Bajardi: 202-”B” guruh talabasi Allayeva Gulshoda

Termodinamikaning nolinchi qonuni

• Agar ikkita sistemani bir-biriga tegizilsa, har ikkala sistemaning holati o’zgaradi. Ma’lum vaqtdan so’ng shunday holat yuz beradiki, bunda sistemalarda o;zgarish ro’y bermaydi ( muvozanat qaror topadi).
• Masalan: haroratlari bir-biridan farq qiladigan ikki jism sovuq suv va qizdirilgan metall bir-biriga tegizilsa, suv isib, metall soviy boshlaydi. Birozdan so’ng ularning ikkalasi bir xil haroratga ega bo’ladi va issiqlik muvozanati yuzaga keladi.

Termodinamikaning nolinchi qonuni

• Issiqlik muvozanati bir necha jismlar orasida ham yuzaga keladi. Uchta – A,B,D sistemani ko’rilganda tajriba shuni ko’rsatadiki, A va B sistemalar D sistema muvozanatda bo’lishsa, ular o’zaro ham issiqlik muvozanatda bo’ladi. Bu emperik fakt termodinamikaning nolinchi qonuni deb yuritiladi. Buni 1931 yilda R.Fauler ta’riflagan.”0” qonun termodinamikaning to’rtinchi postulati bo’lib, u 18 asr o’rtalarida D.Blek termometrni kashf etgandan so’ng ta’riflanadi. Bu qonunni termik muvozanat qonuni deb ham yuritiladi.

Termodinamikaning birinchi qonunini matematik ifodasi

Q = U + A

Bu yerda Q - sistemaning issiqligi

U - ichki energiyaning ortishi:

 U = U2 - U1

A - tashqi ta’sirlar ostida

bajariladigan ish miqdori

Agar ish faqat hajm o’zgarishi hisobiga borsa

A = P V

unda: Q =  U + P V

Termodinamikaning ikkinchi qonuni

• Termodinamikaning ikkinchi qonuni. Bu qonunning bir nechta shakllari mavjud bo'lib, ularning eng soddasi Klauzius ta'rifini keltiramiz.

Issiqlik miqdori o'z-o'zidan past temperaturali jismdan yuqori temperaturali jismga o'tmaydi.

• Plank ta'rifi ham e'tiborga molik: tabiatda issiqlik miqdori tolaligicha ishga aylanadigan jarayon bo'lishi mumkin emas.
• Karno ta'rifi javob beradi: ideal issiqlik mashinasining foydali ish koeffitsiyenti issiqlik beruvchi va issiqlik oluvchilarning tempraraturalari bilangina aniqlanadi.
• Termodinamikaning ikkinchi qonuni esa issiqlik miqdori faqat issiq jismdan sovuq jismga o 'z-o 'zidan o 'tishi mumkin, teskarisi uchun esa qo 'shimcha bajarish zarur deb ta'kidlaydi

Termodinamikaning ikkinchi qonuni

Klauziusning ta’rifi:

«Issiqlik o’z-o’zidan sovuq jismdan issiq

jismga o’ta olmaydi»

Termodinamik ehtimollikning logarifmlangan qiymati entropiya deyiladi:

S = k lgW

Bu yerda: S - entropiya - sistemaning

tartibsizligi funcsiyasi

k - Bolsman doimiysi

W - termodinamik ehtimollik

Termodinamikaning ikkinchi qonuni

O’zgarmas harorat - izotermik jarayonda:

ΔS = Q/T; J/(K.mol) yoki Q = TΔS

Q = ΔU + PΔV ga qo’ysak - TΔS = ΔU + PΔV

P = const bo’lsa ish bajarilmaydi: PΔV = 0, unda

Ubog’l. = TS

G = H - Ubog’l. = H - TS

Bu yerda: Ubog’l. - bog’langan (ish sarflamay tarqaladigan) energiya qismi

G - erkin yoki Gibbs energiyasi (foydali ish uchun sarflanadigan energiya qismi).

E’tiboringiz uchun rahmat!