Baholash ishi va investitsiyalar

3.3. ―All Home”MCHJ ning bozor qiymatini qiyosiy yondashuv asosida 
baholash 
 
Baholash  obyekti  qiymatini  qiyosiy  yondashuv  bilan  baholash  uchun 
baholovchi o‘xshash korxonalar yoki ulardagi mulk ulushlarining sotuv narxlarini 
taqqoslashga asoslangan quyidagi usullarni qo‘llaydi:  
-  o‘xshash  korxonalar  aksiyalarining  bozor  narxlari  tahliliga  asoslangan 
kapital bozori usulini; 
-  baholanayotgan  biznesdagi  mulk  ulushlari  bilan  oldi-sotdi  qilishga  doir 
axborot tahliliga asoslangan baholanayotgan korxona bo‘yicha bitimlar usulini; 
-  baholanayotgan  korxona  aksiyalarining  fond  bozoridagi  kotirovkalari 
haqidagi axborot asosida to‘g‘ridan-to‘g‘ri kapitallashtirish usulini.  
Qiyosiy yondashuvdan foydalanganda baholovchi: 

---

 
80 
 
- o‘xshash korxonalarni tanlashni amalga oshirishi; 
-  korxonalarni  taqqoslash  parametrlarini  aniqlashi  va  multiplikatorlarni 
hisoblashni amalga oshirishi; 
-  multiplikatorlar  qiymatini  tanlashni  amalga  oshirishi  va  baholash  ob‘ekti 
qiymatini aniqlashi; 
- yakuniy tuzatishlarni kiritishi lozim. 
Axborotning  mavjudligiga  va  mavjud  axborotning  to‘liqligiga  qarab, 
baholovchi  baholash  ob‘ektini  baholash  uchun  qiyosiy  yondashuvning  bir  yoki 
undan ortiq usullarini qo‘llaydi. 
Baxolanayotgan 
ko‘chmas  mulklarni  qiyosiy  yondashuv  bo‘yicha 
baholashda,  baxolanayotgan    obyektlarga  o‘xshash  bo‘lgan  ko‘chmas  mulklarni 
Respublika  Ko‘chmas  mulk  birjasi  filiallarida  o‘tkazilgan  birja  va  auksion 
savdolarida sotilgan ko‘chmas mulklar ochiq bozorda tuzilgan bitimlar va takliflar 
qiymatlariga asosan amalga oshiriladi. 
Baholanayotgan  obyektiga  o‘xshash  bo‘lgan  binolarni  taqqoslash  usulida 
baholashda  Internet  saytlaridan  olingan  taklif  narxlari  bo‘yicha  ishlab  chiqarish 
binolari,  sex  va  baza  bino-inshootlari  asos  uchun  olindi,  hamda  qiyosiy 
yondashuvda baholash quyidagi jarayonlarni o‘z ichiga oldi: 
-  baholash  obyektlariga  o‘xshash  (analog)  bo‘lgan  obyektlar  oldi-sotdi 
narxlari bo‘yicha ma‘lumot yig‘ish;  
- qiyoslash qismlarini tanlash; 
-  baholash  obyekti  va  aniqlangan  muqobil  (analog)  obyektilarini  bir-biriga  
taqqoslash va farqlari bo‘yicha tuzatish (korrektirovka) ishlarini amalga oshirish; 
- baholash obyektini qiymatini aniqlash. 
Baholash  ob‘ektini  qiyosiy  yondashuvi  bo‘yicha  qiymati  quyidagicha 
aniklanganligini quyidagi 5-ilovada ko‘rishimiz mumkin. 
5-ilovada, 
savdolashish 
paytida 
sotilish 
bahosini 
pasayishi, 
yer 
uchaskasining  umumiy  maydoni,  kv.m  va  joylashgan  joyi  kabi  qiyoslash 
elementlariga tuzatishlar kiritildi. Tuzatishlar summasi 1 analog bo‘yicha 0,070 ni, 

---

 
81 
 
2  analog  bo‘yicha  0,060  ni  va  3  analog  bo‘yicha  0,080  ko‘rsatkichlarini  tashkil 
etdi. 
Binoni qiyosiy yondashuvda bozor qiymatini aniqlash jarayonida aniqlangan 
1  kv.m  maydonini  binoni  umumiy  maydoniga  ko‘paytirilgan  holda  binoni  bozor 
qiymati aniqlandi. 
Binoni  qiyosiy  yondashuv  usuli  bilan  baholash  qiymati  846044754,25 
so‘mni tashkil qiladi. 
Ko‘rib  chiqilayotgan  baholash  ishi  ―All  Home‖  MChJning  100%  ulushi 
hisoblanadi.  Shuning  uchun,  baholovchi  tomonidan  birinchi  navbatda,  o‘xshash 
korxonalar    ulushi  oldi-sotdisi  haqidagi  bitimlarni  topish  ishlari  amalga  oshirildi. 
Ushbu  maqsadlarda  barcha  ochiq  axborot  manbalari,  xususan  Respublika  mulk 
markazidagi savdo natijalaridan foydalanildi. ―Birja‖ gazetasida Toshkent shahrida 
joylashgan  quyida  o‘xshash  korxonalar  ulushlari  savdolari  e‘lon  qilingan: 
―Texprom‖ MChJ (100% ulush), ―Promdetal‖ MChJ  (100% ulush), ―Texnoprom‖ 
MChJ    (100%  ulush).  Shu  tariqa,    analog  sifatidagi  yuqoridagi  uchta  korxonalar 
tanlandi.  Ko‘rib  chiqilayotgan  korxonaning  100%  ulushi  baholanayotganligi 
sababli, qiyosiy yondashuv bilan baholashda bitimlar usulidan foydalanildi.  
Korxonalar ulushlari bo‘yicha bitimlar haqidagi axborotlarni tanlashda vaqt 
omili  hisobga  olindi.  Qiyoslash  uchun  tanlangan  barcha  analoglar  bo‘yicha 
bitimlar  baholash  davridan  6-9  oydan  ortiq  bo‘lmagan  davr  ichida  amalga 
oshirilgan.  
Analoglarni  tanlashda  baholanayotgan  obyekt  joylashgan  mintaqaga  ham 
e‘tibor  qaratildi.  Baholash  obyekti  bilan  birga,  tanlangan  barcha  analoglar  bitta 
hududda, ya‘ni Toshkent shahrining Yashnobod tumanida jroylashgan.  
Keyingi  qiyoslash  ishlari  qiyoslanayotgan  korxonalar  faoliyatining 
moliyaviy  ko‘rsatkichlari  bo‘yicha  amalga  oshirildi,  xususan,  mahsulot  sotishdan 
tushgan tushum kabi ko‘rsatkichlar ko‘rib chiqildi. 
Aktivlarning  balans  qiymati  va    korxonaning  sof  aktivlari  qiymati  kabi 
mezonlar bo‘yicha tanlashda, baholanayotgan korxona va analog korxonalar asosiy 
vositalarini 2013-yilda qayta baholashdan o‘tkazgan degan farazdan kelib chiqildi.  

---

 
82 
 
Tanlangan  korxonalar  bo‘yicha  ma‘lumotlar  quyidagi  18-jadvalda 
keltirilgan.