Baxriddinova n. M. Zaripova m. D

 
 
 
 
 
 
MA’RUZA №6 
Tabiiy resurslardan oqilona foydalanish asoslari 
 
6.1. Tabiiy resurslar va ularning sinflanishi 
6.2.Tabiiy resurslarga bo’lgan ehtiyoj va demografik muammolar o’rtasidagi bog’liqlik 
6.3. Ekologik inqiroz va ashyoviy, energetik, oziq-ovqat muammolari va ularni yechish yo’llari 
Tayanch atama va iboralar. 
Resurs, ishlab chiqarish kuchlari va vositalari, tabiiy resurs, tugaydigan va 
tugamaydigan resurslar, tiklanadigan va tiklanmaydigan resurslar, er osti boyliklari, foydali 
qazilmalar, suv, atmosfera havosi, neft, gaz, ko’mir, er osti suvlari.
 
A d a b I y o t l a r. 
1. Лаcкорин Б.Н., Барский А.Д., Персин В.З. Безотходная технология переработки 
минералного сырья. М.:Недра, 1984. 
2. Ишмухамедов А. Молоотходная технология и окружающая среда. Т.:Мехнат, 1988. 
3. Рoдионов А.И., Клушин В.Н., Торочешников Н.С. Техника защиты охрана окружающей 
среды. М.:Химия, 1989, 512с. 

---

36 
4. Охрана окружающей среды. Под ред. С.Б. Белова, М.: Высшая школа, 1991, 319 с. 
5. O’zbekiston Respublikasi «Er to’g’risidagi» qonuni. T.:Adolat, 1996. 
Nazorat savollari. 
1. 
“Resurs” atamasining lug’aviy ma’nosi nima? 
2. 
Tabiiy resurslar tug’risidagi barcha ta’riflarni izohlang. 
3. 
Tugaydigan va tugamaydigan tabiiy resurslar guruhiga nimalar kiradi? 
4. 
Tiklanadigan va tiklanmaydigan resurslar guruhiga nimalar kiradi? 
5. 
Suv va atmosfera havosini tugaydigan va ham tugamaydigan resurslar guruhiga kiritilgan. 
Nima uchun? 
6. 
Foydali qazilma deganda nimani tushunasiz? 
Aslida, "resurs" so’zi fransuz tilidan olingan bo’lib, "yashash vositasi" degan ma’noni 
anglatadi. Resurs deganda, tabiiy jismlar va foydalanadigan energiya turlari tushuniladi. 
Tabiiy resurslar insonning yashashi uchun zarur bo’lgan shunday vositalaridirki, ular jamiyatga 
bevosita emas, balki ishlab chiqarish kuchlari va ishlab chiqarish vositalari orqali ta’sir yetadi. 
Ekologiya fanida «Iqtisodiyot ekologiyasiz, ekologiya esa iqtisodiyotsiz yashay olmaydi!» 
degan q`oya bor. Mana shu q`oyani quyidagicha tushunish lozim. 
«Ekologiya» va «ekonomiqa» (iqtisodiyot) atamalari bir ildizli yunoncha so`zlardir. 
Agar «oykos» - «uy», «ro`zg`or», «xo`jalik» ma`nosini anglatsa, «nomos» - «qoida», «qonun»
ma`nosini anglatadi.Demak, «Ekonomiqa» - uy, ro`zg`or, xo`jalikni boshqarish san`atidir. 
Shuning uchun ekologiya fani iqtisodiyot fani bilan chambarchas bog`liq.
1866 yili nemis biologi, Yensk universiteti professori Ernst Gekkel “Umumiy morfolofiya”
asarida “ekologiya” atamasini kiritib, unga quyidagicha ta`rif bergan edi: ekologiya-tabiat