Baxriddinova n. M. Zaripova m. D

TABIIY RESURSLARDAN OQILONA FOYDALANISH ASOSLARI 
Aslida "resurs" so’zi fransuz tilidal olingan bo’lib, "yashash vositasi" degan ma’noni 
anglatadi. Resurs deganda, tabiiy jismlar va foydalanadigan energiya turlari tushuniladi. 
Tabiiy resurslar insonning yashashi uchun zarar bo’lgan shunday vositalaridirki, ular 
jamiyatga bevosita emas, balki ishlab chiqarish kuchlari va ishlab chiqarish vositalari orqali 
ta’sir yetadi. 
Tabiiy resurslar 2 turga bo’linadi: 
1. Tugaydigan tabiiy resurslar. 
2. Tutamaydigan tabiiy resurslar. 
Tugaydigai tabiiy resurslar o’z navbatida 2 guruhga bo’linadi: 
1. Tiklanadigan resurslar. 
2. Tiklanmaydigan resurslar. 
Tabiiy resurslarning tasnifi (sinflarga bo’linishi) quyidagi rasmda ko’rsatilgan. 

---

164 
Tiklanmaydigan tabiiy resurslarga er osti boyliklari va foydali qazilmalar, ya’ni 
ma’danli va ma’dansiz qazilmalar kiradi. Ular foydalanayotgan darajadan million-million marta 
sekin tiklanadigan tabiiy resurslar hisoblanadilar. Bunday resurslarni tiklab bo’lmas ekan, 
mineral resurslardan samarali foydalanish, ularni tejab-tergab ishlatish va ularni qazib 
olinayotganda erlarga zarar etkazilishiga yo’l qo’ymaslik zarur. 
Tiklanadigan tabiiy resurslarga tirik mavjudotlar, o’simlik va xayvovlar, daraxtlar, 
shuningdek, tuproq kiradi. Tuproq yo’q bo’lib ketmaydi, balki asosiy xossasini – 
umumdorligini yo’qotishi mumkin. Bunday resurslardan foydadaiayotganda shuni esda tutish 
kerakki, muayyan tabiiy sharoitning buzilishi ularning qayta tiklanishiga xalaqit berishi 
mumkin. Masalan, hozirga vaqgda butunlay qirib yuborilgan ko’pgina o’simlik va hayvonot 
turlari, shuningdeq, eroziya natijasida butunlay tarkibi buzilgan tuproqlar qaytadan 
tiklanmaydi. Bundan tashqari, shuni ham yodda tutish kerakki, tiklanadigan tabiiy resurslarning 
paydo bo’lish jarayoni ma’lum tezlikka ega bo’lishi kerak. Masalan, otib tashlangan 
hayvonlarning qaytadan paydo bo’lishi uchun bir yoki bir necha yil kerak.