Бек, А. А. Волоколамское шоссе. Красноярск. 1960. Ebook 2013

Harakatga tayyorgarlik ko'rish uchun buyruq bor edi, o'rtoq batalon komandiri .

Xo'sh... Kompaniya qayerda?

Chuqurlikda saf tortgan... Rotada, o‘rtoq batalyon komandiri, tartib buzilmaydi.

Bu erda nima bo'ldi? Qayerda?

Kraev bir necha daqiqa oldin qurol bilan uchrashgan joyni ko'rsatdi. Ma'yus xirillab:

• 
  U yerda...
  

221




Oh, siz undan bir og'iz so'z olmaysiz! Lisanka ­meni yana chopib yubordi.
Bir nuqtadan qishloq bir soniya ochildi. Mashinalar, mashinalar, tırtıllı qurollar keladi ­. Nemislar!
Endi pastga, logga. Ikkita qurol hali o'rmonga sudralmagan. Kecha Novlyanskiydagi tungi jangdan so'ng men batalonga kirib, bir joyga to'planib qolgan bir olomon qurol oldida. Ular miltiqlarini sudrab chiqmadilar, ishlamadilar, ­tiqilib qolgan g'ildiraklarga, turg'un otlarga tartibsiz yopishdi. Men rangpar Bo‘zjonovni ko‘rdim; lablari bir-biriga mahkam bosilib, qo'lida to'pponcha ushlab turardi.

• 
  Bozjonov! — deb baqirdim. Ular yugurishdimi? Bular batalyon komandiri qochib ketdi, deb baqirishdi?
  

U indamay bosh chayqadi. Mening lablarim siqilib qoldi, ­mening tanish to'la yuzim tanib bo'lmaydigan darajada qattiq edi, yonoqlarim tortildi, barcha konturlar keskinroq bo'ldi.
Men baqirdim:

• 
  Mana sizning jangingiz! Hammasini ko'ryapsizmi? Bozjonov, kim qichqirdi? Hammasi?
  
• 
  Voy kim...
  

Bo‘zjonov boshini yon tomonga ishora qildi. Olisda, qiyalikda ikkita murda egilib yotardi. Qon chuqur tuyoq izlariga oqib tushdi. Men har qanday tashqi belgidan ko'ra ko'proq taxminlarga ko'ra ­, taniqli qahramon bo'lishi mumkin bo'lgan odamni tan oldim. Mumkin... va xoindek, qo‘rqoqdek o‘ldi. Ha, bu Pashko edi. G'ayritabiiy egilgan oyoqlarda, xuddi harakatda muzlagandek, loyga bo'yalgan baland, sariq charm etiklar.
Bo‘zjonov menga shunday shaklda murojaat qilishga o‘zida kuch topdi:

• 
  Xabar berishimga ijozat bering ... Vahima natijasida ­men, o'rtoq batalyon komandiri, qurol ishlatishga majbur bo'ldim.
  
• 
  Va bular? Ular ham yugurishdimi? Nega yugurganlarning hammasini otib tashlamadi?
  

Bo‘zjonov jim qoldi.

• 
  ogohlantirishsiz mehnatni o'zingiz uring .­
  
• 
  Eshiting, oʻrtoq batalyon komandiri.
  

Yo‘q, men qonxo‘r emasman. Ma'nosiz shafqatsizlik, jirkanch. Ammo vaqt shunday edi­


222




Men odamlar saboqni eslab qolishlarini, ­urush qonunini, armiya qonunini abadiy tasdiqlashlarini xohlardim.
Men olomonga qaradim
- Xo'sh, hammangiz batalyon komandirini ko'rasizmi? Hammangiz eshitasizmi? Bo'zjonov, odamlarni o'z qiyofasiga keltiring! Qurollarni oling! Keyin ­shtabga kelasiz, mening oldimga mudofaa bo'limi olasiz.
Men jilovni silkitdim. Nafas olgach, yaxshi ot o'rmondagi shtab chodiriga yo'l oldi.


6
Biz nemis ustunlari burchagiga tushdik. Jang ­yana uzildi.
Agar bizning hikoyamizning bo'lajak tanqidchisi kimnidir bunda ayblashni zarur deb hisoblasa, men uni osonlashtira olaman ­: men aybdorman! Xavfsiz urush bo'lmaydi! Men fursatdan foydalanib, tashlab ketilgan snaryadlar va to'plar uchun odamlarni orqaga jo'natdim. Qurollar olib tashlandi, lekin batalyon tiqilib qoldi, batalyon uzildi. Endi qorong'i tushguncha tashqariga chiqolmaysiz.
Men xato qildimmi? Balki. Aqlliroq, ehtiyotkorroq harakat qilishimiz kerak emasmidi? Balki.
Mayli, agar men bunga loyiq bo'lsam, aqlli odamlar ­xato uchun meni rahm-shafqatsiz sinab ko'rishsin, lekin men o'zimni begunoh, oltin, to'g'rirog'i, shakar qo'mondoni deb ko'rsatmayman.
Biz nemis ustunlari burchagiga tushdik. Tanklar asfaltlangan yo'l bo'ylab o'tdi ­. Ularning orqasida ikki qatorda Volokolamskga, Moskvaga yuk mashinalari, mototsikllar, traktorlar - piyodalar, o'q-dorilar, artilleriya, Germaniyaning asosiy hujum guruhi. Va u yerdagi qishloq yo'li bo'ylab, katta yo'lda, kecha bizning yonimizdan o'tib ketgan yordamchi guruhning transportlari to'kildi.
Yo'llar chorrahasida tirbandlik paydo bo'ldi. Nemis ­yo'l xizmati allaqachon harakatni tartibga solib, birinchi ustunni, keyin ikkinchisini ushlab turgan.
Men durbin orqali qaradim. Yuk mashinalarida o'tirgan nemis askarlarining yuzlari ­kechagi Novlyanskiy yonida bo'lgani kabi, deyarli yosh edi. Maxsus o'yin-kulgi, kulgi, hayajon sezilmaydi; ular kepkada, engil paltolarda o'tirishadi; ko'pchilik sovuqqonlik bilan qo'llarini yenglariga tiqishdi: oktabrning sovuq namligi asabiylashdi. Ular uchun g'alaba qozonish


223




lei, bu ish kunlari edi; ular uchun odat tusiga kirgan: oldinga, oldinga!
Artilleriya batareyasi komandiri menga yaqinlashdi.

• 
  Qurollar o'qlanganmi? Men so'radim.
  
• 
  Ha, o‘rtoq batalyon komandiri.
  
• 
  Yuklang va xabar bering!
  

Yo'llar chorrahasida joylashgan o'rmonning bosh qismida biz sakkizta to'pni oldinga qo'ydik. Qurolchilarning bir qismi boshqa nuqtaga o'rnatilgan oltita Shilovskiyga yuborildi ­. Kemadan chorrahagacha bir kilometrga yaqin; ko'rinadigan maqsad; Ko'rish panoramasida nemis avtomobillari aniq ko'rinadi; bu to'g'ridan-to'g'ri olov deb ataladi.

• 
  Tayyor! batareya komandiri xabar berdi.
  
• 
  Keling! To'plar bilan bay! Voleybollar!
  

Buyruq berildi:

• 
  Batareya...
  

Pauza.

• 
  Yong'in!
  

Yorqin. Urgan. Yer titraydi. Men durbin orqali ko'rdim ­: chiplar uchib ketdi, qalay bo'laklari.

• 
  Yong'in!
  

Mashinalardan sakrab tushgan nemislar zovurlarga yugurishdi, ­yo'l chetiga yugurishdi; nemis tartibga solish xizmati qaerdadir yashiringan edi.

• 
  Yong'in!
  

Yo'q, janoblar "g'oliblar", siz bu yerdan o'tolmaysiz! Bizni uzdingmi? Yo'q. Yo'lni olov bilan kesib tashladik, ustunlaringizni ajratdik. Siz Moskvaga, MoTjvaga shoshildingizmi? To'xtating! Birinchidan, iltimos, biz bilan muomala qiling, Qizil Armiya batalonini tor-mor eting ­!
VIRANDA, VIRANDA, SIZ BIZNI QATTA QILASIZMI?
1
Katta yo'lda hamma narsa to'xtadi. Orqa mashinalar tig'izlikda ­o'girilib, kelayotgan mashinalarni aylanib o'tib, tirbandlikda qolib, qishloqqa qaytishdi.
Men ikkita to'pni peshonada qoldirdim, mashinalarni sindirishni buyurdim, keyin dushman javob bera boshlaganda, pozitsiyani o'zgartirdim.
qishloqqa yaqinroq bo'lgan chekkagacha tozaladik .­


224




Qarag‘aylarga durbin va telefon priyomkasi ko‘targan nopoklar ko‘tarilishdi. ­Bu kuzatuv postlaridan ular xabar berishdi: qishloq mashinalar bilan gavjum; Ularni qishloq yo'li bo'ylab chetga qo'yishadi, lekin u erda yuk mashinalari loyga singib ketadi.
Men batareya komandiriga aytdim:
- Ularni yoqing! Bu olomonga oltmishta snaryad tashlang . ­Keyin buyurtmalarni kuting. Agar ular harakat qilsalar, biz takrorlaymiz.
Va bosh qarorgohga bordi. Kompaniyalar o'rmonda har tomonlama himoya qilishdi. Jangchilar yerni qazishdi. Biz o'rnatgan o'rmon xanjari kechagi orolimizdan kattaroq edi ­, lekin men bunga qanoat qilmay, nemis yong'inidan yo'qotishlarni kamaytirish uchun himoyani ataylab ingichka qilib qo'ydim, bu esa muqarrar ravishda ergashishiga shubha qilmasdim. Bir pulemyot vzvod va uchta miltiq vzvodlari chuqurlikka ko'chirilib, zaxira sifatida turli nuqtalarga joylashtirildi. Zaxiradagi askarlarga o'z yoriqlarini qazish buyrug'i berildi. Tuproqdan yasalgan panalarda, tirgaklangan tor xandaqlarda barcha yaradorlar bilan tez tibbiy yordam punkti ham yuzadan chiqib ketdi. Iqtisodiy vzvod otlar uchun o‘tovlar qazish bilan mashg‘ul edi.
Batalonning qo'mondonlik punkti ham endi chodirda emas ­, balki erda, ko'p qatlamli loglar ostida edi. U yerda yana chiroq yonib ketdi, u yerda tanish stol, burchakda telefon operatorlari o‘rnashib olishdi; Rahimoz har doimgidek o‘rnidan turdi.
Shilov qurollari o'q otish joylarida joylashgan joyga qo'ng'iroq qildim . ­Ular qishloq yo'lini qurol bilan ushlab turishdi. Va bu yo'l chorrahada urilgan mashinalar bilan tiqilib qolgan.
mashinalar to‘planib qolgan qishloq yo‘lidagi eng yaqin qishloqqa ellikta snaryad otishni buyurdim . ­Men his qildim: dushman mixlandi: yo'q vay yo'q. Endi u tishli og'zini ko'rsatadi. Xo'sh, keling, u bizni qanday yutib yuborganini ko'raylik ... Bunday tipratikan uning tomog'ida turadimi?
Bilmadim, siz to'liq konsentratsiya hissi bilan tanishmisiz ­, har bir hujayra safarbar bo'lib tuyulganda, boshda favqulodda tiniqlik, tanada ajoyib yengillik paydo bo'lganda? To‘plarim har tomondan guldurardi. Biz hujum qildik. Biz o'yin o'ynagan edik. Kechagi tushkunlik, kechagi qo'rquvlar hech qachon sodir bo'lmagandek edi.