Bank kapitali va uni boshqarishni tahlil qilish

Bank kapitali va uni boshqarishni tahlil qilish

BI-51guruh talabasi Sotiboldiyev Inomjon

REJA:

• Tijorat banklarining kapilatining mohiyati va mazmuni
• Tijorat banklarining kapitali tarkibi va shakllanishi
• Tijorat banklarining kapitali tuzilish dinamikasi

Bank kapitali - bu tijorat banklarining kapitali barqaror manbaa bo’lib, bankning operatsion jarayonda kutilmaganda yuzaga keladigan zararlarni qoplash imkoniyatini beruvchi o’ziga xos himoya vositasidir. Bank kapitalining boshqa korxonalar kapitalidan farqi shundaki, bankning o’z kapitali aylanma mablag’larining 10 foizini, korxonalarda esa u taxminan 40-50 va undan ortiq foizni tashkil qiladi.

Bank kapitali - bu tijorat banklarining kapitali barqaror manbaa bo’lib, bankning operatsion jarayonda kutilmaganda yuzaga keladigan zararlarni qoplash imkoniyatini beruvchi o’ziga xos himoya vositasidir. Bank kapitalining boshqa korxonalar kapitalidan farqi shundaki, bankning o’z kapitali aylanma mablag’larining 10 foizini, korxonalarda esa u taxminan 40-50 va undan ortiq foizni tashkil qiladi.

Bank o’z mablag’lari tarkibi

• ustav kapital
• rezerv kapital
• maxsus fondlar
• o’tgan yillardagi taqsimlanmagan foydalar rezervlar
• qayta baholash natijalari

Bank ustav kapitali ular tomonidan chiqargan aktsiyalarning nominal qiymatiga teng bo’lib, bankning boshlang’ich ish faoliyatida bank faoliyatini yuritishi uchun kerakli darajada mablag’ga ega bo’lish maqsadida o’zi uchun etarli bo’lgan miqdorda joylashtiriladi.

Bank ustav kapitali ular tomonidan chiqargan aktsiyalarning nominal qiymatiga teng bo’lib, bankning boshlang’ich ish faoliyatida bank faoliyatini yuritishi uchun kerakli darajada mablag’ga ega bo’lish maqsadida o’zi uchun etarli bo’lgan miqdorda joylashtiriladi.

Bank ustav kapitali ular tomonidan chiqargan aktsiyalarning nominal qiymatiga teng bo’lib, bankning boshlang’ich ish faoliyatida bank faoliyatini yuritishi uchun kerakli darajada mablag’ga ega bo’lish maqsadida o’zi uchun etarli bo’lgan miqdorda joylashtiriladi.

Bankning rezerv kapitali

Bankning rezerv kapitali foydadan ajratmalar ajratish hisobiga maqsadli tarzda shakllantiriladi. Uning tarkibiga xar xil yaratilgan maqsadli fondlar va zahiralar ko’zda tutilmagan xarajatlarni, ssudalardan ko’rilishi mumkin bo’lgan zararlarni qoplash uchun yaratilgan zahiralar kiradi

Taqsimlanmagan foyda

Taqsimlanmagan foyda sof foydaning kompaniyaning daromadlar to'g'risidagi hisobotidagi dividend sifatida to'lanmagan qismini aks ettiradi. Ushbu taqsimlanmagan foyda ko'pincha kompaniyaga investitsiya qilinadi, masalan, tadqiqotlar va ishlanmalar, uskunalarni almashtirish, yil yakuni bo’yicha zahiralarga ajratish, soliqlarga to’lovlar va dividendlar uchun o’tkaziladi.

Bugungi kunda bank kapitaliga nisbatan nazorat va uni o’rganish ikki asosiy guruxlash asosida olib boriladi va ular quyidagi turlarga bo’linadi

1-darajali kapital

• Oddiy aksiyalar va ularga tenglashtirilgan vositalar
• Qo’shilgan kapital
• Maxsus zahiralar
• Taqsimlanmagan foyda
• Korxonalardagi ulushlar

2-darajali kapital

• Joriy yil sof foydasi
• Standart aktivlarga yaratilgan zaxiralar
• Subordinar qarzlar

Bank 1-darajali kapitali bo’yicha qo’yilgan talablar

Bank I darajali kapitalining miqdori bank ustav kapitalining eng kam miqdoridan kam bo‘lmasligi lozim. Bunda bank I darajali kapitalining miqdorini aniqlash uchun bank ustav kapitalining milliy valyutadagi ekvivalenti O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan hisobot oyining oxirgi kuniga valyuta operatsiyalari bo‘yicha buxgalteriya hisobi, statistik va boshqa hisobotlarni yuritish maqsadida belgilangan valyutalar kursi bo‘yicha aniqlanadi.

I darajali kapital regulyativ kapitalning 75 foizidan kam bo‘lmasligi lozim. II darajali kapital miqdori I darajali kapital miqdorining uchdan bir qismidan oshib ketsa, oshgan summa regulyativ kapital tarkibiga kiritilmaydi. I darajali kapital I darajali asosiy kapital va I darajali qo‘shimcha kapitalni o‘z ichiga oladi.

• I darajali kapital regulyativ kapitalning 75 foizidan kam bo‘lmasligi lozim. II darajali kapital miqdori I darajali kapital miqdorining uchdan bir qismidan oshib ketsa, oshgan summa regulyativ kapital tarkibiga kiritilmaydi. I darajali kapital I darajali asosiy kapital va I darajali qo‘shimcha kapitalni o‘z ichiga oladi.

I darajali kapitalga kiritilmagan imtiyozli aksiyalar quyidagi shartlarga javob bersa, II darajali kapitalga kiritiladi:

• to‘liq to‘langan;
• garov bilan ta’minlanmagan;
• bank tugatilganda ularga doir talablar bank depozitorlari va bank boshqa kreditorlari talablari bajarilgandan so‘ng qondiriladigan;
• aksiya egasining tashabbusi bilan va O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining oldindan berilgan roziligisiz to‘lanishi mumkin bo‘lmagan bo’lsa.

Subordinar qarz

Bankning qarz majburiyatlari shakli bo‘lib, bank kapitalini aniqlash maqsadida hisob-kitoblardan so‘ng I darajali kapitalning uchdan bir qismidan oshmasligi va quyidagi talablarga javob berishi lozim:

• garov ta’minotiga ega bo‘lmasligi;
• bank tugatilayotganda ushbu majburiyatlar bo‘yicha talablar depozitorlar va bankning boshqa kreditorlari talablari qondirilganidan so‘ng amalga oshirilishi;
• boshlang‘ich to‘lov muddati 5 yildan keyin bo‘lishi;