“Bayt al-hikma” yirik kutubxona sifatida

Ibn an-Nadimning ko’rsatishicha,Rumdan kitob keltirishda Banu Muso nomi bilan mashxur bo’lgan uch aka-uka olimlar-Muhammad,Ahmad va al-Hasanlar faol bo’lganlar va ular Xunayin ibn Isxoq bilan falsafa,handasa,musiqa,hisob va tabobadga oid nodir kitoblar bilan Bag’dodga qaytishgan.Kusta ibn Luqa al-Ba’albakkiy ham bir qator kitoblarni keltirib arab tiliga tarjima qilgan.

• Ibn an-Nadimning ko’rsatishicha,Rumdan kitob keltirishda Banu Muso nomi bilan mashxur bo’lgan uch aka-uka olimlar-Muhammad,Ahmad va al-Hasanlar faol bo’lganlar va ular Xunayin ibn Isxoq bilan falsafa,handasa,musiqa,hisob va tabobadga oid nodir kitoblar bilan Bag’dodga qaytishgan.Kusta ibn Luqa al-Ba’albakkiy ham bir qator kitoblarni keltirib arab tiliga tarjima qilgan.
• Poytaxt Bag’dodga yig’ilgankitoblarning katta qismi Yunoniston,Eron,Hindiston va Rumdan kelgan edi.Bu kitoblar harbiy yurishlar natijasidagi o’ljalar sifatida qo’lga kiritilgan bo’lsa,boshqalari sovg’a sifatida yoki sotib olingan edi. Ba’zi hollarda cherkov va shaxsiy kutubxonalar ham to’laligicha “Bayt al-hikma’ning ixtiyoriga berilgan,819-yili Marvni tark etgan al-Mamun u yerdagi yirik kutubxonani ham Bag’dodga ko’chirgan.

Bayt al-hikmada xorijiy tillardan arab tiliga tarjima qilingan kitoblardan tashqari,arab tilida ham yozilgan kitoblar bor edi.Ular asosan Qur’oni karim,hadis,fiqx,arab tili gramatikasi,adabiyot kabi soxalarga oid bo’lgan.

• Bayt al-hikmada xorijiy tillardan arab tiliga tarjima qilingan kitoblardan tashqari,arab tilida ham yozilgan kitoblar bor edi.Ular asosan Qur’oni karim,hadis,fiqx,arab tili gramatikasi,adabiyot kabi soxalarga oid bo’lgan.

Bayt al-hikma»dagi dastlabki tarjimonlarning aksari qo'shni mamlakatlardan taklif etilgan nasroniy, majusiy, yahudiy, hind va musulmonlar bo'lgan. Ularning ko'pchiligi nafaqat oddiy tarjimon, balki o'z sohasining yetuk bilimdonlari va olimlari edi. Bu olimlar «Bayt al-hikma»da tarjima va sharhlash ishlaridan tashqari o'zlarining nodir asarlarini yozish bilan xham shug'ullangan va ilmiy izlanishlar olib borganlar. Shu tariqa «Bayt al-hikma» tarjimonlar, faylasuflar, matematiklar, astronomlar, tabiblar, shoirlar kabi turli toifadagi olimlarning tez-tez uchrashib, ilmiy munozaralar olib boradigan, bir-birlari bilan maslahat va fikrlar almashadigan maskanga aylandi. Bu bilan uning ilk tashkil etilgandagi qo'lyozmalarni saqlash va tarjima qilish vazifasi kengayib, ular doirasiga ilmiy-amaliy tajribalar olib borish hamda shu tajriba natijalariga asoslangan nafis kitoblarni yozish mas'uliyati ham qo'shildi.