Bap new indd

Deneniń Jerge tartılıw kúshi salmaq kúshi dep ataladı.
(3)-formula deneniń salmaq kúshi menen massası arasındaǵı baylanıstı 
ańlatadı. Bul formula kg shamasında alınǵan dene massasınan N shamasında 
alınǵan salmaq kúshi Jer betinde 9,8 ese úlken ekenligin kórsetedi.
Másele sheshiw úlgisi
Kópirdiń ústinde turǵan massası 10 tonna bolǵan júk mashinasınıń salmaq 
kúshin tabıń. Mashina kópirge qanday kúsh penen tásir etedi?
245
25
a
= 
m
s
2
= 9,8 m
s
2
F =
1,5·10
10
1
25·6·10
24
N ≈ 245 N; 
(6,4·10
6
)
2
m
= 25 kg ushın: 
m
= 8 kg ushın: 
78,4
8
a
= 
m
s
2
= 9,8 m
s
2
F =
1,5·10
10
1
8·6·10
24
N ≈ 78,4 N; 
(6,4·10
6
)
2
;
.

---

102
Dinamika tiykarları
Berilgen:
Formulası: Sheshiliwi:
m = 10 t =10 000 kg; F
salm
= mg. F
salm
= 10 000 kg ∙ 9,8 N
kg =
g = 9,8 m/s
2
. = 98 000 N = 98 kN.
Tabıw kerek: Juwabı: F
salm
= 98 kN; mashina kópirge
F
salm
– ? 98 kN kúsh penen tásir etedi.
Tayanısh túsinikler: dene menen Jerdiń tartısıw kúshi, Jerdiń tartıwı, 
deneniń Jerge tartılıwı, deneniń salmaq kúshi.
1. Pútkil dúnyalıq tartılıs nızamına muwapıq Jer betindegi massası
m bolǵan dene 
menen Jer arasındaǵı óz ara tartısıw kúshiniń formulası qalay jazıladı?
2. Pútkil dúnyalıq tartılıs nızamı menen Nyutonnıń ekinshi nızamınıń formulaları 
tiykarında erkin túsiw tezleniwiniń mánisi qalay tabıladı?
1. Massası 200 kg bolǵan kitap tekshesi Jerge qanday kúsh penen tartıladı? Kitap 
tekshesiniń salmaq kúshi qansha? Usı hám keyingi máselelerde 
g
=
10
m/s
2
dep 
alıń.
2. Massańızdı bilgen halda ózińizdiń salmaq kúshińizdi anıqlań.
3. Joldıń shetinde turǵan avtomobildiń salmaq kúshi 20
kN ǵa teń.
Avtomobildiń massasın tabıń.