Batafsil bayon etilgan

 
86 
(20 kg ga tengligini ) hisoblaganda 1 mann = 4415 Xorazm, misqoliga teng bo'lgan va u Xiva, 
Xazorasp,  Shovot  va  boshqa  joylarda  qo'llanilgan  lekin  Xonqa,  Urganch,  Qo'ng'irot  va 
Beshariqda 40 kg li mann (1 mann=40kg) ishlatilgan. 19-asrda Xorazm mann tizimlariga,  ya'ni 
xorazm  mann  ulushlariga  quyidagilar  kirgan:  unsir  l/4mann=  1/4x20=5  kg;  Qirq  agra  =1/2 
unsir=l/8 mann=2,5 kg; lagra=l/80 unsir=l/320 mann = l/320X20 = 62,5g. Umuman 5 g li misqol 
(yoki  48,8  qadoq)  bilan  aniqlangan  va  qiymati  20  kg  bo'lgan  mann  Xorazmning  ko'p  joylarida 
qo'llanilgan. 
O'rta asrda Buxoroda 1 mann =20 kg (bunda 5g li misqol asos qilib olingan) bo'lib, uning 5 
xil ulushlari (Buxoro mann tizimi) ham qo'llanilgan. 1 mann=40 sir=16 dunimsir; 1 fl|unimsir=4 
chorak;  lchorak=2  nimchorak=4  nimcha;  1  nimcha=2  nimnimcha=4  sang  (Tosh).1671  yilda  1 
mann=5120  misqol=25,6kg  bo'lgan  (lmisqol=5g).  Buxoro  «katta  og‘irligi»da  lmann=25600 
misqol=128  kg  (lmisqol=5g)  bo'lib,  oldingi  manndan  5  marta  og‘ir  bo'lgan.  16-17  asrlarda 
Buxoroda  4,8g  misqoldan  foydalanilgan.  8  pudli  marrn  va  16  pudli  mann  ko'rinishidagi  2  xil 
o'lchov  yaratilgan:  8  pudli  mann=131,0444  kg=27300,83  misqol=27300  misqol;  16  pudli 
mann=262,088  kg=54601,66  misqol.  Umuman  16-17  asrlarda  Samarqand,  Buxoro  va 
Xorazmning  juda  ko'p  joylarida  5  g  li  misqol  bilan  aniqlangan.  Mann,  ya'ni  1  mann=4000 
misqol=20kg ham qo'llanilgan. Respublikamiz hududida yana shariat manni ham bo'lgan; unda 1 
mann=180 misqol= 180x4,8g = 864g bo'lgan. 14-asrda mann taki, ya'ni to'ppi mann o'lchovi ham 
bo'lib,  ul  taki  mann  =5  shariat  mann  =  5x864g  =4,32kg  bo'lgan;  bu  o'lchov  keyinchalik  shu 
o'lchov birligining aniq namunasi (etalon)ga aylangan. 1723 yil ma'lumotlariga ko'ra,   Qarshida   
lmann = 4000 misqol =20kg . 
Zominda l mann 4 pudga teng bo'lgan,  ya'ni lmann=4 pud=4x l6,3815=65,522kg bo'lgan. 
Farg'onada mann botmon deyilib, 1838 yil ma'lumotlariga ko'ra, 1 botmon, ya'ni 1 mann 8 pudga 
=131,044kgga  teng  bo'lib,  meva  va  paxtalarni  o'lchashda  qo'llanilgan.  1841  yil  ma'lumotlariga 
ko'ra,  Qo'qonda  1  mann  =  10  pud  =  l63,8  kg  ga  teng  bo'lib,  donlarni  o'lchashda  qo'llanilgan. 
Toshkent  va  Toshkent  viloyatlarida  mann  so'zi  o'rnida  ko‘proq  botmon  so'zi  ishlatilgan  bo'lib, 
Toshkent  botmoni  asosan  10,5  pud=  171,995kg  bo'lgan.  Xo'jandda  19-asrda  lmann  12 
pud=12xl6,3805=196,56kg. 
Chimkentda mann xuddi Toshkent viloyatidagidek, botmon deyilib, qiymat jihatidan ham 
Toshkentdagidek  =10,5  pud,  ya'ni  179,995  kg  ga  teng  bo'lgan.  Avliyootada  (hozirgi  Jambul 
shahrining 1938  yilgacha bo'lgan nomi) mann botmon deb atalib,  miqdor bo'yicha u 12 pudga, 
ya'ni  196,566  kg  ga  teng  bo'lgan.  Xorijiy  Sharq  mamlakatlarida  qo'llanilgan  manning  bizdagi 
manndan  farqi  qiymatlarning  dirhamga  asoslanganidir.  Bu  mannlar  ham  ishlatilish  davri  va 
joylariga qarab har-xil qiymatlarga ega bo'lgan: Makkada o'rta asrda l mann=200 dirham=3kg ga 
teng  bo'lgan  (l  mann  =  3kg)  1327-46  yillarda  lmann  don  va  asallar  uchun  1,35  kg  ga,  Misrda 
o'rtacha 812,5 g ga  teng qaraganda, 1 mann = 812g   bo'lgan.