Baholash ishi va investitsiyalar
2- BOB. BIZNES QIYMATINI BAHOLASHNING HUQUQIY
Download 1.5 Mb. Pdf ko'rish
|
biznes qiymatini baholashning nazariy va amaliy jihatlari
|
23 2- BOB. BIZNES QIYMATINI BAHOLASHNING HUQUQIY MEXANIZIMI VA AXBOROTLAR TIZIMI 2.1. Biznes qiymatini baholashning huquqiy mexanizmi O‗zbekistonda mulk qiymatini baholashning tashkiliy-huquqiy asoslari amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar va davlat mulkini bosqichma-bosqich davlat tasarrufidan chiqarish jarayonlarining chuqurlashuviga muvofiq tarzda rivojlanmoqda. Hozirgi vaqtda bu asoslar qonun va qonun osti hujjatlari, mulk qiymatini baholash standartlarining milliy tizimi va boshqaruv organlarining boshqa tartibga soluvchi hujjatlari bilan namoyon etilgan. O‗zbekiston Respublikasida baholash faoliyatining vujudga kelishi va shakllanishi uning huquqiy-me‘yoriy asosini yaratish va takomillashtirish bilan bir vaqtda olib borilmoqda. Yaratilgan huquqiy asoslarda baholash faoliyatining tartibga solinishi alohida o‘rin tutadi. U «baholovchilar xizmatlarining sifatini oshirishga va ularning baholovchilarning kasbiy hamjamiyati (o‗zini-o`zi tartibga solish) yoki davlat organlari (davlat tomonidan tartibga solish) tomonidan yoxud birgalikda belgilanadigan ma‘lum bir mezonlarga mos kelishiga yo‘naltirilgan chora-tadbirlar va tartiblar tizimini» o‗zida namoyon qiladi. Bunday tartibga solish quyidagilarni o‗z ichiga oladi: - baholashga nisbatan yondashuv va talablarni aniqlash, ular, odatda baholash andozalarida ifodalanadi; - baholovchining mustaqilligi bilan bog‘liq bo‘lgan uning axloqiy-etik xususiyatlariga nisbatan talablarni aniqlash, ular kasb etikasi kodekslarida ifodalanadi; - baholovchi kasb mahorati darajasiga va amaliy ish tajribasiga nisbatan talablarni aniqlash, ular kasbiy malakaga nisbatan qo‘yiladigan talablarda ifodalanadi. Mamlakatimizda baholash faoliyatini yo‘lga qo‘yish, uni tubdan joriy qilish va takomillashtirish maqsadida bir qator me‘yoriy hujjatlar: qonunlar, Prezident 24 qarorlari, Vazirlar Mahkamasi qarorlari, Davlat mulkini boshqarish qo‘mitasi qarorlari qabul qilindi. Jumladan, baholash faoliyatining tubdan joriy qilish, uni yo‘lga qo‘yish maqsadida 1999 yil 19 avgustda ―Baholash faoliyati to‘g‘risida‖ Qonun qabul qilindi. Bundan tashqari, O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008 yil 24 apreldagi ―Baholovchi tashkilotlar faoliyatini yanada takomillashtirish va ko‘rsatilayotgan xizmatlar sifati uchun ularning mas‘uliyatini oshirish to‘g‘risida‖ PQ-843-son qarori, Vazirlar Mahkamasining 2003 yil 8 maydagi 210- sonli ―Baholash faoliyatini litsenziyalash to‘g‘risida‖gi Qarori, va shu qaror asosida ishlab chiqilgan ―Baholash faoliyatini litsenziyalash‖ to‘g‘risida Nizom, 1998 yil 21 yanvardagi 18-sonli ―Jismoniy shaxslarga mulk huquqi tegishli bo‘lgan bino va inshootlar bo‘yicha ro‘yxatga olish-baholash ishlarini amalga oshirish to‘g‘risida‖ qarori, 2009 yil 21 dekabrdagi ―Mol-mulkni baholash standartlarini ishlab chiqish, tasdiqlash, ularga o‗zgartirish va qo‘shimchalar kiritish tartibi to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqida‖gi qarori, 2008 yil 28 iyuldagi ―Baholash to‘g‘risidagi hisobotlarning haqqoniyligini ekspertizadan o‘tkazish mexanizmini tasdiqlash haqida‖ qarori, Davlat mulki, 2009 yil 22 apreldagi ―Intellektual mulk obyektlarini baholash tartibi to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqida‖ qarori, ―Mulkni baholash milliy standartlari‖ va boshqa bir qator me‘yoriy hujjatlar qabul qilingan. Bundan tashqari, O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 2009 yil 31 dekabrdagi 343-sonli qaroriga asosan davlat tashkilotlari va davlat unitar korxonalari balansida bo‘lgan asosiy vositalarni, ya‘ni ko‘char mulklarni sotish tartibi belgilab berildi. Bu esa ko‘char mulklarni baholashga bo‘lgan talabini oshirdi. Mulk qiymatini baholashni tashkil etishda O‗zbekiston Respublikasining «Baholash faoliyati to‘g‘risida»gi Qonuni alohida o‘rin tutadi, unda baholash faoliyati, baholash obyektlari, baholash obyekti qiymatning turlari va ularni qo‘llash sohalari tushunchalari bilan bog‘liq masalalarning keng doirasi qonun 25 yo‘li bilan tartibga solish mexanizmlari izohlangan 9 . Qonunda «baholash obyektining bozor qiymati» (7-modda) va «baholash obyektining bozornikidan farqlanuvchi qiymati» (8-modda) tushunchalari muhim hisoblanadi. Baholash faoliyatini tartibga solish bo‘yicha qanchalik me‘yoriy hujjatlar ishlab chiqilmasin mamlakatimizda bu faoliyat bo‘yicha hali hanuz kamchilik mavjud. Jumladan, baholovchilar tomonidan yetarli bilim malaka ega emasligi, mas‘uliyatni xis qilmasligi, baholanayotgan obyektlarni yuzaki yondashgan holda baholanishi natijada mulklarning haqiqiy qiymati buzilib, mamlakatimiz iqtisodiy taraqqiyotiga salbiy ta‘sir ko‘rsatib kelmoqda. Shu kamchiliklarni oldini olish maqsadida O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008 yil 24 apreldagi ―Baholovchi tashkilotlar faoliyatini yanada takomillashtirish va ko‘rsatilayotgan xizmatlar sifati uchun ularning mas‘uliyatini oshirish to‘g‘risida‖ PQ-843-son qarori qabul qilindi. Bu qarorda quyidagilar ko‘rsatib o‘tilgan: ―Ayni vaqtda baholovchi tashkilotlarning amaliy faoliyati o‘sib borayotgan zamonaviy talablarni qoniqtirmayapti. Baholash ishlari bir qator hollarda yuzaki va past professional darajada o‘tkazilmoqda, xususiylashtiriladigan obyektlarning haqiqiy qiymati va ko‘rsatiladigan xizmatlarning sifati xolisona baholanishi uchun baholovchi tashkilotlarning zarur darajadagi mas‘uliyati ta‘minlab berilmayapti. ―Baholash faoliyati to‘g‘risida‖ O‗zbekiston Respublikasining Qonuniga muvofiq va mustaqil baholash tizimini yanada rivojlantirish, baholash xizmatlarining professional saviyasi hamda sifatini oshirish, baholovchi tashkilotlar faoliyatini tartibga solishning samarali usullarini tatbiq etish, baholash ishlarining natijalari va xolisligi bo‘yicha ularning mas‘uliyatini kuchaytirish maqsadida...‖. 10 Ushbu qarorda, baholovchilar mas‘uliyatini oshirish, ularga berilgan litsenziya bekor qilinib, litsenziya talablariga o‗zgartirishlar kiritilib, boshqatdan baholovchi korxonalarga faoliyat yuritish bo‘yicha litsenziyalar berish tartibi yo‘lga qo‘yish ko‘rsatib o‘tilgan. 9 O‘zbekiston Resupblikasining ―Baholash faoliyati to‘g‘risida‖gi qonuni. O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2009 y. 15-son, 178-modda. 10 O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008 yil 24 apreldagi ―Baholovchi tashkilotlar faoliyatini yanada takomillashtirish va ko‘rsatilayotgan xizmatlar sifati uchun ularning mas‘uliyatini oshirish to‘g‘risida‖ PQ-843-son qarori. O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlar to‘plami, 2008 y, 18-son, 145-modda. 26 Prezidentimizning ushbu qaroridan so‘ng baholash faoliyatini tartibga solish va uni nazorat qilishga qat‘iy e‘tibor berildi. Bir qator me‘yoriy hujjatlarga o‗zgartirishlar kiritildi. Jumladan, O‗zbekitson Respublikasining ―Baholash faoliyati to‘g‘risida‖gi Qonuniga, Vazirlar Mahkamasining ―Baholash faoliyatini litsenziyalash to‘g‘risida‖gi qarori va uning nizomiga va boshqa bu sohaga mas‘ul bo‘lgan (Davlat mulk qo‘mitasi, Moliya vazirligi va boshqa) organlar qarorlari va me‘yoriy hujjatlariga o‗zgartirishlar kiritildi. O‗zbekistonda baholash faoliyatining muvaffaqiyatli amalga oshirilishi uchun faoliyatning ushbu turini litsenziyalash mexanizmi yaratildi. O‗zbekiston Respublikasining «Faoliyatning ayrim turlarini litsenziyalash to‘g‘risida»gi Qonunning 5-moddasi va «Baholash faoliyati to‘g‘risida»gi Qonunga muvofiq O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2003 yil 8 maydagi 210-sonli «Baholash faoliyatini litsenziyalash to‘g‘risida»gi qarori bilan «Baholash faoliyatini litsenziyalash to‘g‘risidagi nizom» tasdiqlandi Xususan, O‗zbekiston Reslublikasining Fuqarolik kodeksi, boshqa qonunchilik va me‘yoriy hujjatlar, shu jumladan xususiylashtirish, bankrotlik, garov, ipoteka, ishonchli boshqaruvga doir qonunchilik va me‘yoriy hujjatlar shular jumlasidandir. Baholash faoliyatini qat‘iy belgilangan tartib asosida olib borilishi baholash faoliyati sifatining asosiy me‘zoni hisoblanadi. Bunda mulkni baholashning milliy standartlari muhim rol o‘ynaydi. O‗zbekiston Respublikasining Davlat mulkini boshqarish davlat qo‘mitasi tomonidan qabul qilingan qarorlar asosida mulkni baholash Milliy standartlari ishlab chiqilgan bo‘lib bu standartlar bugungi kunda baholovchilar tomonidan amal qilib kelinmoqda. Jumaladan 1-MBMS ―Baholashni umumiy tushuncha va prinsiplari‖ (2006 yil 14 iyun), 2-MBMS ―Bozor qiymati baholash bazasi sifatida‖ (2006 yil 14 iyun), 3-MBMS ―Bozor qiymatidan farqlanuvchi baholash bazasi‖ (2006 yil 14 iyun), 4-MBMS ―Moliyaviy hisobot va turdosh hujjatlar maqsadida baholash‖ (2006 yil 14 iyun), 5-MBMS ―Ssuda, garov va qarz majburiyatlarini ta‘minlash uchun baholash‖ (2006 yil 14 iyun), 6-MBMS ―Harbiy-texnik mulkni baholash‖(2008 yil 5 fevral), 7-MBMS ―Baholovchilar ishi 27 sifatini nazorat qilishning ichki qoidalariga qo‘yiladigan umumiy talablar‖ (2008 yil 5 sentyabr), 8-MBMS ―Xususiylashtirish maqsadida mulk qiymatini baholash‖ (2009 yil 6 oktyabr), 9-MBMS ―Biznes qiymatini baholash‖ (2009 yil 6 oktyabr), 10-MBMS ―Ko‘chmas mulk qiymatini baholash‖. Bu milliy standartlarga baholash jarayonida amal qilishda baholovchilar tomonidan yaxshi o‘rganib o‗zlashtirgan bo‘lishlari kerak. 9-MBMS ―Biznes qiymatini baholash‖ quyidagi boblarni o‘z ichiga oladi: I bob. Umumiy qoidalar. Bu bob biznes qiymatini baholashga doir atamalar va tushunchalarni qamrab olgan. II bob. Qo‘llanish sohasi. Quyidagilar 9-son MBMS qoidalari tatbiq etiladigan baholash obyektlari hisoblanadi: - biznes (korxona); - biznesdagi mulk ulushlari. Baholash obyektining bozor qiymatini aniqlashga qaratilgan biznesni yoki undagi ulushni baholashning asosiy maqsadlari quyidagilardan iborat: - ishlab turgan korxona yoki korxonadagi mulk ulushi bilan oldi-sotdi qilish; - boshqaruv qarorlari qabul qilish; - qayta tashkil etish (qo‘shib yuborish, birlashtirish, bo‘lish, ajratib chiqarish); - korxona o‗z aksiyalarini qaytarib sotib olishi; - boshqa tashkilotning ustav fondiga aksiyalar paketini kiritish. Normativ hujjatlar yoki baholashga oid vazifada bozor qiymatini aniqlashga qaratilgan baholashning boshqa maqsadlari belgilanishi ham mumkin. III bob. Buxgalteriya hisobi standartlari bilan aloqadorlik. Biznes qiymatini aniqlashda buxgalteriya hisobi va moliyaviy hisobot ma‘lumotlari asosiy axborot manbai hisoblanadi va baholash taomillari, yondashuvlari va usullarini tanlashga, shuningdek yakuniy qiymat haqidagi xulosaga jiddiy ta‘sir ko‘rsatishga qodir. Buxgalteriya hisobi milliy standartlari va mulkni baholash milliy standartlari ko‘zlaydigan maqsadlardagi tushunchalar apparatida, qiymatni aniqlash va aktivlar hisobini yuritishning turli xil usullarida ifodalanadigan farqlar buxgalteriya hisobi 28 va moliyaviy hisobot ma‘lumotlariga ulardan kelgusida biznes qiymatini aniqlashda foydalanish uchun tuzatishlar kiritish zaruriyatini belgilaydi. Baholovchi buxgalteriya hisobi atamalaridan foydalanganda, ularning mazmunini baholash to‘g‘risidagi hisobotda yoritib berishi lozim. IV bob. Standart talablari. Quyidagi talablarga ajratiladi: 1. Baholash haqidagi vazifani belgilash. Baholash haqidagi vazifa buyurtmachi tomonidan baholovchi tashkilot bilan hamkorlikda tuziladi va baholash obyektini baholash to‘g‘risidagi shartnomaga ilova sifatida rasmiylashtiriladi. Baholashga oid vazifani belgilashda baholovchi baholash sanasi baholash maqsadlaridan kelib chiqib belgilanishini hisobga olishi lozim. Baholovchi faqat baholash sanasida mavjud bo‘lgan holatlarni va baholash sanasiga qadar yuz bergan voqealarni e‘tiborga olishi kerak. Biznesni baholashda baholash sanasi, qoida tariqasida, baholash o‘tkazilishini belgilagan voqea yuz bergunga qadar tuzilgan so‘nggi moliyaviy hisobot sanasi bilan mos keladi. Baholash sanasi (moliyaviy hisobot tuzilgan sana bilan mos kelmaydigan) oraliq sanaga belgilanishi ham mumkin. Baholash obyektiga nisbatan uchinchi shaxslarning hujjat bilan tasdiqlangan mulkiy huquqlari, mazkur obyektdan foydalanishda cheklashlar va unga doir majburiyatlar bo‘lmagan holda, uning qiymatini baholovchi, agar baholashga oid vazifada o‘zgacha tartib nazarda tutilmagan bo‘lsa, ko‘rsatilgan huquqlar, cheklashlar va majburiyatlar yo‘qligi haqidagi farazdan kelib chiqib aniqlaydi. Baholash obyektining bozor qiymatini aniqlashga qaratilgan biznesni yoki undagi ulushni baholashning asosiy maqsadlari quyidagilardan iborat: - ishlab turgan korxona yoki korxonadagi mulk ulushi bilan oldi-sotdi qilish; - boshqaruv qarorlari qabul qilish; - qayta tashkil etish (qo‘shib yuborish, birlashtirish, bo‘lish, ajratib chiqarish); - korxona o‘z aksiyalarini qaytarib sotib olishi; - boshqa tashkilotning ustav fondiga aksiyalar paketini kiritish. 29 Normativ hujjatlar yoki baholashga oid vazifada bozor qiymatini aniqlashga qaratilgan baholashning boshqa maqsadlari belgilanishi ham mumkin. 2. Axborot yig‘ish va uni tahlil qilish. Baholovchi baholash yondashuvlari va usullarini asosli ravishda tanlash va qo‘llash uchun zarur va yetarli bo‘lgan hajmda baholash obyekti haqida axborot va bozor haqida axborotni yig‘ish va tahlil qilishni amalga oshiradi. Baholovchi yig‘ilgan baholanayotgan korxona haqidagi axborot asosida: - korxonaning rivojlanish tendensiyalarini aniqlaydi; - daromadlarni prognoz qiladi; - baholanayotgan biznesga xos bo‘lgan nomuntazam tavakkalchilik omillarini aniqlaydi. Baholovchi makroiqtisodiy axborotni tahlil qilish chog‘ida o‘rganishi va baholash to‘g‘risidagi hisobotda keltirishi lozim bo‘lgan asosiy ko‘rsatkichlarga quyidagilar kiradi: - iqtisodiy o‘sish (yalpi ichki mahsulotning o‘sish) sur‘atlari; - sanoat ishlab chiqarishi hajmi; - inflyatsiya darajasi; - milliy valyutaning ayirboshlash kursi; - foiz miqdorilari darajasi; - fond bozori ko‘rsatkichlari; - soliq solish strukturasi. Baholash obyektining xususiyati va baholash maqsadlariga qarab baholovchi makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarning mazkur ro‘yxatini kengaytirishi mumkin. Baholash yondashuvlari va usullarini tanlash, asoslash va qo‘llash. Baholash obyektini baholashni amalga oshirishda baholovchi baholashning daromad haqida, qiyosiy va xarajat haqida yondashuvlaridan foydalanishi (yoki foydalanishdan voz kechish sabablarini asoslashi) lozim. Har bir baholash yondashuvi doirasida belgilangan usullarni tanlashni baholovchi baholash maqsadi, baholash obyektining xususiyati va rivojlanish imkoniyatlari, cheklovchi shartlar, axborot bazasi mavjudligi va uning to‘liqligini 30 hisobga olib mustaqil amalga oshiradi. Qo‘llanilgan yondashuvlar doirasida olingan natijalarni muvofiqlashtirish va baholash obyektining yakuniy qiymatini aniqlash. Baholash obyektining yakuniy qiymatini aniqlash uchun baholovchi qo‘llanilgan yondashuvlar doirasida olingan natijalarni muvofiqlashtirishni amalga oshiradi. Turli xil yondashuvlar bilan olingan baholash natijalari o‘rtasida jiddiy tafovut mavjud bo‘lsa, baholovchi olingan tafovut sabablarining tahlilini baholash to‘g‘risidagi hisobotda keltirishi lozim. Baholash natijasining yuqori chegarasidan 30 foizdan ortiq qiymatga ega bo‘lgan tafovut jiddiy tafovut deb hisoblanishi lozim. Muvofiqlashtirish, qoida tariqasida, turli baholash yondashuvlari bilan olingan baholash natijalari uchun solishtirma o‘lchovlarni aniqlash orqali amalga oshiriladi, bunda baholovchi: - baholash maqsadini va baholash natijalaridan foydalanish mo‘ljalini; - baholanayotgan biznes va uning aktivlari xususiyatini; - qiymat turini; - baholash yondashuvlarini qo‘llashda foydalanilgan axborot hajmi va sifatini; - mulk ulushi baholangan holda - qo‘shimcha tarzda bu ulush hajmi, nazorat darajasi va likvidlikni hisobga olishi lozim. Muvofiqlashtirish usuli va solishtirma o‘lchovlarning tanlanishi, shuningdek bunda baholovchining barcha mulohazalari va farazlari baholash to‘g‘risidagi hisobotda asoslanishi lozim. Baholash obyektining yakuniy qiymati pul hisobida yagona kattalik sifatida ifodalanishi lozim. Baholash to‘g‘risidagi hisobotni tuzish. Baholash natijalari baholash faoliyati to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga muvofiq tuzilgan va baholovchi tashkilotning baholash obyekti qiymati xususidagi yig‘ilgan axborot va hisoblashlar asosida tasdiqlangan professional mulohazasini o‘z ichiga olgan baholash to‘g‘risidagi hisobot sifatida rasmiylashtirilishi lozim. Hisobot baholash milliy standartlari talablariga muvofiqlik haqidagi bayonotni va ulardan har qanday chetga chiqish haqidagi ma‘lumotlarni o‘z ichiga 31 olishi lozim. Baholash to‘g‘risidagi hisobotni tuzishda quyidagi qoidalarga rioya etish lozim: - baholash obyekti qiymatini aniqlash uchun yetarli bo‘lgan barcha ochiq axborot hisobotda bayon etilishi lozim; - baholash to‘g‘risidagi hisobotning mazmuni mazkur hisobotdan foydalanuvchilarni chalg‘itmasligi, shuningdek har xil talqinlarga yo‘l qo‘ymasligi kerak; - baholash to‘g‘risidagi hisobotda ifodalangan materiallar tarkibi va ketma- ketligi, baholash jarayoni tavsifi, hisoblashlar va ularga izohlar baholash to‘g‘risidagi hisobotdan foydalanuvchiga qiymatni hisoblashni amalga oshirish imkoniyatini berishi va uni ayni shu natijalarga keltirishi lozim; - baholash jarayonida oraliq va yakuniy natijalarni aniqlashda foydalanilmagan axborot, agar u baholash faoliyati to‘g‘risidagi qonun hujjatlarining talablariga binoan majburiy bo‘lmasa, baholash to‘g‘risidagi hisobotda keltirilishi mumkin emas. V bob. Fikr-mulohazalar. Biznesda mulk ulushlari qiymatini aniqlashda quyidagi qoidalarni hisobga olish lozim: biznesda mulk ulushlari nazoratli yoki nazoratsiz xususiyatga ega bo‘lishi mumkin; baholanayotgan mulk ulushining nazorat huquqini aks ettirish uchun nazorat darajasini, mulkni taqsimlash samarasini, mulkdorlar ittifoqini tuzish imkoniyatini, ovoz berish tartibini, dividendlar to‘lash bilan bog‘liq cheklashlarni, korxonaning moliyaviy ahvolini hisobga oluvchi turli xil mukofotlar va chegirmalar qo‘llaniladi; kiritiladigan chegirmalar yoki mukofotlar hajmi baholash usullari bilan ham, korxona tipi (ochiq, yopiq) bilan ham belgilanadi. Xarajat va daromad yondashuvlarning usullari bilan hamda qiyosiy yondashuvning tarmoqlar o‘zaro nisbati usuli bilan quyidagilar aniqlanadi: - mulkning mutlaq nazorat huquqiga ega bo‘lgan (75 foizdan ortiq) nazoratli ulushi qiymati, korxona xususiy kapitali qiymatining mutanosib qismi sifatida; 32 - mulkning mutlaq nazorat huquqiga ega bo‘lmagan nazoratli ulushi qiymati, nazorat ayrim elementlari yo‘qligiga skidka chegirib tashlangan korxona xususiy kapitali qiymatining mutanosib qismi sifatida; - mulkning nazoratsiz ulushi qiymati, nazorat yo‘qligiga skidka chegirib tashlangan korxona xususiy kapitali qiymatining mutanosib qismi sifatida. Qiyosiy yondashuvning bilimlar usuli bilan quyidagilar aniqlanadi: 1) mulkning nazoratli ulushi qiymati. Mulkning baholanayotgan ulushi hajmi analoglardan farq qilgan taqdirda, olingan qiymatga nazorat ayrim elementlari mavjudligi yoki yo‘qligiga mukofotlar yoki chegirmalar qo‘llanadi; 2) mulkning nazoratsiz ulushi qiymati, bunda olingan qiymatga nazorat yo‘qligiga skidka qo‘llanadi. Qiyosiy yondashuvning kapitallar bozori usuli bilan quyidagilar aniqlanadi: - mulkning nazoratli ulushi qiymati, bunda olingan qiymatga nazorat mavjudligiga mukofot qo‘llanadi; - mulkning nazoratsiz ulushi qiymati. Mulkiy majmua sifatidagi korxona yoki uning bir qismi qiymatini baholash faqat xarajat haqida yondashuv usullari bilan amalga oshiriladi. VI bob. Axborotni oshkor etishga qo‘yiladigan talablar. Baholash jarayonida qo‘llanilgan barcha axborot oshkor etilishi lozim, mahfiy xususiyatga ega bo‘lgan axborot bundan mustasno. Mahfiy axborotni baholovchi faqat buyurtmachi va (yoki) mazkur axborotni taqdim etgan shaxslar bilan kelishgan holda yoki sudning tegishli qaroriga binoan oshkor etadi. Foydalanilayotgan axborotning mahfiylik darajasi buyurtmachi va (yoki) mazkur axborotni taqdim etuvchi yoki unga bevosita aloqador bo‘lgan shaxslar tomonidan belgilanadi. VII bob. Standartdan chetga chiqish shartlari. 9-son MBMSning baholash jarayoni va olingan natijani bayon etish, baholashga va yakuniy qiymat haqidagi xulosaga daxldor bo‘lgan har qanday farazlar va cheklovchi shartlarni oshkor etish bilan bog‘liq talablaridan biron-bir tarzda chetga chiqilishiga yo‘l qo‘yilmaydi. Baholash talablari mazkur standart talablaridan farq qiladigan normativ hujjatga muvofiq amalga oshirilgan taqdirda, baholovchi mazkur farqlarni, 33 aniqlanayotgan qiymat turini tanlashga ularning ta‘sirini aniqlashi va olingan natijani qo‘llashga cheklashlar belgilashi lozim. Ilova. 9-son MBMS "Biznes qiymatini baholash"ni qo‘llash bo‘yicha uslubiy ko‘rsatmalar. ―Ilovalar‖ bo‘limi quyidagilarni o‘z ichiga oladi: - baholash jarayonida foydalaniladigan hujjatlar (yoki ularning nusxalari)ni; - baholash obyektining fotosuratlarini (zarur holda); - baholash faoliyati bilan shug‘ullanish huquqini beradigan litsenziya nusxasini; - baholash to‘g‘risidagi hisobotni tayyorlashda ishtirok etgan baholovchilar malaka sertifikatlarining nusxalarini; - baholovchi tashkilotning fuqarolik javobgarligini sug‘urtalash haqidagi sug‘urta polisi nusxasini; - boshqa ma‘lumotlarni. Baholash to‘g‘risidagi hisobotning pirovard tuzilishi (bo‘limlar va kichik bo‘limlar soni va ularning ketma-ketligi tartibi, ularning nomi) va hajmi baholovchi tomonidan baholash obyektining xususiyati, baholash maqsadlari, baholash to‘g‘risidagi hisobotning ehtimol tutilgan foydalanuvchisi hamda qonun hujjatlarining talablariga qarab belgilanadi. Download 1.5 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|