Bekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik – iqtisodiyot instituti

 
11.4. Porshen barmoqlari va xalqalarni remont qilish 
 
Aksari zamonaviy dvigatellarda porshenlar alyuminiy qotishma-laridan 
tayyorlanadi. Ishlatish jarayonida yo’l quyiladigan o’lchamlardan ortiq yoyilgan 
porshen va porshen xalqalari tiklanadi. Joriy remont vaqtida porshen 
bobishkalaridagi yoyilgan teshiklar kattalashgan barmoqka moslab razvertkalanadi 
(kengaytiriladi). Teshiklarni o’qdoshligini Saqlash uchun ular maxsus o’zun
razvertka bilan bir o’tishida kengaytiriladi. 
Porshen barmoqlarini normal o’lchamga markazlashtirilgan xolda tiklashda 
ko’proq sovuqlayin kengaytirish usulidan foydalaniladi. Dastlab barmoqlar ichki 
apital
bo’yicha 0,3 mm intervalda uchta o’lcham guruxiga sortlanadi, So’ngra 
kum tula temir yashiklarga solinib, termik pechlarda yumshatiladi. (800...830 
temperaturada 1,5...2 soat tutib turilib), keyin sekin sovitiladi. 
Barmoqlar pnevmatik bolgada avtol surtilgan puason yordamida ikki-uch marta 
teshilib, uning tashqi apital
normal diametrdan 0,2...0,5 mm ga kengaytiriladi. 

---

61 
Agar barmoq kengaytirilgandan keyin normal o’zunlikdan 2 mm ga qisqarsa, u 
brakka chiqariladi. 
Barmoqlarda 56...62 NRS atrofidagi normal qattiqlik xosil qilish uchun, ular 
790...810 S da moyda toblanadi va 200...220 S da bushatiladi. Qattiqligi past 
barmoqlar tsementitlanadi. Shundan keyin barmoqlar markazsiz – jilvirlash 
stanoklarida normal o’lchamgacha jilvirlanadi. Barmoq sirtida uyilgan joylar, kora 
doglar, kildek yerilgan joylar bulmasligi lozim.Porshen barmoqlari Po’latlash va 
xromlash bilan ham tiklanadi. 
11.5. Shatun va tirsakli vallarni tiklash. 
 
Shatunlarni remonti. Quyidagi nuqsonlari bo’lishi mumkin: yuqori va quyi
(pastki) kollaklar teshiklarining yeyilishi, yuqori kallak vtulkasining, kapkokning 
tayanch sirtlari yeyiladi Sterjen buralishi va egilishi mumkin. 
Yoyilgan teshiklar apital
nutromerlar yordamida teshiriladi. Pastki 
kallakning yoyilgan teshigi yuniladi va xoninglanadi. Ajralish sirtlari krshkada 
jilvirlanadi. Ishlangan sirtlarning noparallelligini 0,02 mm gacha ruxsat etiladi. 
Shatun o’zunligining o’zagarishi siqish darajasini kamaytirishga olib keladi. Shu
sababli markazlashgan usulda shatunlarni pastki teshigini Po’latlab yoki gaz poro-
shokli usul bilan suyuqlantirib qoplab tiklanadi va URB-VP-M-stanogida ishlov 
beriladi. 
Yuqori kallak teshigi ham yo’nib kengaytirilib, vtulkasi presslab kiritiladi. 
Yuqori kallagi pastki kallagiga nisbatan parallel bo’lmagan (egilgan) yoki 
kiyshaygan qiymatlarda bo’lsa tiklanadi, aks xolda yaroqsizga chikarilishi mumkin. 
Shatunlarni sovuqlayin to’g’rilash tavsiya etilmaydi, bunday to’g’rilashda 
barkaror natijalarga erishib bulmaydi. Shatun sterjeni 450…6000S haroratgacha 
kizdirib to’g’rilanadi. 
Traktor dvigatellari uchun shatunlarning ruxsat etilgan: buralishi 0,05…0,08 
mm, egilish esa 0,02…0,03 mm; 
Avtomobillarniki 100 mm o’zunlikda: buralish 0,04…0,06 mm, egilish 
0,02…0,03 mm bo’ladi.