B. S. Axrarov

Masalaning qo‘yilishi.
Quyidagi chiziqli tenglamalar sistemasini yeching:
20 x, — 2x, ■+- 4x- = 3
- 30.г, +2x, + 5x. — 4
2л\ — 6x, +• 5.r, = 5
Masalani yechish tartibi:

1. 
   bosqich. MS Excel 2010 dastyurini ishga tushiring.
   
2. 
   bosqich. A matrisa qiymatlarini kiritish. AH:C13 diapazon- ga A matrisa qiymatlarini kiriting.
   
3. 
   bosqich. A matrisa determinantini hisoblash. Dastlab A matrisaning determinantini hisobiaymiz. Buning uchun ko'rsat- kichni F15 yacheykaga keltirib, funksiyalar Masterini ishga tushiring. Ochiigan Master oynasida funksiyalarning matematik toifasini ("Математические") faollashtirib, unga mos ro‘yxatdan МОПРЕД0 funksiyasini tanlang va ushbu funksiya argument! sifatida Al 1:C13 diapazonni belgilang. Natijada matrisa deter- minantining qiymatini hosil qilamiz (uning qiymati 344 ga teng).
   

Berilgan matrisaning determinant!' 0 ga teng emas. Shuning uchun unaga mos bo‘lgan teskari matrisa mavjud.

4. 
   bosqich. Teskari matrisani hisoblash. Keyingi bosqichda teskari matrisani hisobiaymiz. Buning uchun A15:C17 diapazonini belgilab, unda teskari matrisa qiymatlarini hosil qilish uchun quyidagi amallarni bajaramiz: funksiyalar Masterini ishga tushiring; Ochiigan Master oynasida funksiyalarning matematik toifasini ("Математические") faollashtirib, unga mos ro‘yxatdan МОБР0 funksiyasini tanlang; Funksiya argumenti sifatida A11:C13 diapa­zonni kiriting va Shift+Ctrl+Enter klavishalarini birgaiikda bosing.
   
5. 
   bosqich. Teskari matrisa qiymatlarini tekshirish. Teskari matrisa qiymatlari to‘g‘ri hosil qilinganligiga ishonch hosil qilish uchun uni quyidagicha tekshirib ko‘ring: A matrisani A'^} matrisaga ko‘paytmasi birlik matrisani tashkil qilsa, demak, to‘g‘ri hisoblan- gan deb xulosa chiqarish mumkin. Buning uchun dastlab A19:A21 diapazonini belgilab, funksiya Masteri oynasida МУМНОЖ() funksiyasini tanab, uning argumentlari sifatida Al 1:C13 va A15:C17 diapazonlarini kiriting va Shift+Ctrl+Enter klavishalarini birgaiikda bosing. Natijada birlik matrisaga ega bo'lamiz. Demak, teskari matrisa to‘g‘ri topilgan.
   
6. 
   bosqich. Tenglamarlar sistemasini yechish. Buning uchun F18:F20 diapazonini belgilang. Funksiya Masteri yordamida МУМНОЖ0 funksiyasi oynasini oching va uning argumentlari sifatida A15-.C17 (teskari matrisa) va E11:E13 (ozod hadlar) diapazonini kiriting hamda Shift+Ctrl+Enter klavishalarini birgaiikda bosing.
   
7. 
   bosqich. Yechimining to‘g‘ri ekanligini tekshirish. Keyingi bosqichda tenglamalar sistemasi yechimining to‘g‘ri ekanligini tekshiramiz. Buning uchun tenglamalar sitemasidagi har bir tenglma uchun noma’lum o‘rniga mos ildizni qo‘yib hisoblaymiz, agar natija tenglamaning ozod hadiga teng bo‘lsa, demak, ildiz to‘g‘ri topilgan. Masalan, Gil yacheykasida ~^2x; ^{+ 4x}> qiymatini hisoblang, uning natijasi 3 ga teng bo'lishi kerak. Buning uchun: G11 yachey- kasiga -A11*$F$18+B11*$F$19+C1 l*$F$20 formulani kiriting. Shunga o‘xshash qolgan tenglamalar uchun ham tekshirish o'tkazish uchun Gil yacheykasidagi formulani G12 va G13 yacheykalariga joriy eting. Bunda ozod hadlar qiymatlaridan iborat ustun hosil qilarniz. Shunday qilib, tenglamalar sistemasining yechimi to‘g‘ri hisoblangan deb xulosa chiqarish mumkin (6.50-rasm).
   
8. 
   bosqich. Ishchi kitobini saqlash.
   
9. 
   bosqich. MS Excel ishini tugatish.