Бек, А. А. Волоколамское шоссе. Красноярск. 1960. Ebook 2013
Download 1.26 Mb.
|
шоссе (1)
|
13*
195 Sudarushkin, shundaymisiz? Oppoq, kirsiz bandaj ostidagi bosh g'alati qalin bo'lib tuyuldi. Kiyinish peshonani qoplagan, lekin yuzi ochiq edi. Ko'rpada, xuddi o'ziniki emasdek, qimirlamay, bog'langan, shuningdek, g'alati ulkan qo'l yotardi. U qachon sizsiz? Siz esa, o‘rtoq batalyon komandiri, esingizdami? Siz menga shovqin qildingiz: "Jim bo'l!" U ham shunday edi... Uning qonga bo'yalgan yuzi, qizarib ho'l qo'llari, bir xildagi dahshatli yig'ilari esimga tushdi . Men buyurdim: "Jim bo'l!" va u jim qoldi. Sudarushkin so'radi: Uni haydab yuborishdimi? Nega hozircha uning ruhini bezovta qilyapti? Men aytdim: Ha. Rahmat... Meni sog‘lom bo‘lishim uchun uyga qo‘yib yuborishadimi, o‘rtoq batalyon komandiri? Albatta, dedim. U tabassum qildi. Va keyin, o'rtoq batalyon komandiri, men siz bilan yana shafoat qilaman, yana sizning jangchingiz bo'laman ... Albatta. Va savollarga quloq solmaslik , javob bermaslik, yolg'on gapirmaslik uchun tezda ketdim. Ortga o‘girilib, kapitan Shilovni ko‘rdim. Yarim o‘tirib, faqat beligacha ko‘rpacha bilan yopilgan, orqasini yog‘och devorga suyab, menga qaradi. Tungi chiroq zaif nur sochdi; chuqur soyalar beg'ubor yuzni aniq tasvirlab berdi. Ehtimol, u uxlay olmadi va uxlashga urinmadi. Bu erda oyog'i ezilgan, u yaradorlar orasida yolg'iz edi, qolganlarga hali ma'lum bo'lmagan narsani bilar edi. U bildi va jim qoldi. U hozir ham jim turdi, hech narsa so'ramadi, hatto lablarini ham ajratmadi. Bu nochor, himoyasiz odamlarni nima qilish kerak? Menga javob bering: qanday bo'lish kerak ?! Buni qila olamanmi?.. pulemyot kamarida bittasi qolganda , men bu yerga avtomat bilan kiraman. Men ta’zim qilaman va aytaman: Barcha jangchilar oxirgi o'qgacha kurashdilar, barchasi halok bo'ldi. Meni kechiring, o'rtoqlar. Men sizni evakuatsiya qilishga, mu-da nemislarga topshirishga imkonim yo'q edi 196 menda haqqim yo'q. Sovet askarlari kabi o'lamiz . ...Men o‘limni oxirgi bo‘lib qabul qilaman. Avval pulemyotni yaroqsiz qilib qo'yaman , keyin o'zimni o'ldiraman. Buni qila olamanmi? Yana qanday qilib? Yaradorlarni dushmanga topshirasizmi? Qiynoq uchunmi? Yana qanday qilib? Menga javob ber! Talgar polkining birinchi bataloni Panfilov bataloni qanday halok bo‘lganini dunyoda ayta oladigan hech kim qolmaydi . Urushdan keyin bir muncha vaqt o'tgach, nemis harbiy arxivlarida hisobot topiladi, u erda qurshovdagi sovet batalonining qancha dushmanini o'ldirganini o'qiydilar. O‘shanda, ehtimol, Moskva yaqinidagi nomsiz o‘rmonda qanday urushib, halok bo‘lganimizni bilib olishar... Yoki bilishmas. Tunning soatlari sudrab o'tdi, tunning o'ylari. 6 Brudniy qaytib kelmadi. Bo'zjonov qaytmadi . Men otda chekkaga, ish qatoriga chiqdim. Jangchilar yerga bel-chuqur, yelka-chuqur va chuqurroq kirib, qazishdi va qazishdi. Ba'zilari butunlay g'oyib bo'ldi; qora teshiklardan faqat belkuraklar uchib, yerni uloqtirdi. Oy yo porladi, yoki bulutli bo'ldi. Ayoz qo'yib yubordi, osmon bulutli edi. Brudniy paydo bo'lishi mumkin bo'lgan qorong'u masofaga qaradim . Men Novlyanskiyga, Novoshchurinoga yana bir bor to'pdan o't otmoqchi edim. Biz uxlamaymiz, shuning uchun uxlashingizga ruxsat bermaymiz! Lekin chig'anoqlarni saqlab qolish kerak edi: ular yo'lni ushlab turish uchun kerak, ular bilan uchrashish uchun kerak, vaqti kelganda, zanjirlar bilan hujum qiladi. Tun uzoq va uzoq tuyuldi. O'rmon chetidan men Lisankani shtab-kvartiraga qaytardim. Yaxshi ot daraxtlar orasidan sekin yurdi. Men uni turmadim. Nima uchun? Men shtab-kvartirada o'ylanib qoldim. Ertalab soat birlarda telefon jiringladi. - O'rtoq batalyon komandiri, siz, - dedi telefon operatori. Muratov qo‘ng‘iroq qildi. Bo'zjonov o'zining otryadi yaqinlashib kelayotganini, snaryad va to'plarni olib ketayotganini xabar qilish uchun uni yuguruvchisini yubordi . Lisanka egar ostida edi. Men oldinga shoshildim. To'rt yuz snaryad, voy! Endi sikishingiz mumkin 197 Novlyanskiy, Novoshchurinoning so'zlariga ko'ra. Endi qichqirishni boshlang, siz issiqdan sakrab chiqasiz, janoblar "g'oliblar"! Biz uxlamaymiz va sizni uxlashga ruxsat bermaymiz! sakson yetti 1 Otda, Sinchenko hamrohligida men o'rmon yaqinidagi ustunni uchratdim. U jamoalarni o'tkazib yuborib, to'xtadi. Og'ir artilleriya g'ildiraklari qor orqali qora yerga bosildi. Bozjanov jonli ravishda xabar berdi: nemislar beparvo, uxlab yotishdi, postlar yo'q edi, uning kichik armiyasiga hech kim aralashmadi. Lisanka Jalmuhammadni tanidi va tumshug'i bilan unga cho'zdi; otimni tez-tez erkalab, muomala qilardi; tishlarda va endi shakar siqiladi. Kichkina armiya... Nima bo'ldi, kichikmi? Nima bu? U odamlarni qayerdan oldi? Otlarning yonida, to'plar yonida, zaryadlovchi qutilari miltiq bilan, paltolarda yurgan va yurishgan. Men so'radim: Kimni olib kelding? Qanday odamlar? Bo‘zjonov xursand bo‘lib javob berdi: Deyarli yuz kishi, o'rtoq batalyon komandiri. Batalyondan Shilovgacha. O‘rmondan ikki-uch, uch bo‘lib chiqib ketishdi. Biz deyarli o'pishdik. Men buyurdim: Ustun, to'xtang! Bityugi po'lat, g'ildiraklarning xirillashi qotib qoldi. Chet elliklar uzoqlashadi! Qurollarga ergashmang! Blochning otryadi rahbari! men! Ishlashni tekshiring! Sinchenko! men! Mening eng yaqin rota komandiriga, keyin esa shtab Rahimovga buyruq bering: batalon joylashgan joyga birorta ham begona odamni kiritmang ... Ha, o‘rtoq batalyon komandiri. Bor. U sakrab tushdi. To'q rangli raqamlar jamoalarning uzun zanjiridan ajratilgan . Ba'zilari uzoqda turib, boshqalari tomon yurdilar 198 menga. Bloxning xabar berishicha, ustunda faqat o'ziniki qolgan. Ustun, marsh! Qurollar harakatlandi. Men indamay qarab turdim. Murin qo‘lida miltiq bilan oxirgi bo‘lib yurdi. Sababini sezgan Lisanka uning orqasidan yo'lga tushdi. Va biz? Biz qayerdamiz, o‘rtoq komandir? Qaerda xohlasang... Menga qochoqlar kerak emas. 2 Ular Lisankani olomonda kuzatib borishdi, ular menga yaqinlashishdi. O‘rtoq komandir, bizni qabul qiling... O‘rtoq komandir, u orqadan, har tomondan keldi. Shunday bo‘ldi, o‘rtoq komandir. Biz qamaldanmiz, o‘rtoq komandir! Bizni asirga yuboryapsizmi? Sizning huquqingiz yo'q ... Men javob bermadim. Yuragim yana qorayib ketdi. "Atrof-muhitdan tashqarida ". Yana bu so'zni, xuddi kelishuvga ko'ra, Vyazma yaqinidan bizning safimiz bo'ylab aylanib yurgan askar paltolaridagi sayyohlar takrorladilar. Quloqlarga yopishib qoldi, nafratga aylandi. Men baqirgim keldi: “Komandirlaringiz qani? Nega sizni qabul qilishmadi?" Ammo men yarador kapitan Shilovni esladim, uning qanday ishtiyoq bilan aytganini esladim: "Axir, ikkita rota jang qildi, ular yarador komandirni tashlab ketishmadi". Va shunga qaramay, batalon mag'lubiyatga uchradi, o'rmon bo'ylab tarqalib ketdi. " Bu normalmi?" Shunday qilib, yaqinda mening uyimda Shilov ovoz chiqarib so'radi. So'radi va javob bermadi. Bu askarlar jangdan oldin achinishgan. Ular dushmandan qochib ketishdi, qalblarida qo'rquv uyalari. Ular ham shu yerda yugurishadi. Yo'q, men ularni bizning jonli orolimizga qo'ymayman. Jangda qotib qoldingizmi ? Shunday qilib, endi gandiraklang, deb - notinch. Kimdir uning qo‘liga uzengini oldi. Oqsoqol, xato qilyapsan”, - dedi Bozjonov qozoq tilida. Shunday! Shafoatchi topildi. Shunday qilib, u o'zi to'plagan qochqinlar bilan birga menga ergashdi. Siz noto'g'ri, - takrorladi u. - Bular sovet odamlari, bular Qizil Armiya askarlari. Bu mumkin emas, chol. Men xalaqit bermadim, lekin javob ham bermadim. Bo‘zjonov davom etdi : 199 Ularni haydab bo‘lmaydi, oqsoqol... Meni qo‘mondon qilib qo‘ying. Men ularni olib keldim, men ular bilan jangda bo'laman. Bizga topshiriq bering, jang maydonini bering. Yo‘q, dedim. 3 Qozoq tilini tushunmay, hamma tingladi, hamma Lisankaga to'plandi. Intonatsiyalar bo'yicha, ehtimol ular taxmin qilishdi: semiz siyosiy instruktor vositachilik qildi, semiz siyosiy instruktor himoya qildi. Bu esa, quruq yuzli, ot minib, har doim jim bo'lib, qandaydir so'z tashlaganini, buni xohlamaydi. Ba'zilar oyning titroq nurida yuzimga qarashga harakat qilishdi. Lisanka bizni o'rmon tomon burishda davom etdi, go'yo u ham so'rayapti: u erga bor. Bo‘zjonovning so‘zlariga ko‘nglim ochilib, o‘ylanib qoldim. Va dedi: "Yo'q!" Va keskin ravishda Lisankani o'rmondan uzoqlashtirdi. Odamlar menga ergashishdi, menga yopishib olishdi. Men tushunolmadim, ularni batalonga olib ketolmadim . Men ular bilan ishlagan bo'lardim, siqib chiqardim, bu ipni zarb qilaman va shon-sharaf uchun jangchilar bo'lishiga ishonaman. Lekin bu vaqt talab etadi - menda yo'q narsa. Shiddatli jangga sanoqli soatlar qoldi. Men ular uchun nima qila olaman? Ularni qo‘yib yuboringlar, men siqilgan, soxtalashtirilgan joyga yetib borishiga yordam beraman... Lekin bu yerda... Ular bu yerda kerak emas. O‘rmondan yuz o‘girib, orqamga qaramay, dala bo‘ylab qadam tashlab yurdim. Bizning postlarimiz meni bir necha bor olqishladi . Sinchenko qaytib keldi: Buyruq bajarildi, o'rtoq batalyon komandiri. Rahimovga telefon qildingizmi? Ha. Sinchenko boshqa gap aytadimi, Rahimovdan bir xabar bo‘lsa, deb kutdim. Ammo Sinchenko indamadi. Men g'o'ldiradim: Yaxshi... Biz Dolgorukovkaga boradigan, o'z odamlarimizga olib boradigan yo'lga yaqinlashayotgan edik. U erda, tor yo'lak bo'ylab, bizning razvedkachimiz patrul qildi. Unga yo‘l bo‘shmi, yopilganmi, bo‘shliq shishib ketganmi, doimiy nazorat qilib turish vazifasi yuklatildi . 200 Yuragimning bir chekkasidan hamon umid qilardimki, balki yorug'likdan oldin, quduqlar bor ekan, biz halqadan sakrab chiqamiz, degan buyruq keladi. Ot razvedka postini topib, men so'radim: Nima yangiliklar? Hech narsa... Koʻchmas, oʻrtoq batalyon komandiri. Kim yo'lni biladi? I. Dolgorukovkani chetlab o'tyapsizmi? Ha. Siz yo'lboshchi sifatida borasiz. Siz bulardan o'tasiz. Tinglayotgan odamlarga yuzlanib, atrofida turdim, yo‘lni ko‘rsatdim: Volokolamsk bor, bizning bo'linmalar u erda. Siz olib ketasiz. Bor. Va o'rmonga qaytib Lisankaga tegdi. 4 Birdan ular orqamdan yugurishdi. O‘rtoq komandir... O‘rtoq komandir... Nima bor? Oʻrtoq komandir... Bizni qabul qiling, oʻrtoq komandir . Men javob berdim: Bozorni to'xtating! Mening buyrug'imni eshitdingizmi? Batalon joylashgan joyga birorta ham begona odam kiritilmaydi. Biz qanday begonamiz? Biz o'zimiznikimiz! O‘rtoq komandir, siz meni shaxsan bilasiz. Men Polzunovman. General sizning oldingizda men bilan gaplashdi. Esingizdami? Polzunov... Men uni zulmatda ko‘rmadim, lekin uning yosh chehrasi, bo‘m-bo‘sh, sal chiqib turgan lablari, jiddiy kulrang ko‘zlari esimga tushdi, “Yaxshi, o‘rtoq general” degan qaysar javob yodimga tushdi. Mana siz yaxshisiz. Siz nimasiz, Polzunov? General dedi: “Men sen haqingda eshitmoqchiman, Polzunov”... Siz esa? U javob bermadi. Men takrorladim: Sizchi? Yugurdingizmi? Polzunov g'amgin ohangda dedi: Bekorga o'lgan bo'lardi... Bekorga o'lishni istamay, o'rtoq komandir... Uning yonidagi kimdir dadil gapirdi: 201 U orqadan sakrab tushganda biz qayerdamiz? Burrows ichida o'tirib, xo'roz kuting? Xo'sh, ular shoshilishdi. Ochig‘ini aytaman: men ham yugurdim... Va qanday fikr edi? Bu soat siz meni, keyin esa, men o'ylab topaman, - men siz ... Keling, hal qilaylik. Men bormayman, o‘rtoq komandir, qayerga ko‘rsatsangiz. Menga yolg'iz qolishga ruxsat bering - men yolg'iz partizan bo'laman! Men ochiq aytaman: men bilan nima xohlasangiz, qiling, lekin men bormayman. Men so'radim: Familiya? Jangchi Pashko. Polzunov tasdiqlashga shoshildi: Bu, o'rtoq komandir, haqiqatan ham u. Pashko Bu yerda ayg‘oqchilar bor, deb qo‘rqayotgandirsiz? Yo‘q, o‘rtoq komandir, men bu yerda hammani taniyman... Hujjatlarni esa tekshirib ko‘ring. Sizda kitoblar bormi? Men aytdim: Hammada miltiq bormi? Hamma... hamma... Har kim faqat o'zi uchun javobgardir. Granatalar bormi? Yemoq! Menda bor! Endi ovozlar kamroq edi. Qo'rquvdan yo'qoldingmi? Polzunov, siz rahbarlik qilasiz. Odamlarni qurish. Harbiy ko'rinishga ega bo'ling. O'ng qanotda granatalar bilan. Boshqa buyruqni kutmay, odamlar shosha-pisha saf torta boshlashdi. Polzunov shunday dedi: — Oʻrtoq komandir! Bu yerda yoshi kattaroq bir kishi bor . Raqamlarni keyinroq aniqlaymiz. Endi hammangizda bitta unvon bor: dezerter. Pashkoning ovozi yana jarangladi: Biz qabul qilmaymiz! Jim bo'l! Pashko boshqalardan ko‘ra jasurroq ko‘rindi, lekin men ko‘rdimki, askarning birinchi jasorati – boshliqning so‘ziga so‘zsiz bo‘ysunishi unga begona edi. Ha, hech bo'lmaganda oltin boshingiz bor, agar askar tayyor bo'lmasa, Panfilov aytganidek, bir qultum qayg'u ichasiz ... Ha, ularni olmaslik kerak ... Sevinchsiz yurak bilan men buyurdim: Darajani ko'taring! Polzunov, safni to‘g‘rila! Diqqat! Gapirishni bas qiling! Qimirlashni bas qiling! Raqamlar tartibida sanang ! 202 u bilan birga sakson yetti jangchi bor edi. Men aytdim: - Jangchilar emas! Sakson yetti qochoq, sakson yetti nam tovuq! Men siz bilan uzoq suhbatlashmayman. Siz ko'z yosh to'kdingiz: bizni qabul qiling. Moskva ko'zyoshlarga ishonmaydi. Men ham ishonmayman. Mening buyrug'im o'zgarishsiz qolmoqda: safdan qochgan bironta ham qo'rqoq batalon tarkibiga kirmaydi. Bizning safimizga faqat jangchilar qo'shiladi. Siz qochgan joyingizga qaytasiz. Siz dushman chizig'i orqasida uzoqroqqa borasiz. Hozir Kel. Va dushmanlarning jasadlariga qayting. Keyin kirish joyi ochiq bo'ladi. Siyosiy instruktor Bo‘zjonovni otryad komandiri etib tayinlayman. To'g'ri! Menga ergashing, arsh! 5 Fursatdan foydalanib, men Lisankani bir tekis, sekin qadam bilan yubordim. Ikki-ikki bo‘lib sakson yetti kishi ergashdi. Yonimda Bo‘zjonov bor edi. U yo'l-yo'riq so'radi. Men g'o'ldiradim: - Bir daqiqa kuting... Yuragim hali ham qorong'i edi. Men ularni qayerga olib ketyapman? Men tasodifan boraman, razvedkasiz, rejasiz, qayerga bilmayman. Odamlar otryadlarga, vzvodlarga bo'linmaydilar, ular jangda o'z o'rnini bilishmaydi , jangovar tuzilmalarni qabul qila olmaydilar. Ikkita bo‘lib saf tortgan bo‘lsalar ham, ular olomon bo‘lib qolishdi. Bosh patrulni ajratish kerak edi... Nemislarni ikki, uch tomondan buzib kirish uchun bir-ikkita vzvodingizni chaqirishingiz kerak edi. Men kerak... Oh, yana nima kerak edi... Lahzalar og'riqli burg'ulash burch ongini. Men tushundim: batalon menga kerak, oxirigacha kerak. Mening joyim bu yerda emas! Nega meni zulmatga olib ketding, shayton kim bilan biladi, shayton qaerdan biladi? Batalonni tark etishga haqqim yo'q, oxiri yaxshi bo'lmaydigan, o'ylamasdan, bema'ni ishga aralashmasligim kerak. Va vaziyatni boshqa tomonga burish uchun na kuch, na iroda. Bir fikr keldi: agar Brudniy mensiz qaytsa-chi, buyurtma kelsa-chi? Men esa jilmayib qo'ydim: o'zingizni qiziqtirmang, tartib bo'lmaydi, siz chiqmaysiz. Changli qora qor chizig'i cho'zilgan. Lisanka hunilarni chetlab o'tdi. Mana, xandaklar qatori - tashlab ketilgan , jim, bo'sh. 203 Bu erda hamma narsa tanish: har bir sayr qiluvchi, har bir yo'l - va hamma narsani tanib bo'lmaydi, hamma narsa vahshiy. Bir tomonda, Novlyanskoyeda ikki yoki uchta yoritilgan derazalar ko'rinardi. Nemislar bizdan qo'rqmadilar, ular niqobni e'tiborsiz qoldirdilar ... Nafrat ko'tarildi: yaxshi, bir daqiqa kutib turing! Men cho'zilgan chiziqqa orqaga qaradim. Sakson yetti qochoq. Ular nima qila oladi? Eh, unday emas, bularning hammasi shunday bo'lishi kerak emas .... tungi reydga yuzta burgut yuborganimni esladim . O'shanda biz titrardik; Men hayajon, hayajon, jangovar muvaffaqiyatni bashorat qilishdan titroqni his qildim. Bu operatsiya, fikr, hisob, joyida zarba edi. Va hozir? Nega ketyapman? Meni kim olib yuribdi ? 6 Bo'sh xandaklar qatoridan o'tib, biz daryoga tushdik . Bu erda hamma o'tish joylari tanish edi, qirg'oqdan qirg'oqqa tovuq oyoqlariga tashlangan barcha loglar. Bunday ko'prikda men odamlarni to'xtatdim. G‘o‘ng‘illagan daryo oq ostonadek bir juft tog‘ora ustidan oqib o‘tdi. Narigi tomonda, suvdan yuz qadam narida, qora o'rmon bor edi. Men vazifani ohangda tushuntirdim: o'sha tomonda, o'rmon orqali, qishloq yaqinida Novlyanskiyga yaqinlashib, yana daryodan o'tish, qishloqqa bostirib kirish, nemislarni o'ldirish, mashinalarga o't qo'yish, pontonga o't qo'yish. ko'prik. Keyin so'radi: Tushunarli? Juda kam javob berdi: Tushunarli... Hayajon oqimlari, jang oldidan yuksalish menga yetib bormadi... Nemislardan endigina qochgan bu odamlarda qo‘rquv paydo bo‘ldi, endi qo‘rqinchli bo‘lishlariga ishonmasdi... Meni? Men ishondimmi? Mana, birin-ketin boring! buyurdim. - Keyin bitta faylda, tarqalib keting. Polzunov, olg'a! U miltiq bilan tayyor turgan joyida yugurdi, cho‘kkalab... Ko‘prikda to‘xtadi, sirpanchiq tog‘oralarga qadam bosdi..* Keyin daryoning qorong‘u fonida qorong‘u siymo yashirdi. Tez orada o‘sha qirg‘oqning oppoq yon bag‘rida siluet paydo bo‘ldi . Polzunov qiyalikdan ko‘tarilib, tog‘ tizmasiga yotdi, so‘ng o‘rnidan turib, qaddini rostladi va o‘rmon tomon yurdi. 204 Men aytdim: O'ng qanot, oldinga! O'rmonda bitta faylda, sonli tartibda yuring. Interval: besh-sakkiz qadam. Qo'lga bo'ysunib, Lisanka daryoga kirdi. Kichkina, qorin chuqur edi. Nega men o'rmonda birin-ketin harakat qilishni buyurdim? Nega bunday interval bilan? Yashirin fikrimni oshkor qilaman... Men o‘yladim: qo‘rqoqlar yashiradi. O'rmon zulmatida bu oson: u yon tomonga egilib, daraxtga yopishdi va g'oyib bo'ldi. Va jahannamga, yo'qoling! Vatansiz, nomussiz sarson! Yarim yoki kamroq bo'lardi, deb o'yladim. Men bunga ishonaman, orqaga qaytaman, batalonga olib boraman. Polzunovdan o‘zib ketib, hammaning ko‘z o‘ngida daraxtlar orasiga otlandim, chekkadan uzoqlashmay, orqamga ham qaramadim. Issiq edi, shoxlardan tomchilar tushardi. Oyni bulutlar qopladi; u loyqa bulutli nuqta bilan zo'rg'a porladi. Mana, o'rmonning chekkasi. Novlyanskoyega olib boradigan yo'l yaqinida. Ponton ko'prigi yaqinida, keyin tepalik, tepalikdagi qishloq. Bir nechta derazalar yorug'lik bilan yonadi. Odamlar birin-ketin kelishdi. Eng oxirgisi Bo‘zjonov edi. Men safga turishni buyurdim. Polzunov! Qanchaligini hisoblang? U boshidan oxirigacha yurib, pichirlab xabar berdi: 7 Sakson yetti, o‘rtoq komandir! Sakson yetti? Hammasi shu yerda! Hamma jang qilish uchun keldi! Bir hayajon o'tib ketdi. Men his qildim: ular men uchun allaqachon qadrli , yuragim ularni qabul qildi. Yoki, ehtimol, bu boshqa hayajon edi; balki ulardan allaqachon nerv oqimi chiqqandir. Yaqinlashib kelayotgan avtomobil dvigatelining shovqini eshitildi. Men boshimni tovush tomon burdim va birdan daraxtlar orasidan oq svetofor bizni yuvdi . Nishabli yo‘l bo‘ylab yuqoriga ko‘tarilgan mashinaning faralari to‘la yorug‘likda yonardi. Yo'lning egilishi bu erga yorug'lik ustunlarini yubordi. Hech kim navbatda turmadi. Hammaning rangi oqarib, yorug‘likdan deyarli oppoq bo‘lib, yaltiroq miltiqlarini mahkam ushlagancha, oldinga diqqat bilan tikilib turardi. Qora, xuddi o'yilgandek, daraxtlarning soyalari sekin harakat qildi. Chiroq yondi. Ularning yuzlarini zulmat qopladi. tomonidan 205 yuqoriga va pastga chayqalib, oq chiziqlar ketdi, qisqartirildi , yo'lda yotdi. Men egardan sakrab tushdim. Ko'zni qamashtiruvchi nurlardan keyin men hech kimni ajrata olmadim, faqat Lisankaning oq paypoqlari noaniq ko'rinib turardi. Yotmoq; bir oz yonboshlamoq! Kuzatib ko'ring! buyurdim. Ko‘zlar yana ko‘nikdi... Farlar suvda aks etdi. Ko‘priklarning taqillatgani eshitildi. Biz ko'rdik: mashina tomon elektr chiroqning qizil dog'i paydo bo'ldi. Mashina narigi tarafga kelib to‘xtadi. Soqchi faralar tomon, yorug'lik chizig'iga qadam qo'ydi. Ba'zi imo-ishoralar tushunarli edi. Orqaga o‘girilib, bir-ikki marta batalyonimiz o‘tirgan o‘rmon tomon ishora qildi. Keyin Qizil tog‘ tomon yo‘l ko‘rsatdi. Shubhasiz, aylanma yo'l bor edi. Dvigatel ishga tushdi, yorug'lik o'rnidan turdi, mashina o'chib ketdi , faralar bir zum qorong'ilikdan uylar yonidagi uzun yuk mashinalari bo'lgan kumushrang ko'chani tortib oldi. Keyin yorug'lik nurlari yon tomonga o'tib, yuqoriga va pastga silkitib, qirg'oq bo'ylab aylanma yo'lga o'tdi. Kimdir menga yaqinlashdi O‘rtoq komandir, men olaman. Ovoz tanish edi. Pashko? Ha... Men olaman. Nima? Men tikaman... qorovulmi? Qanaqasiga? Pashko paltosini o'girib ko'rsatdi: och rangli pichoq chaqnadi. Tinchlaning...” dedi. - Va keyin hushtak chayman. Olmaysiz..." Men unga elektr chiroqni uzatdim . - Buni qabul qilish. Uni uch marta yoqing. U fonarni shlyapasi ostiga qo'ydi. Men qo'lga olinganlar bilan signal bera olaman ... Qizil. Men qila olamanmi ? Siz ... Uni uch marta yoqing: yo'l aniq. Siz yolg'iz boshqarasizmi ? Men ko'rgandan ko'ra eshitish orqali ushladim; u kuldi. Men hal qila olaman... Boring... Pashko tezda qorong'ulikda g'oyib bo'ldi. Mayli, nima bo'ladi... Endi orqaga qaytolmayman. 206 Xo'sh, keling, to'da kabi bostirib kiraylikmi? Bo‘zjonovni yoniga chaqirdim. Odamlarni o'nlablarga bo'ling... O'zingiz uchun guruh oling, batalon qarshisida joylashgan qo'riqchilarni orqa tomondan uring. O'nta bitta vazifa: ko'prikni o't qo'yish ... Qolganlari qishloqda ishlasin; u erda granatalar bilan hamma ... Ha, o‘rtoq batalyon komandiri. U mas'uliyatni o'z zimmasiga ola boshladi. Yana ikkita mashina o'tib ketdi. Yana yorug'lik chizig'ida qorovul paydo bo'ldi. Yana faralar ko'chani yoritib yubordi. Qaysi bir uyda eshik ochildi, baland bo'yli, ichki kiyimli, yalangoyoq biri chiqdi va uyqusirab cho'zilib, ayvondan siydik chiqara boshladi. Haromlar, ular old tomonida shunday uxlashadi: ichki kiyimgacha yechinib, uylarda, to'shakda. Yana hamma narsa tuman ichida g'oyib bo'ldi. Oppoq dastalar chayqalib, bir chetga burilib, aylanma yo‘l bilan ketishdi. Biz yotib, tunning loyqa qorong'iligiga diqqat bilan qarardik , Pashko g'oyib bo'lgan joyga qarardik. U muvaffaqiyatga erishadimi? Signal bo'ladimi? Undan keyin? Bu qanday sodir bo'ladi, bu "keyinroq"? Bir zum g'alati tuyg'u paydo bo'ldi: go'yo bularning barchasi hozir bo'lgandek tuyuldi, bir paytlar sodir bo'lgan (va qachon - bu noma'lum; boshqa hayotdami yoki nima?), - biz yotib qoldik. xuddi shunday zulmatda yashirinib, dushmanning uyqusiragan lagerining orqasida to'satdan u erga shoshilishga tayyor edi. Ajabo, bu haqiqatan ham zamonaviy urushmi? U bunday ko‘rinmasdi. Lekin signal qayerda? Chidab bo'lmas darajada uzoq daqiqalar. Ha, ko'rinadi ... Ko‘prik yaqinidagi zulmatda kimningdir ko‘rinmas qo‘lida qizil dog‘ paydo bo‘ldi... Osilib qoldi va g‘oyib bo‘ldi... Bir marta... Yana yondi... Ikkita... Mana uch. Men aytdim: O'rindan turish! Tayyor bo'l! Jangga granatalar! Xo‘sh, o‘rtoqlar... Askar qonuni: urish yoki o‘tkazib yuborish! Jimgina ichkariga kiring. Bozjonov, yetakla! Ko'prik ustidami? Ha. U pichirlab buyurdi: Ortimdan! Va yugurdi. Hamma uning orqasidan yugurdi. Bir daqiqadan so'ng ko'priklarning shovqini eshitildi. Download 1.26 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|