Bandlik Ishsizlik Subsidiyalar va Grandlar

2.Ishsizlik — bir qism iqtisodiy faol aholining oʻziga loyiq ish topa olmasdan qolishi va mehnat zaxirasiga aylanishi. Oʻzbekistonda Ishsizlik tushunchasi rasman 1992-yil "Aholini ish bilan taʼminlash toʻgʻrisida"gi qonunining qabul qilinishi bilan meʼyoriy kuchga ega boʻldi (1998-yil 1 mayda ushbu qonunning yangi tahriri qabul qilindi).
Ishsizlik inson manfaatlariga toʻgʻridan toʻgʻri taʼsir qiladigan yirik ijtimoiy-iqtisodiy muammolardan biri hisoblanadi. Ish joyini yoʻqotish koʻp kishilar uchun oilaviy turmush darajasining pasayishini, shaxsiy hayotining notinchligini keltirib chiqaradi, kishiga jiddiy ruhiy taʼsir koʻrsatadi.
Amaldagi iqtisodiy hayotda Ishsizlik ish kuchi taklifining unga boʻlgan talabdan oshib ketishi tarzida namoyon boʻladi. Ishsizlik sababi turlicha: texnika rivojlanish bilan mehnat unumdorligi ortadi, i.ch. kam mehnat talab boʻlib qoladi. Iqtisodiyotda jami talab va taklif muvozanati buziladi, tovarlarga bozor talabining qisqarishi ish kuchiga talabni ham qisqartirib yuboradi, natijada ish kuchining bir qismi ortiqcha boʻlib qoladi; iqtisodiyot rivojlanishi bilann malakali ish kuchiga talab oshib, malakasizlar kerak boʻlmay qoladi; aholi ishchilarga nisbatan tez oʻsgan kezlarda, uning bir qismi ortiqcha bulib, ishsiz qoladi.
Ishsizlik sababi har xil boʻlganidek uning shakllari ham turlicha. Ishsizlik ning asosiy shakllari: friksion Ishsizlik —turli sabablarga koʻra (yangi yashash joyiga oʻtish, kasbni oʻzgartirish, bola boqish, yangi ish tanlash) vaqt-vaqti bilan ishsiz qolish. Bu ixtiyoriy ishsizlik hisoblanadi. Tarkibiy Ishsizlik — ishlab chiqarish tuzilmasi oʻzgartirilgan sharoitda eski tarmoqlarda ishlab kelgan kishilarning yangi tarmoqlarga kerak kasbni hali oʻzlashtirmagan kezlarida yuz beradi. Siklli Ishsizlik — iqtisodiy tangliklar bilan bogʻliq boʻlib, ishlab chiqarishning pasayib ketishi natijasida yuzaga keladigan Ishsizlik Bu majburan ishsiz qolishdir. Mavsumiy Ishsizlik — mavsumiy ishda band boʻlganlarning mavsum tugagach, ishsiz qolishi. Yashirin Ishsizlik — rasman ish bilan band boʻlganlarning faqat qisman ishlashi. Unga qisqartirilgan ish kuni yoki ish haftasiga oʻtganlar, ish yoʻqligidan haqberilmaydigan taʼtilga chiqqanlar kiradi.
Ishsizlar ishlayotganlar bilan bir qatorda mamlakat ish kuchini tashkil qiladi. Iqtisodiyotda Ishsizlik muammosini oʻrganishdan asosiy maqsad aholining ish bilan bandligini yaxshilash orqali mamlakat (korxonalar) i.ch. ni kengaytirish va aholi turmush darajasini yanada yaxshilashga aloqador tadbirlar ishlab chiqishdan iboratdir.
Ishsizlar safiga, odatda, nafaqat turli sabablarga koʻra ishdan boʻshatilganlar, balki oʻz ixtiyoriga koʻra ishdan ketganlar va yangi ish topishga harakat qilayotgan shaxslar ham kiritilishini qayd etish lozim. Ishsizliktarki-bi uning sabablariga kura ish kuchining 4 asosiy toifasini oʻz ichiga oladi: ishdan boʻshatilishi natijasida ish joyini yoʻqotganlar; ishdan ixtiyoriy ravishda boʻshaganlar; tanaffusdan soʻng ish qidirayotganlar; birinchi bora ish qidirayotganlar. Bu toifalarning oʻzaro nisbatlari iqtisodiy rivojlanish bosqichlariga bogʻliq.
Mamlakat miqyosida 3—5% darajasidagi Ishsizlik iqtisodiyot uchun normal holat (Ishsizlik ning tabiiy chegarasi) hisoblanadi. Ishsizlik darajasini pasaytirish uchun aholi bandligini taʼminlash davlat dasturlari ishlab chiqiladi, korxonalar qurilib, yangi ish oʻrinlari tashkil etiladi, xodimlarni yangi kasblarga oʻqitish, qayta tayyorlash ishlari amalga oshiriladi, bandlikka yor-dam jamgʻarmasi tashkil qilinadi.
Mehnat qonunlariga koʻra, ishsizlarga mehnat birjalari orqali ishsizlik nafaqasi toʻlanadi.
Ko'pincha ishsiz fuqarolarning soni korxonalar, tashkilotlar, muassasalardan bo'shatilgan xodimlar tomonidan to'ldiriladigan holatlar mavjud. Ushbu muammo davlat tasarrufidan chiqarish, korxonalarni xususiylashtirish va mehnat bozorining paydo bo'lishi nuqtai nazaridan eng jiddiy edi. San'at bo'yicha. Rossiya Federatsiyasi Mehnat kodeksining 81-moddasi, xodimlar korxonalarni tugatish, ishchilar sonining qisqarishi munosabati bilan ozod qilinishi mumkin.
Ishchilarni bo'shatish sharoitida ishchilarni ishdan bo'shatish tushuniladi mehnat jarayoni ishlab chiqarish faoliyatining beqarorligi, tovarlar va ishlar uchun noqulay bozor sharoitlari tufayli ishdan bo'shatish.
"Ishdan bo'shatish" atamasi, qonuniy bo'lmagan, mehnat qonunchiligida ular bilan tuzilgan mehnat shartnomalari bo'yicha asosiy ishlaridan ozod qilingan xodimlarga nisbatan qo'llaniladi. Buning sabablari korxonalar, tashkilotlar va muassasalardagi tarkibiy o'zgarishlar, ishlab chiqarish va mehnatni boshqarishning yangi, yanada ilg'or usullarini joriy etish, ilg'or texnologik echimlardan foydalanish va ishlab chiqarish, biznes va boshqa vazifalarni amalga oshirishga yordam beradigan boshqa tashkiliy, texnik, iqtisodiy, huquqiy tadbirlarni amalga oshirishdir. eng kam ishchilar va ishchilar bilan mehnat unumdorligini oshirish. Shu munosabat bilan, ba'zi ishchilar ortiqcha ishdan bo'shatilgan va bo'shatilgan.
Ushbu jarayonga ruxsat berish orqali qonun chiqaruvchi ishchilarni ishdan bo'shatishning salbiy oqibatlarini minimallashtiradigan muayyan huquqiy kafolatlarni o'rnatadi. Shunday qilib, ish beruvchi xodimni yaqinlashib kelayotgan ishdan bo'shatish to'g'risida oldindan (kamida 2 oy oldin) ogohlantirishi kerak va ommaviy ravishda ishdan bo'shatilgan taqdirda, ishchilarning o'zlariga qo'shimcha ravishda, kasaba uyushmasi organiga ishdan bo'shatish sanasidan kamida uch oy oldin xabardor qilinadi. Ushbu standartlar ishchilarni ish izlash va ish bilan ta'minlashga yo'naltiradi. Ishsizlarning huquqiy holati
Mehnat to'g'risidagi qonun fuqarolarni ish bilan ta'minlash va ish bilan ta'minlash muammolarini hal qilishga katta ahamiyat beradi. Biroq, zamonaviy jamiyatda doimiy va vaqtincha ishlaydigan ish bilan band bo'lganlar bilan bir qatorda, ko'pchilik ishsiz, lekin mehnatga layoqatli fuqarolar ham ko'p. Ularni ishsiz deb atashadi.
Ishsizlar mehnatga yaroqsiz fuqarolar deb e'tirof etilib, ish va daromadga ega bo'lmagan, bandlikni ta'minlash idoralarida ro'yxatdan o'tgan, mehnat bozorida o'z kuchlarini sarflashga tayyor bo'lgan, ish qidirayotgan va ushbu organlarga murojaat qilingan kundan boshlab 10 kun ichida ish bilan ta'minlanmagan fuqarolar deb tan olinadi.
Biroq, o'n olti yoshga to'lmagan shaxslar ishsiz deb hisoblanmaydi; keksa yoshdagi nafaqaxo'rlar; Taklif etilgan muvofiq ish ro'yxatga olingan kundan boshlab 10 kun ichida ikki marta rad etilib, birinchi marta ish qidirish uchun - bir marta kasbiy tayyorgarlikdan bosh tortilgan yoki pullik ish taklif qilingan; Tegishli ish topish uchun ro'yxatdan o'tgan kundan boshlab uzrli sabablarga ko'ra 10 kun ichida ish bilan ta'minlash xizmatiga kelmaslik; ozodlikdan mahrum qilish bilan tuzatish ishlari uchun qonuniy kuchga kirgan sud hukmi bilan mahkum etilgan va ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi.
Ishsizlarni ro'yxatga olish ularning yashash joyidagi bandlik organlari tomonidan amalga oshiriladi va quyidagi tartiblarni o'z ichiga oladi:
1) dastlabki ro'yxatdan o'tkazish;
2) munosib ish topish uchun ro'yxatdan o'tish;
3) ishsiz sifatida ro'yxatdan o'tish;
4) qayta ro'yxatdan o'tkazish.
Dastlabki ro'yxatga olish hujjatlarni taqdim qilmasdan ish bilan ta'minlash agentligiga murojaat qilgan ishsizlar toifasiga mansub fuqarolarni umumiy ro'yxatga olish vositasi bo'lib xizmat qiladi. Ro'yxatdan o'tish jarayonida fuqarolar uchun o'rnatish ma'lumotlari, shu jumladan familiyasi, ismi, otasining ismi, yashash manzili, ma'lumoti, yoshi va boshqa ma'lumotlar so'raladi. Murojaat etuvchi fuqaro, o'z navbatida, mehnat bozori va ish beruvchilarning ishchi kuchiga bo'lgan ehtiyojlari, qayta tayyorlash va qayta tayyorlash imkoniyatlari, ishsizlarning huquqlari va majburiyatlari to'g'risida ma'lumot oladi.
Tegishli ish topish uchun ro'yxatdan o'tish yanada aniq va yo'naltirilgan. Ro'yxatdan o'tish uchun fuqarolar oxirgi uch oy uchun ish haqi to'g'risidagi ma'lumotnomani taqdim etadilar oldingi ish, shaxsiy guvohnoma, mehnat daftarchasi, kasbiy malakani, ish stajini, ma'lumotini va boshqalarni tasdiqlovchi boshqa hujjatlar. Fuqarolarning ayrim toifalaridan (birinchi marta ish qidiruvchilar, nogironlar) qo'shimcha hujjatlar talab qilinishi mumkin.
Yuqoridagi hujjatlarni ish bilan ta'minlashga vakolatli organga taqdim etish fuqaroning tegishli ish topish uchun ro'yxatdan o'tish uchun ariza berish huquqini oladi. Ro'yxatdan o'tgan kundan boshlab 10 kun ichida fuqaroga ish, shu jumladan vaqtinchalik ish taklif qilinishi kerak. Taklif mos ish uchun ikkita variantni o'z ichiga oladi. Ilgari hech qachon hech qaerda ishlamagan va mutaxassisligi bo'lmagan ish qidiruvchilarga birinchi marta kasb ta'limi yoki pullik ishlashning ikkita varianti taklif etiladi.
Haqiqiy ish bilan ta'minlashning kafolatlarini o'rnatish uchun fuqaroni transportdan uzoq joylarda ishlashga yuborish taqiqlanadi "; bo'sh ish o'rinlari mavjudligini tasdiqlamagan tashkilotlarga; fuqarolarni har ikki haftada bir martadan ko'proq taklif qilishadi, haqiqiy ish takliflari bundan mustasno.
Agar tegishli ish topilmasa, u holda ularning roziligi bilan ishsizlarga pullik ishsizlik taklif qilinishi mumkin.
Ishsiz sifatida ro'yxatga olish ishsiz fuqarolarga ijtimoiy va huquqiy yordam ko'rsatishda navbatdagi qadamdir. Tegishli ish topish uchun ro'yxatdan o'tgandan keyin amalga oshiriladi. Avvalgi ro'yxatga olishda bo'lgani kabi, shunga o'xshash hujjatlarni topshirish bilan birga.
Qayta ro'yxatdan o'tkazish bandlik idorasi tomonidan belgilanadi, lekin oyiga kamida ikki marta. Va bu holda, qayta ro'yxatdan o'tkazish ilgari ko'rsatilgan hujjatlar taqdim etiladi.
Qonun hujjatlarida ishsizlarni ro'yxatdan o'chirish uchun asoslar belgilangan. Xususan, bunga quyidagilar kiradi: fuqarolarni ish bilan ta'minlash deb tan olish; kasbiy qayta tayyorlashdan o'tish; muvaffaqiyatsiz paydo bo'lishi yaxshi sabablar bandlik organlarida va boshqa ba'zi hollarda ro'yxatdan o'tgan kundan boshlab 10 kun ichida. Ushbu har ikki holatda ham tegishli qaror qabul qilinadi.
O. V. Smirnov ish bilan ta'minlash muammolarini tahlil qilib, qonun hujjatlaridagi ba'zi nomuvofiqliklarga e'tibor qaratmoqda. Shunday qilib, 16 yoshga to'lgan fuqarolar "Bandlik to'g'risidagi qonun" ga binoan ishsizlik huquqiga ega. Va San'at. Rossiya Federatsiyasi Mehnat kodeksining 63-bandida 15 yoshga to'lish belgilab qo'yilgan bo'lib, unda ishga kirish imkoniyati taqdim etiladi, shu munosabat bilan ushbu shaxslar mehnat qilish huquqidan mahrum bo'lib, yil davomida ishsizlik nafaqasini olmaydilar.
Ishsizlarning javobgarligi ishsizlik nafaqalarini to'lashni to'xtatib turish (uch oygacha) va nafaqalar miqdorini chorakka (bir oygacha) kamaytirishda namoyon bo'ladi.
Javobgarlikning birinchi turi tegishli ish uchun ikkita imkoniyatdan voz kechgan taqdirda qo'llaniladi; mehnat intizomini buzganligi yoki ish joyidan haydalganligi, uyushgan rasmiy ish joyi, aybdorligi uchun oxirgi ish joyidan ishdan bo'shatish; bandlik agentliklarida ishsiz sifatida qayta ro'yxatdan o'tish muddatlari buzilgan; bandlik vakolatxonasi yo'nalishi bo'yicha o'qishni ruxsatsiz tugatish.
Javobgarlikning ikkinchi turi, ish beruvchilar bandlik xizmati tomonidan yuborilgan kundan boshlab uch kun ichida ish beruvchi bilan muzokaralar uchun uzrli sababsiz kelmaganlik uchun qo'llaniladi; ish bilan ta'minlash yoki kasb-hunar ta'limi uchun bandlik xizmatiga uzrsiz sababsiz kelishni rad etish.
Ishsizlarni moddiy va ijtimoiy qo'llab-quvvatlashning kafolati shundan iboratki, ish muddati tugaganidan keyin ishsizlik nafaqasini olish huquqini yo'qotgan ishsiz fuqarolar, ularni qo'llab-quvvatlaydigan shaxslarga moddiy va boshqa yordam olishlari mumkin.
Ishsizlarni ijtimoiy qo'llab-quvvatlashning asosiy turi - ishsizlik bo'yicha nafaqa to'lash. Bundan tashqari, ijtimoiy qo'llab-quvvatlash - bu o'qish davrida stipendiyalarni to'lash; haq to'lanadigan jamoat ishlarida qatnashish, boshqa hududda va boshqa joylarda yangi ish joyiga ko'chish xarajatlarini qoplash.
Ishsizlik bo'yicha nafaqa miqdori oxirgi ish joyida so'nggi uch oyda hisoblangan o'rtacha ish haqining foizi sifatida belgilanadi. Boshqa hollarda, nafaqa belgilanadi minimal to'lov mehnat.
Ishsizlikning dastlabki uch oyida nafaqa miqdori avvalgi ish joyidagi so'nggi uch oy uchun o'rtacha oylik daromadning 75 foizini, keyingi to'rt oyda - 60 foizni, keyingi oylarda - 45 foizni tashkil etadi. minimal hajmi ish haqi va Rossiya Federatsiyasi sub'ektida o'rtacha ish haqining o'rtacha darajasidan yuqori emas.
Fuqaroning ishsiz deb e'tirof etilgan kunidan boshlab nafaqa olinadi. Foyda 12 oy davomida ishsizlik davrida, va ushbu davrlarning davriyligini hisobga olgan holda - 18 oy davomida to'lanadi. Va to'langan munosib ish bilan ta'minlanmagan taqdirda, ishsiz ham 18 oydan keyin eng kam ish haqi miqdorida nafaqa olish huquqiga ega.