Bank auditi

2- jadval 
Bank auditini o’tkazish huquqini beruvchi sertifikatga ega bo’lgan va faoliyat 
ko’rsatayotgan auditorlik tashkilotlar ro’yxati
3
 
№ 
Auditorlik tashkilotlarning nomi 
Xorijiy auditorlik tashkilotlari 
1.
«PraysvoterxausKuperc» MCHJ 
2.
«Ernst & Young» MCHJ 
3.
«Deloitte & Touche» MCHJ 
4.
«Grant Thornton» MCHJ 
Mahalliy auditorlik tashkilotlari 
5.
«PKF MAK ALYANS» MCHJ 
Respublikamizning bozor munosabatlariga o’tishi yangi sharoitda faoliyat 
ko’rsata oladigan tijorat banklari tizimini shakllantirishni taqozo etdi. Mustaqillik 
yillarida olib borilgan islohotlar natijasida turli mulkchilikka asoslangan tijorat 
banklari tizimi vujudga keldi. Xalqaro tajribaga tayangan holda bank tizimining 
isloh qilinishi natijasida xalqaro standartlar talablariga ko’ra, ularning boshqaruv 
infratuzilmasi, nazorat tizimini shakllantirish bilan bog’liq muammolarni xal 
qilishga erishildi. Bazel qo’mitasining talablariga binoan bank boshqaruvi faoliyati 
3
O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki ma’lumoti.

---

va nazorati tizimini evolyutsion yo’l bilan takomillashtirish borasida yagona davlat 
siyosati yurgizilib, qator me’yoriy hujjatlar majmui yaratildi. Natijada bank 
amaliyotiga tashqi nazorat monitoringi va mustaqil audit kabi tushunchalar kirib 
keldi.
Shu munosabati bilan bank tizimi ichki nazoratini olib borish, uning shakli, 
usuli va uslublarini tanlashga, boshqaruv tizimi qarorlari va moliyaviy hisobotlar 
tekshiruv tizimini ta’minlovchi ichki auditni tashkil qilishga katta e’tibor 
berilmoqda.
Bunday sharoitda ichki audit tizimi faoliyatini nazorat va boshqaruv 
vositasiga aylantirishga, uning nazariy, uslubiy va tashkiliy asoslarini xalqaro 
standart talablariga mos ravishda takomillashtirishga qaratilgan faoliyati 
samaradorligi va barqarorligini ta’minlash imkoniyati bo’lmaydi.
Bizningning fikrimizcha, bozor iqtisodiyoti sharoitida bank tizimining 
mamlakat iqtisodiyotida tutgan o’rni salmoqli bo’lishida boshqaruvning tarkibiy 
qismi bo’lgan ichki auditga nazoratning zarur elementi sifatida yondashish 
muhimdir. Zero, ichki audit banklarning moliyaviy holatini va ular tomonidan 
ko’rsatilayotgan xizmatlar sifatini baholashga, bozor ehtiyojlarini aniqlash va shu 
tariqa banklarning ish samaradorligini oshirishda ular uchun bozorda samarali 
raqobat muhitini yaratishda katta yordam beradi. Tadbirkorlik faoliyati jarayonida 
daromad olish, iqtisodiy sub’ektlar rivojlanishining optimal traektoriyasiga erishish 
uchun eng maqbul vositalar zarurligi bois, aksariyat mulkdorlar ichki audit 
xizmatining mavjud bo’lishidan manfaatdordirlar.
Bank auditi maxsuslashtirilgan tashkilotlarni tashkil etishni talab etib, bir 
qator xususiyatlarga ega. Bank va boshqa moliya-kredit uyushmalarida auditorlik 
tekshiruvi xuddi kredit tizimlari singari xizmat ko’rsatilayotgan xo’jalikda 
malakali tekshirishni va maxsus javobgarlikni talab qiladi. Audit natijalari yillik 
hisobotning tasdiqlanishi, balansni chop etish va kredit tashkilotlarining umumiy 
ishini baholashda xizmat kilar ekan, auditorlik xulosasi ob’ektiv va to’g’ri yozilishi 
shart. Olib borilgan auditorlik izlanishlarining natijalari shuni ko’rsatadiki, 
auditorlik tekshiruvining samarali bulishi uzaro qizikish xamda tekshiruvchi shaxs 
tekshirilayotgan bank hisob va hisobotlarining to’g’riligini ta’minlashi lozim. 
Bunda barcha kamchiliklarni aniqlab bartaraf etish kerak. 
Normal
audit jarayoni ichki nazoratni baholash, tanlov asosida buxgalteriya 
kitoblariga kiritilgan operatsiyalarni tasniflash va umumlashtirishni o’z ichiga oladi. 
Shu 
bilan
birga, bank filialidagi auditda ichki nazorat qilish tizimining mavjudligi, 
muhim shart sifatida, turli xil kuzatuvning hisobot mexanizmlari, parallel audit, daromad 
audita, ichki inspektsiya va qonuniy audit kabi nazoratlarning mavjudligi bilan 
ta’minlanadi. 

---

Shu 
sababli
, Bank filialidagi audit holatida, aniqlik kiritish va tekshirish kabi 
jarayonlarga e’tibor berilmaydi. Yuqoridagi Bank filiali auditi “aktiv va passiv balans 
auditi” nomi mashhurdir. Shunga muvofiq, filial auditorlari muhim e’tiborni aktiv va 
passiv balansidagi asosiy o’ringa ega bo’lgan “Kredit va avanslar”ga, Hindiston Zahira 
Bankining
rivojlanish bilan bog’liq bo’lgan daromadlar hisobi, aktivlar tasnifi va mablag’ 
ajratuvchiga qaratadi. 
Yutuqlarni
ko’rsatuvchi daromadlar hisobi hisoblash usuli asosida hisoblanib, bu 
erda yutuqlarni ko’rsatmaydigan daromaddagi (YuKD) sof foyda sog’lomlashtirish 
yozuvi asosida banklar tomonidan amal qilinadigan daromadlar hisobini sog’lomlashtirish 
usulini inobatga olgan holda amalga oshiriladi. 
Moliyalashtirish
foizi: Daromadlarning YuKDga nisbatan hisobini yuritish, 
ularning shartlari qayta o’zgartirish/qayta rejalashtirish/qayta muhokamalashga duchor 
bo’lishi, bo’lmasligidan qat’iy nazar, naqd pulga asoslangan holda bajarilgan bo’lishi va 
bunda muddati o’tgan barcha foizlar moliyalashtirilmasligi lozim. AGar barcha muddati 
o’tgan foizlar daromad sifatida qaralsa, uning umumiy miqdoriga teng ravishdagi 
ta’minoti bo’lishi lozim. Boshqacha qilib aytganda, foizlarni qoplash YuKD dan kelib 
chiqqanda agar daromad sifatida qaralsa, ular to’liq ta’minlangan bo’lishi lozim.