Bajardi: Qabul qildi: Mustaqil ish Mavzu

Bajardi: ___________
Qabul qildi: __________
Mustaqil ish 1.
Mavzu: Skvajina va ularning tarixi.

• 
  Quduq (skvajina) deb – uzunligi ( chuqurligi ) 5 metrdan ortiq, diametric 75 mm dan katta bo’lgan silindr shakldagi kon laxmiga aytiladi.
  
• 
  Foydali qazilma konlarini geotexnologik usulda qazib olishda ham, jarayonning eng asosiy elementi quduq (skvajina) hisoblanadi.
  

Diametri va chuqurli berilgan ko’rsatgichlardan kichik bo’lsa u holda shpur deyiladi. Quduq skvajina bulishi uchun berilgan ko’rsatgichlardan hech bo’lmagan biri katta bo’lishi lozim.
Skvajinalar vazifasiga ko’ra 2 turga bo’linadi.

1. 
   Ishchi skvajinalar
   
2. 
   Yordamchi (qo’shimcha) skvajinalar
   

• 
  Ishchi skvajinalar ham o’z navbatida 2 guruhga bo’linadi
  

1. 
   Yuboruvchi
   
2. 
   So’rib oluvchi
   

• 
  Yordamchi skvajinalar ham bir qancha turga bo’linadi
  

1. 
   Kuzatuv
   
2. 
   Nazorat
   
3. 
   Qidiruv va boshqalar
   

Skvajinalarning asosiy vazifasi: Yer yuzasida madan tanasigacha yetib boorish, kerakli reagentlarni yetkazib berish va yer qaridagi foydali qazilmani yer yuziga olib chiqish hisoblanadi.
Skvajinalar qo’llanish sohasiga qarab turli xil diametr va chuqurlikda burg’ulanishi mumkin. Masalan: Geologik qidiruv razvedka ishlarida diametri 36 mm ga teng, neft gaz sanoatida esa diametri 1500 mm ga, chuqurligi 10 000-20 000 metrga teng bo’lgan burg’u quduqlari o’tkazilishi mumkin.

• 
  Hozirda sohamizda qo’llaniladigan skvajinalar chuqurligi 200 metrga yaqinlashdi.
  

Mavjud texnologiya va uskunalarimiz yordamida 900-1000 metr chuqurlikdagi foydali qazilma madanlarini qazib olib chiqishimiz mumkin.
Hozirgi vaqtda yer yuzida eng chuqur skvajna (1970-1990 yillar) Kola yarim orolida bo’lib Murmansk viloyatida joylashgan. Rejalshtirilga burg’u qudug’i 15 000 metrni tashkil etgan va chuqurligi 12 262 metrgacha burg’ulanib CГ-3 deb nom olgan. Skvajnani burg’ulash katta mehnat va sarf harajat talab etgan. Bu skvajnani burg’ulashdan maqsad yer po’stini tashkil etgan tog’ jinslarini maksimal ravishda o’rganishga qaratilgan. [Reja=15 000 metr] [Amalga oshirilgan=12 262 metr ]

• 
  Quduqni burg’ulash maxsus burg’ulash uskunalari yordamida amalga oshiriladi. Ulardan biri: URB-53
  

Burg’ulash va burg’u qudug’i (skvajnalar) tarixi
Ilk bor burg’u quduqlari (skvajnalar) O’zbekistonning Farg’ona viloyatida 1880-yilda neftni qazib olish uchun burg’ulangan. 1882-yil Turkmanistonda, 1878-yilda Ozarbayjonda zarb berish orqali skvajnalar burg’ulash ishlari boshlangan. Ilk bor Rossiyada 1924-yilda turboburg’u yordamida skvajanalar burg’ulana boshlaydi. Bu turboburg’u rossiyalik olimlar 1923-yilda M.Volox va S.Karneyivlar tomonidan ixtiro qilinadi.
1939-1940-yillardan boshlab burg’ulash ishlari jadal suratda rivojlantiriladi. 1966-yilga kelib Zaxarov va Derkach aylanish momentlari yuqori bo’lgan vintli quduq tubi dvigatellarini ixriro qildi. Quduqlarni burg’ulash davrida tog’ jinslarini parchalash va qatlamlardan burg’ulab o’tish mexanik, termik, fizik-kimyoviy, elektrouchqun va boshqa shu kabu usullarda amalga oshiriladi.