Baxtiyor mengliyev

Izhor  nazariyasi.  Bu  nazariyaning  asoschisi  Al-Ashafiy  deya 
e’tirof etiladi. Biroq bu ta’limot undan-da ilgari Abu Ali al-Jubba’ 
ishlaridayoq  ilgari  surilgan  edi.  Izhor  nazariyasining  asosini 
qur’oniy  ta’limot  –  til  va  so‘zlarni  Alloh  Odamga  tayyor  holda 
in’om  etganligi,  izhor  etganligi  tashkil  qiladi.  IX  asrda  rasmiy 
islomiy  ilohiyotda  –  Kalomda  izhor  nazariyasi  qabul  qilinib, 
mutazalliylar  yon  bosgan  ijtimoiy  kelishuv  nazariyasi  shakkoklik 
sifatida qoralandi.  
Ilhom 
nazariyasi. 
Bu 
ta’limotga 
ko‘ra, 
birinchidan, 
insoniyatning  birinchi  umumiy  tili  –  arab  tili  bo‘lgan  va  u  Alloh 
tomonidan  yaratilgan.  Olloh  bu  tilning  butun  boyligini  Odam 
Atoga  birdaniga  bermagan  –  Tangri  izhorlarining  mahsuli  bo‘lgan 
arab  tili  asoslari  bilan  oz  miqdordagi  leksika  Odamga  berilgan. 
Keyinroq  esa  zarurat  asosida  barcha  qabilalarga  qo‘shimcha 
ravishda 
berib 
borilgan 
va 
boyitilib-boyitilib, 
faqatgina 
Muhammad alayhissalomga tilning butun boyligi ma’lum qilingan.  
Bu  islomiy  nazariyalarning  barchasida  tilning  rivojlanish 
manbayi  ikkita  –  Alloh  va  odam,  jamiyat  ehtiyojlari.  Alloh  tilni, 
uning  ichki  qonuniyatlarini  belgilagan  va  Odamga  berganligi 
haqida qarashlar ustuvorlik qiladi.