Dispersiya – bu haqiqiy erishilgan natijalar o‘rtacha tortilga-nining o‘rtacha kutilayotgan natijalar farqlanish kvadratining kuzatuvlar soniga nisbati bilan ifodalanadi:
bu yerda, x – har bir kuzatilyotgan operatsiya bo‘yicha kutilayotgan natija;
– o‘rtacha kutilayotgan natija;
n – operatsiyalar va kuzatuvlar soni.
O‘rtacha kvadratik farqlanish, bu dispersiyani kvadrat ildizi bo‘lib, quyidagicha aniqlanadi:
148
Bu ko‘rsatkichlar absolut o‘zgaruvchanlik parameterlaridir, ya’ni olinadigan natijaning o‘zgaruvchanlik darajasining absolut miqdorini aniqlaydi.
Investitsiya loyihasi bo‘yicha olinadigan natijalarning o‘zgaruv-chanlik darajasining nisbiy miqdorini variatsiya koeffitsiyentini hisoblash orqali aniqlanadi.
Bu ko‘rsatkich quyidagi formula bilan hisoblanadi:
bu yerda, V – variatsiya koeffitsiyent, (%); – o‘rtacha kvadratik farqlanish;
– o‘rtacha kutilayotgan qiymat.
Variatsiya koeffitsiyenti 0 dan 100% gacha o‘zgarib turishi mumkin. Variatsiya koeffitsiyenti qanchalik yuqori bo‘lsa, farqlanish yoki risk darajasi shunchalik yuqori bo‘ladi. Variatsiya darajasini baholashda quyidagi intervallardan foydalaniladi, ya’ni:
0 dan 10% gacha – kam farqlanish;
10 dan 25%gacha – me’yorida farqlanish;
25% dan ortiq - yuqori farqlanish.
Investitsiya loyihalari bo‘yicha risk darajasi variatsiya koef-fitsiyentiga to‘g‘ri proportsional.
Endi yuqoridagi ko‘rsatkichlar asosida investitsiya loyihalari bo‘yicha qo‘yilgan kapitalning o‘rtacha kvadratik farqlanishini aniqlashimiz mumkin.
7.3.3-misol.
A – investitsiya loyihasiga kapital qo‘yilishining o‘rtacha kvadratik farqlanishi:
= = 3870 so‘m
B – investitsiya loyihasiga kapital qo‘yilishining o‘rtacha kvadratik farqlanishi:
= = 7707 so‘m
149
A va B investitsiya loyihalariga qo‘yilgan kapital bo‘yicha vari-atsiya koeffitsiyenti quyidagicha:
Do'stlaringiz bilan baham: |
