Бажарди: мс д 126-гуруҳ магистранти Ахмедов Бунёджон

Геоахборот тизимларини сув хўжалигидаги тутган ўрни
Кузатувлар шуни кўрсатадики, шаҳарларга ҳамда қурилиш
ҳудудларига яқин жойлардан оқиб ўтадиган дарёларда ёки
ҳудудда жойлашган дарёларда қум-шағал материалларини
қазиб
олиш
туфайли
дарё
ўзанларида
салбий
таъсирларсезиларли даражада кўпайган. Бундай дарёлардан
бирига Чирчиқ дарёсини мисол келтиришимиз мумкин. Дарё
Ғазалкент, Чирчиқ, Тошкент, Янгийўл ва Чи-ноз шаҳарлари
яқинидан оқиб ўтади.

---

Геоахборот тизимларини сув хўжалигидаги тутган ўрни
Афсуски сўнгги йил-ларда қум-шағал материалларини
назоратсиз, ноқонуний қазиб олиш оқибатида дарёнинг ўнг ва
чап қирғоқларида жами 40 км. дан ошиқ турли даражада
ювилган, айрим жойларда узоқ йиллар давомида карьерлардан
назорат-сиз фойдаланиш туфайли ўзаннинг чап қирғоғи 350 
метрга ювилган ва ўзан кенглиги 460 метрга етган (1-расм). 
Бун-дай ювилишларни ўзанда кўплаб кузатиш мумкин. 
Карьер-лардан нотўғри фойдаланиш оқибатида дарёда
жойлаш-ган айрим объектлар турли даражадагиталафоткўрган
ва хавф остида қолган

---

Геоахборот тизимларини сув хўжалигидаги тутган ўрни
2002 йил
2017 йил
1-расм. Чирчиқ дарёсининг Янгийўл тумани ҳудудидан
оқиб ўтувчи ўзанининг спутникдан олинган расми

---

Геоахборот тизимларини сув хўжалигидаги тутган ўрни
2009 йил
2012 йил
2-расм. Чирчиқ дарёсининг Сергели тумани ҳудудидан
оқиб ўтувчи ўзанининг спутникдан олинган расми

---

Геоахборот тизимларини сув хўжалигидаги тутган ўрни
Landsat тарихий йўлдошларининг 1972-2014 йиллардаги тасвирларини
сегментация ва классификация қилиш натижалари шуни кўрсатдики,
вилоят ерлари 2000 чи йилга қадар жадаллик билан қишлоқ хўжалиги
ва аҳоли яшаш пунктларига ўзлаштириб келинган. Бунинг натижасида
ирригация тармоқлари майдони ҳам кенгайиб борганини кўрамиз. Бу
эса ўз навбатида ҳудудда сувга бўлган эҳтиѐжни бевосита ортишига
тармоқларда сув истеъмоли миқдорининг ўсишига олиб келди.
Айниқса, чўл ҳудудларининг қишлоқ хўжалиги учун ўзлаштирилиши
суғоришда жуда кўп муаммоларни келтириб чиқаради. Ушбу чўл
ҳудудлари харитада қизил рангда берилган 3-расм.
(3-расм).

---