Bajardi: Toxirova Muhlisa tekshirdi: Mirzayeva Dilobar Dnk va rnk. Purin va pirimidin asoslari nukleozidlar

Bajardi: Toxirova Muhlisa tekshirdi: Mirzayeva Dilobar

Dnk va rnk. Purin va pirimidin asoslari. nukleozidlar

DNK deoksiribonuklein kislotasi, RNK esa ribonuklein kislotasi.

1. DNK ikki qatlamli molekula bo'lib, RNK esa bitta ipli molekuladir; 2. DNK shakar deoksiribozani, RNK esa shakar ribosini o'z ichiga oladi. Riboz va deoksiribozaning orasidagi yagona farq ribosin deoksiribozaga qaraganda yana -OH guruhiga ega, bu halqa ikkinchi (2 ') uglerodga biriktirilgan; 3. DNK gidroksidi sharoitda barqarordir, RNK esa barqaror emas; 4. DNK va RNK odamlarda turli vazifalarni bajaradi. DNK genetik axborotni saqlash va uzatish uchun mas'ul bo'lib, RNK to'g'ridan-to'g'ri aminokislotalar uchun kod qiladi va DNK va ribosomalar o'rtasida proteynlar hosil qilish uchun xabarchi vazifasini bajaradi.

DNK va RNK o'rtasidagi farqlarning qisqacha bayoni

Qaysi biri birinchi bo'ldi?

• Ba'zi dalillar mavjud bo'lsa-da, avval DNK paydo bo'lishi mumkin, aksariyat olimlar RNKning DNKdan oldin paydo bo'lishiga ishonishadi. RNK oddiy tuzilishga ega va DNKning ishlashi uchun kerak. Bundan tashqari, prokaryotlarda Eukaryotlardan avvalgi deb hisoblangan RNK mavjud. RNK o'ziga xos kimyoviy reaktsiyalar uchun katalizator bo'lib xizmat qilishi mumkin.

• Haqiqiy savol, agar RNK mavjud bo'lsa, DNKning rivojlanishi. Buning eng katta ehtimoli shundaki, er-xotin zanjirli molekulalar genetik kodni zararlanishdan himoyalashga yordam beradi. Agar bir ipak sindirilgan bo'lsa, boshqa iplar ta'mirlash uchun shablon sifatida xizmat qilishi mumkin. DNK atrofidagi oqsillar ham fermentlar ta'siridan himoya qiladi.

Nuklein kislotalarning umumiy tavsifi…

• Nuklein kislotalar yangi biologik modda sifatida 1869 – yili shveytsariyalik biolog olim Fridrix Misher tomonidan kashf etilgan. U yiringni tashkil qiladigan qon elementlari – leykotsitlar yadrosidan fosforga boy noma’lum birikmani ajratib olib, unga “nuklein” nomini beradi. Keyinroq bu modda kislota xossasiga ega bo‘lgani uchun “nuklein kislota” deb ataldi. 1891 – yilda nemis olimi Kossel bu moddalarni gidroliz qilib, ular 3 xil komponentdan: purin va pirimidinlar qatoriga kiradigan geterostiklik azotli asoslar, uglevod va fosfat kislotadan tashkil topganligini aniqladi. Shuningdek, u kislotalarning 2 turi mavjudligini ko‘rsatdi. Ular keyinroq tarkibiga kiradigan uglevod komponenti – pentozaning riboza yoki dezoksiriboza bo‘lishiga qarab ribonuklein kislota (RNK) va dezoksiribonuklein kislota (DNK) nomini oldi.
• Nuklein kislotalarning tarkibiy komponentlari Nuklein kislota Uglevod qismi Asoslar Anorganik kislota RNK Riboza Adenin, guanin, sitozin, uratsil H3PO4 DNK Dezoksiriboza Adenin, guanin, sitozin, timin H3PO4 Nuklein kislotalar irsiy axborotni nasldan-naslga o‘tkazishda, oqsil biosintezi jarayonini boshqarishda asosiy rol o‘ynaydi. Nuklein kislotalarning molekulyar massalari 25000 dan 1 mln D (Dalton) ga boradi. Ularning polimer zanjiri nukleotidlardan iborat.
• Nuklein kislotalar tabiiy yuqori molekulyar biopolimerlar bo‘lib, nukleotidlarning zanjir hosil qilib, bog‘lanishidan yuzaga keladi. Nukleotidlar o‘zaro fosfat guruhlari orqali bog‘langan bo‘ladi. Fosfat guruhi C-3 va C-5 uglevod qoldiqlari orasida yuzaga keladi. Zanjirning karkasi ketma-ket keladigan pentoza va fosfat qoldiqlaridan iborat bo‘lib, geterotsiklik asoslar “yon” guruh rolini bajaradi. Erkin 5-OH-guruhi saqlagan nukleotid 5-uchi, erkin 3-OH-guruhi saqlagani esa 3-uchi deyiladi va zanjirning boshi 5-uchi hisoblanadi.