Bank ishi va audit

Kredit shakllari: 
• Bank krediti; 
• Davlat krediti; 
• Ipoteka krediti; 
• Xalqaro kredit; 
• Iste’mol krediti; 
• Tijorat krediti. 
Kredit operatsiyalarini bajarish uchun alohida ssuda hisobvaraqlari ochilgan 
bo’lishi 
kerak.
Banklarda kredit operatsiyalari O’zbekiston Respublikasi Markaziy Bankining
№594 (1435) sonli “Tijorat banklarida kreditlarning buxgalteriya hisobini yuritish 
to’g’risi”dagi nizomi asosida amlga oshiriladi. 
2-savol: Bosh kitob va uning tavsifi. 
Javob: Banklarda buxgalteriya ikki yo’nalishda olib boriladi. Ulardan biri analitik, 
ikkinchisi sintetik hisobdir. Har ikkala yo’nalishda buxgalteriya hisobining 
yuritilishi va umuman banklarda buxgalteriya ishining tashkil etilishi kompyuter 
texnikasi qo’llaniladigan sharoitni hisobga olgan holda olib boriladi. 
Buxgalteriya hisobi jaxon amaliyotida va xisob yuritishning xalqaro andozalarida 
sintetik hisob o’rniga Bosh kitob deb nomlanuvchi hisob hujjatlari qo’llanadi. 
Shuningdek, analitik hisob o’rniga yordamchi kitob deb nomlanuvchi hisob 
hujjatlaridan foydalaniladi.
Sintetik hisob (bosh kitob) – ma’lum iqtisodiy xususiyatlarga ko’ra mulk, 
majburiyatlar va xo’jalik operatsiyalari turlari bo’yicha umumlashtirilgan 
buxgalteriya ma’lumotlarini hisobga olish, sintetik hisobvaraqlarda olib boriladi.
Bosh kitobdagi hisobvaraqlar umumiy ma'lumotni aks ettiradi, lekin batafsil 
ma'Iumot bilan ta'minlamaydi. Chunki birlamchi buxgalteriya operatsiyalari 

---

hisobvaraqlari guruhida batafsil ma'Iumot beradigan yordamchi kitoblar 
qo’llaniladi. Bosh kitobda esa, birinchi navbatda balans hisobvaraqlari bo‘yicha 
jamlama ma'lumotlar qayd etiladi. Yordamchi kitob hisobvaraqlariga nisbatan 
olganda Bosh kitob hisobvaraqlari nazorat hisobvaraqlari hisoblanadi. Yordamchi 
kitobdagi yakuniy summalar har kundagi va oy oxiridagi ma'lumotlarni keyingi 
oyning birinchi kuni holatiga, Bosh kitob ma'lumotlari summasi bilan bir xil 
bolishini ta'minlaydi. Shu boisdan, yordamchi kitob ma'lumotlari asosiy o‘rinni 
egallab, ular dastlabki hisob ma'lumotlarining tegishli hisobvaraqlarga qanchalik 
to‘g‘ri kiritilishi natijasida hosil bo’ladi. Bosh kitobning nazorat hisobvaraqlaridagi 
ma'lumotlari yordamchi kitobdagi tegishli hisobvaraqlaming yakuniy summalari 
bilan taqqoslanadi va dastlabki yozuvlarda xato bo’lmasa, summalar teng 
chiqishini ta'minlaydi. Xorijiy valyutadagi operatsiyalar bo‘yicha Bosh va 
yordamchi kitoblar har bir valyutaning turi bo‘yicha alohida-alohida, mijozlar 
tomonidan amalga oshiriladigan operatsiyalaming hisobi har bir turdagi mablag’lar 
va qimmatliklar bo'yicha ochiladigan shaxsiy hisobvaraqlarda (kartochkalar, 
kitoblar, jumallarda) yuritilishi lozim. Bosh kitob balans hisobvaraqlari bo‘yicha 
yordamchi kitob hisobvaraqlaridagi ma'lumotlar to'plami hisoblanadi va ular 
quyidagi: 
• hisobvaraqlar qoldiqlarining kundalik balanslarini; 
• balans hisobvaraqlari bo'yicha aylanmalap va qoldiqlar haqidagi jamlama 
ma'lumotlarni; 
• oylik, ehoraklik va yillik qoldiq aylanma qaydnomalarini; 
• kassaning kirim va chiqimi bo‘yicha kassa jumallari ma'lumotlarini; 
• mahalliy byudjetlarga ajratmalar qaydnomasi bo'yicha ma'lumotlarni o ‘zida 
mujassamlashtiradi. 
Rafiqova G.