishI
Laboratoriyalarda uni ammoniy nitritning parchalanish reaktsiyasi bilan olish mumkin:
NH₄NO₂ → 2 H₂O + N₂
Reaksiya ekzotermik bo’lib, u 80 kkal (335 kJ) ajralib chiqishi bilan davom etadi, shuning uchun idish o’z vaqtida sovutilishi kerak (ammo reaktsiyani boshlash uchun ammoniy nitritni qizdirish kerak).
Azidlarning parchalanishi 
Eng toza azotni metall azidlarni parchalash yo’li bilan olish mumkin:
2 NaN₃ → 3 N₂ + 2 Na
Havoni distillash 
Sanoatdagi molekulyar azot suyuq havoni fraksiyonel distillash bilan olinadi. 

Azot va uning birikmalari toksikologiyasi 

Atmosferadagi azot inson va sutemizuvchilarga bevosita ta’sir etishi uchun juda inertdir. Biroq, bosimning oshishi bilan u behushlik , intoksikatsiya yoki bo’g’ishni keltirib chiqaradi (kislorod etishmasligi bilan); bosimning tez pasayishi bilan azot dekompressiya kasalligini keltirib chiqaradi.
Ko’pgina azotli birikmalar juda faol va ko’pincha toksikdir.

Azot nima

• 
  Azot atmosferaning taxminan 78 foizini tashkil qiladi. U atmosferadagi 21 foiz kislorod tashkil qiladi.
  
• 
  Barcha tirik to’qimalarda azot miqdori bor. Tirik mavjudotlar tarkibidagi oqsillar, vitaminlar va nuklein kislotalarning 15 foizida azot bor.
  
• 
  Hayvonlarning chiqindilari (karbamid yoki siydik kislotasi) tarkibida ko’p miqdorda azot mavjud.
  
• 
  Oy, Saturn va Titan kabi sayyoralarning atmosferasida molekulyar azotning katta qismi mavjud. Marsdagi azot darajasi 3 foiz atrofida.
  
• 
  Bu Quyosh tizimi va galaktikada eng ko’p tarqalgan ettinchi element.
  
• 
  Atmosferadagi azot miqdori kisloroddan to’rt baravar ko’p. Biroq, Yerdagi azot miqdori kislorodning o’ndan bir qismidir. Buning bir sababi; bu Yerning qattiq markazida emas, balki gazli atmosferada gaz holida azotning to’planishi.
  
• 
  Quyosh nurlari azot molekulalarini parchalay olmaydi.
  
• 
  Suyuq azot eng yaxshi muzlatgich sifatida tanilgan va teriga tegsa, to’satdan sovuqni keltirib chiqaradi. Sovutish va muzlatish qisqa vaqt ichida -50 va -170 daraja haroratda amalga oshirilishi mumkin.
  
• 
  Azot oqsillarni hosil bo’lishi uchun kerak. Tirik mavjudotlar ham oqsilsiz yashay olmaydi. Boshqacha qilib aytganda, azot hayotning davomi uchun talab qilinadi.
  
• 
  “Azot (I) oksidi” yoki “kuldiruvchi gaz” deb nomlanuvchi, bu gaz behushlik xususiyatini beradi. U tug’ilish va stomatologiyada og’riq qoldiruvchi vosita sifatida ishlatiladi.
  
• 
  Azot odam va sutemizuvchilar siydigida karbamid sifatida uchraydi.
  
• 
  Chaqmoq chaqishi paytida hosil bo’lgan azot oksidlari yomg’ir bilan tuproqqa tushadi.