Batafsil bayon etilgan


Download 1.65 Mb.
Pdf ko'rish
bet163/189
Sana08.01.2022
Hajmi1.65 Mb.
#247844
1   ...   159   160   161   162   163   164   165   166   ...   189
Bog'liq
xronologiya va metorologiy (1)

 
94 
lgerex=l/16(67,58-70,68)=4,224-4,417sm  4,2-4,4sm  bo'ladi.  Bordiyu  lgaz=(106-107)sm  bo'lsa, 
unda l gerex=l/16 gaz=l/16(106-107)=6,25-6,69 sm bo'ladi. 
Isba'-uzunlik  o'lchovi.  Abu  Rayhon  Beruniy  asarlarida  qo'llanilgan.  U  kichkina 
uzunliklarni  o'lchash  uchun  qo'llanilgan  barmoq  va  angushlarning  aynan  o'zi.  Qiymati 
manbalarda ikki xil berilgan: lisba'=2-2,2sm yoki2,18-2,28 sm. 
Yog'och - katta masofadagi yo'l uzunligining o'lchov birligi; u ba'zi adabiyotlarda farsang, 
sang,  tosh  ko'rinishida»  gi  nomlarda  ham  uchrab  turadi.  Bu  mutloqo  noto'g'ri,  chunki  farsang 
yog'och bilan bir xil, sang esa tosh bilan bir xil bo'lib yog‘ochning 2/3 qismiga teng. 
Mavjud ma‘lumotlarga qaraganda 12 ming qadam 1 yog'och deb qabul qilingan. Agar bir 
qadam  0,75  m  bo'lsa,  u  holda  1  yog'och  deb  qabul  qilingan.  Agar  bir  qadam  0,75  m  bo'lsa,  u 
holda 1 yog'och 9 km ga teng bo'ladi. lyog'och =12000 qadam=9 km. Agar bir qadam 1,5 qari, 
bir  qari  6  tutam,  ltutam.  9sm  ekanligi  inobatga  olinsa,  1  yog'och  12000qadam=  12000x1,5 
qari=18000qari  6  tutam=18000x6x9sm=972000sm=9,72km.  Bu  natija  Boburning  Samarqand 
bilan  Buxoro  oralig'idagi  masofani  25  yog'och  deb  bergan  ma'lumotiga  ancha  yaqin  keladi. 
Lekin  keyinchalik  mamlakatimizning  bir  necha  viloyatlarida  bir  qadamni  taxminan  0,71m  ga 
yaqin  deb  qabul  qilib,  1  yog'ochni  o'rtacha  8,5km(aslida  8,52km  bo'lgan  )  deb  qo'llashgan. 
Yog'och  ning  qo'llanilgan  davri  va  joyiga  qarab  yana  6km  dan  9km  gacha  bo'lgan  boshqa 
qiymatlari  ham  ba'zi  adabiyotlarda uchrab turadi.  Lekin  s'hularga qaramasdan 0,75 m  li qadam 
bo'yicha  hisoblab  aniqlangan  9  km  yog'och  ning  amalda  eng  ko'p  qo'llanilgan  qiymati 
hisoblanadi. Demak 1 yog'och =9 km. Faxriddin An ibn al-Husayn Voiz al-Koshifiy (1463-1553) 
o'zining  ―Rashahot  ayn  ul-hayot‖  (Hayot  chashmasidan  tomchilar)  asrida  uzunlik  o'lchovi 
bo'lgan farsax va shar'iy birga qo'llanilgan: ―Revgar-Buxoroga qarashli qishloq, undan 6 farsax 
masofada joylashgan. Revgardan Buxoroga 1 farsax shar'iy yul‖.
56
 

Download 1.65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   159   160   161   162   163   164   165   166   ...   189




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling