Bajardi: S2A-21 guruh talabasi

---

О‘ZBEKISTОN RESРUBLIKASI
ОLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI 
FARG‘ОNA РОLITEXNIKA INSTITUTI 
«QURILISH» FAKULTETI 
«ELEKTROTEXNIKA» 
FANIDAN 
 
 
Bajardi:
 
 

 
S2A-21 guruh talabasi
 
Parpiyev Axrorbek 
 
 
 
FARG‘ONA-2023
 

---

Transformatorlarning tuzilishi, ishlash prinsipi va ish rejimlari.
Reja; 
1. Transformatorlarning vazifasi va qo‘llanishsohalari. 
2. Bir fazali transformatorning tuzilishi va ish prinsipi.
1. Transformatorlarni vazifalari va qo`llanilish sohalari. 
O`zgaruvchan tok kuchlanishini chastotasini o`zgartirmay uning miqdorini 
orttiruvchi statik elektromagnit apparat, yoki kuchlanish miqdorini orttirib yoki 
kamaytirib beradigan elektroinduktsion statik apparat–transformator deyiladi. 
Elektr energiyasi, elektrostantsiya generatorlaridan iste’molchilarga uzatiladi; 
iste’molchilar esa ko`pincha stantsiyadan uzoq masofalarda joylashgan bo`ladi. 
Energiya isroflarini kamaytirish va simlarning og’irligini kamaytirish 
maqsadida generatorlardagi kuchlanish miqdorlarinini bir necha o`n yoki yuz 
marotaba katta bo`lgan elektr uzatish kuchlanishigacha ko`tarish kerak bo`ladi. 
Transformatorlardan juda ko`p maqsadlarda foydalaniladi. Transformator berk 
po`lat o`zak – magnit o`tkazgichdan tuzilgan bo`lib, bu magnit o`tkazgichga 
o`zaro elektr kontaktga ega bo`lmagan ikki yoki bir necha chulg’am o`ramlari 
joylashtirilgan bo` ladi. Magnit o`tkazgichning chulg’amlari joylashgan qismi 
o`zak–deb ataladi. Elektr energiyasi manbaaadan kelib kiradigan chulg’am– 
birlamchi chulg’am deb, energiya iste’molchisi ulanadigan boshqa chulg’am 
ikkilamchi chulg’am deb ataladi. 
Hozirgi kunda mamlakatimizda sanoat korxonalari va xalq xo`jalik 
iste’molchilari-ni elektr ta`minoti markazlashtirilgan davlat energetika tizimidan 
amalga oshiriladi. Elektr 
ta`minoti sxemasi bilan tanishib chiqamiz: energotizimni 500 kV li, 380 kV li, 
220 kV li, 110 kV li yuqori kuchlanishli tarmog’idan 35 kV li nimstantsiya orqali 
35 kV li ta`minlash liniyasi ketadi. Ularga 35/6…10 kV li rayon nimstantsiyalari 
ulanadi, ulardan esa 6…10 kV li taqsimlovchi liniyalar ketadi. Bu liniyalarga 
6…10/0,4 kV li pasaytiruvchi nimstan- siyalar ulanadi. Qoida bo`yicha bunday 
nimstantsiyalar iste’molchilarga yaqin joylarga o`r natiladi. Ulardan esa 380/220 
V li past kuchlanishli tarmoq orqali tarqatiladi. Iste’molchi- 
larni elektr energiya bilan ta`minlash uchun manbaalari va uni sxemasi quyidagi 
keltirilgan. 

---

57- 
rasm: Iste’molchilarni energotizimdagi manbaaalirini ko`rinishi.
58- 
rasm: Iste’molchilarni energotizimdagi ta`minot sxemasini ko`rinishi.
Barcha elektr energiyasi iste’molchilari 3 toifaga bo`linadilar. Birinchi 
toifa iste`-molchilarini elektr ta`minotida uzilishlarga yo`l qo`yilmaydi. Shuning 
uchun ular ikki mus taqil yuqori kuchlanishli tarmoqqa ulangan ikkita 
transformatorlar nim stantsiyalaridan en-ergiya bilan ta`minlanadilar. Bu toifaga 
kiruvchi iste’molchilarga quyidagilar kiradi: metal lurgiya va avtomobil 
zavodlari, chorvachilik komplekslari, parranda fabrikalari, issiqxona lar, don 
quritish komplekslari.