Barqaror elektr ta’minoti dunyoning ko‘plab mamlakatlari uchun dolzarb mavzu bo‘lib qolmoqda Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi eksperti

Barqaror elektr ta’minoti dunyoning ko‘plab mamlakatlari uchun dolzarb mavzu bo‘lib qolmoqda - Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi eksperti

• 
   11.06.2021 21:06
  

• 
  1.4K
  

So‘nggi paytlarda elektr energiyasidagi muntazam ravishda uzilishlar ijtimoiy tarmoqlarda qizg‘in muhokamalarga sabab bo‘lmoqda. Ba’zi ekspertlar energetika sohasida islohotlarni amalga oshirilmayotgani uchun hokimiyat aybdor deyishsa, boshqalar hamma narsani xususiy sektor qo‘liga topshirish vaqti keldi, deydi. Deputatlar ham ushbu muhokamaga qo‘shilib, ishonch bilan mamlakatimizda hamma narsa to‘g‘ri bajarilayotganini ta’kidlashdi.

Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi (CERR) eksperti Viktor Abaturov energetika sohasida nima bo‘layotgani va u qanday rivojlanayotganini tahlil qildi.
– Anomal issiqlik elektr energiyasining vaqtincha uzilishlariga sabab bo‘ldi. Bu, albatta, aholi va biznes uchun muayyan noqulayliklar va yo‘qotishlarga olib keladi. Va bu borodagi norozilik ko‘pincha ijtimoiy tarmoqlarda tarqaladi.
Ba’zi bayonotlarda faqat bizning energetikamiz elektr ta’minotida uzilishlar mavjud ekanligini ta’kidlanadi. Boshqalar, elektr energiyasini erkinlashtirish bo‘yicha xususiy islohotlar, raqobatbardoshlik va bozor narxlarini o‘z ichiga olgan chuqur islohotlar bo‘lmaganligi sababli, elektr uzilishlari aniq sodir bo‘lmoqda, deb hisoblashadi. Aslida, bu haqiqatdan uzoqdir, lekin buni tushunish uchun ushbu masalalar bo‘yicha batafsilroq to‘xtalish kerak.
O‘chirish – odatiy hol
Barqaror elektr ta’minoti dunyoning ko‘plab mamlakatlari uchun dolzarb mavzu bo‘lib qolmoqda. Elektr uzilishlari va to‘satdan elektr uzilishlaridan nafaqat yetarli darajada isloh qilinmagan energetika sohasiga ega bo‘lgan rivojlanayotgan mamlakatlar, balki eng rivojlangan, bir necha bor o‘z energiyasini isloh qilgan, erkin elektr energiyasi bozori va unda kuchli raqobat bilan to‘la shakllangan xususiy sektorga ega bo‘lgan davlatlar ham aziyat chekmoqda.
Masalan, 2019 yilda Bahrayn, Slovakiya va Qozog‘iston ortda qoldirib, eng yuqori sifatli elektr energiyasi bilan ta’minlangan 20 mamlakatlar ro‘yxatida oxirgi o‘rinni egallagan AQShni olaylik. Rossiya hatto ushbu Top 20 ga kirtilmagan. AQSh Energetika vazirligining ma’lumotlariga ko‘ra, avariyalar va elektr uzilishlaridan ko‘rilgan zararlar mamlakat iqtisodiyotiga har yili 150 milliard dollarga tushadi.
Elektr ta’minotidagi uzilishlar, tavsiya etilgan etilgan modelga ko‘ra isloh qilingan boshqa mamlakatlar uchun ham xosdir. Shunday qilib, Buyuk Britaniyada 2003 yilda Londonning to‘rtdan bir qismi elektr energiyasiz qoldi va 2019 yilda Londonda, Britaniya va Uyelsning janubida, janubi-g‘arbiy qismida, markazida, shimoli-sharqida elektr energiyasi uzildi. 2006 yilda G‘arbiy Yevropaning bir nechta mintaqalarida ob-havoning keskin sovushi oqibatida iste’molning keskin o‘sishi tufayli Yevropaning eng energiyaga chidamli hududi - Germaniyada elektr ta’minoti uzilishi natijasida millionlab odamlar elektrsiz qoldi.
Bundan tashqari, ekspertlar pandemik omil elektr energiya ta’minotining ishonchliligini zaiflashtirganini ta’kidlamoqdalar. O‘zini izolyasiya qilish tufayli odamlar uyda ko‘proq vaqt o‘tkazishni boshladilar, shu sababli elektr tarmoqlarida yuk ko‘tarilib, avariyalar va elektr uzilishlariga olib keldi, bu haqda xabarlar jahon ommaviy axborot vositalarida bir necha bor paydo bo‘ldi.
Demak, islohotlarni amalga oshirish – bu elektr energiyasidagi uzilishlardan butunlay xalos bo‘lish imkonini beruvchi holat emas, balki faqat tizimning energetik barqarorligini oshirishga imkon beruvchi vositadir.
Xususan, elektr quvvati uzilib qolganda avtonom zahira quvvatlaridan foydalanadi va shu bilan bog‘liq zararlar risklari sug‘urtalandi. Asosan, har qanday biznesda muayyan risklar mavjud va ularni minimallashtirish tadbirkorlik faoliyatining zaruriy tarkibiy funksiyasi hisoblanadi. Demak, ijtimoiy tarmoqlardagi shikoyatlar bunday vahimali xulosalarga sabab emas.