Baholash ishi va investitsiyalar
Investitsiya risklarini analitik usul orqali tahlil qilish va baholash
Download 0.68 Mb. Pdf ko'rish
|
investitsiya loyihalari risklarini boshqarish va baholash
|
4. Investitsiya risklarini analitik usul orqali tahlil qilish va baholash amaliyoti
Yuqoridagi bobimizda ko’rib o’tgaimizdek, investitsiya risklarini analitik usullarda baholash, eng avvalo, investitsiya risklarini tahlil qilishning usullarini ajratib olish va ushbu usullarning tahlil uslubiyotini nazarda tutadi. Bugungi kunda investitsiya risklarini analitik usullarda tahlil qilishning bir qancha usullari amaliyotda qo’llanilmoqda. Quyidagi ushbu usullarning investitsiya risklarini baholashdagi ahamiyati va tartibini tahlil qilamiz. Investitsiya risklarini analitik usul orqali tahlil qilishda loyiha sezgirligi usuli, zararsizlik nuqtasi usuli, investitsiya risklarini baholashning o’rtacha kvadratli chetlanish, dispersiya va variatsiya usullari, “qarorlar daraxti” barpo etilishi usuli, stsenariylar usuli, “Monte-Karlo” usuli, riskni hisobga oluvchi foiz
32 stavkalar usuli, analogiya (o’xshatishlar) usuli, investitsiya risklarini ekspert baholash usuli kabilarni kiritish mumkin. Loyiha sezgirligini tahlil qilish usuli shunday usullar qatoriga kiradiki, bu usulni qo’llash orqali loyiha hisob-kitoblari natijalarining ishonchliligiga erishish mumkin. Bu usul loyiha bo’yicha barcha risklarni baholamaydi, lekin riskning eng kritik bo’lgan omillarini aniqlab beradi hamda loyiha samaradorligiga riskning potentsial ta’sirini baholashga imkon beradi. Loyiha sezgirligi tahlili investitsiya loyihasining aniq bir parametri salbiy tomonga qarab o’zgarganda (bunda loyihaning boshqa parametrlari o’zgarmas deb olinganda), loyihaning foydaliligiga qanday ta’sir qilishini aniqlab beradi. Loyiha sezgirligini tahlilining maqsadi loyiha parametrlaridan biri o’zgarganda loyiha samaradorligining qanchalik o’zgarishini baholashdan iborat. Bu bog’liqlik qanchalik yuqori bo’lsa, loyiha riski shunchalik katta bo’ladi, ya’ni bunda loyiha bo’yicha oldindan o’ylab qo’yilgan boshlang’ich shart-sharoitlardan ozgina chekinilganda loyiha samaradorligiga qanchalik ta’sir qilishi aniqlanadi. Loyiha sezgirligi tahlili loyiha samaradorligiga eng ko’p ta’sir etuvchi omillarni aniqlashda qo’llaniladi. Loyiha sezgirligi tahlilida loyiha parametrlaridan, ya’ni omillaridan biri o’zgarganda (boshqa omillar o’zgarmay turganda) aniq bir diapazondagi variatsiyasi olinadi va bunda shu oraliq orasida olingan omilning yangi qiymati asosida NPV yoki IRR hisoblanadi. Omilning o’zgarish chegaralari loyihani ishlab chiquvchi ekspertlar tomonidan aniqlanadi. YuNIDO uslubiyotiga asosan, omillarning o’zgarish chegarasi quyidagicha belgilangan: - investitsiyalar, sotish xajmi, ishlab chiqarish xarajatlari ±10%, ±20%. - kredit bo’yicha foizlar ±10%, ±20%,±30%, ±40%. - olingan ma’lumotlar asosida diagramma tuziladi. |
