Bekjan shayir dóretiwshlligi joba

BEKJAN ShAYIR DÓRETIWShlLIGI


Joba:
1. Bekjan shayırdıń ómiri haqqındaǵı maǵlıwmatlar
2.Bekjan shayır dóretiwshiliginde jallanba, kúnlikshi miynet adamları turmısınıń súwretleniwi
3.Bekjannıń yumor-satiralıq shıǵarmaları

1. Bekjan shayırdıń ómiri haqqındaǵı maǵlıwmatlar
XIX ásirdiń aqırı XX ásirdıń basında Qaraqalpaqstanda kóp ǵana shayırlar jasaǵan. Olar shayırshılıqtı bul bir qurı talant dep bilmesten, ózlerinen burınǵı jasap ótken mádeniyat ǵayratkerlerine usap xalıqqa dóretiwshilik miynet penen de xızmet etiw kerek dep túsingen. Ásirese, bul ásirlerde xalıqtıń ruwxıy mádeniyatın kóteriw shayıpman, sawatlıman dep esaplaǵan hár bir adamnıń baslı wazıypası bolǵan. Bul wazıypanı kóbinese, shayır hám qıssaxan bolǵan adamlar óz moynına alǵan.
Ol shama menen Bekjan shayır 1855-56-jılları Aqbetkey degen jerde tuwılǵan, jarlı, gedey shańıraqtan shıqqan. Ata-babanıń dástúri boyınsha Bekjan jas waqıtlarınan mektepte oqıp sawat ashqan. Jaslayınan xalıq mádeniy miyrası menen qızıqqan. Jas waqıtlarınan qosıq jazǵan, qıssa oqıǵan.
Awıl adamları oǵan molla Bekjan, qıssaxan degen at bergen. Bekjan jas waqıtlarınan zeyiınli, sawatlı, talantlı bolǵanlıǵı menen úy turmısınıń jarlı, tómen bolıwı sebepli oqıwın dawam ete almaǵan. Medreselerde oqıy almaǵan. Biraq jarlı bolsa da, sawatlı bolǵanlıǵı sebepli ol qıssaxanlıǵın qaldırmaǵan. Bekjannıń aǵayinleriniń aytıwlarına qaraǵanda ol kisi esiginde kúnlikshi bolıp júrgeninde de, joqarı Gurlen, Shabbaz jaqlarda baylardıń xızmetin islep júrgeninde de qıssa kitapların ózi menen birge alıp júrip dem alıs waqıtlarında, túnlerde adamlar aldında qıssa oqıp júrgen. Ol kóbinese qıssa qılıp óziniń qosıqların, xalıq qosıqların oqıǵan. Al dástanlardan «Ǵárip Ashıq»,»Yusup-Axmet», «Dáriyxa» hám t. b. xalıq dástanların oqıǵan.
Bekjan shayır ózi jazǵan qosıqların qıssa qılıp oqıp júriw ushın jat jurtlardı talap islep júrgende de ózi menen alıp júrgen. Ol 1908-jıllarda Gurlen jaqlarda talap islep júrip qaytıs bolǵan. Sol sebepli el ishinde onıń kóp qosıqları qalmaǵan, sol joqarı Gurlen, Shabbaz jaqlarda qalǵan degen gápler bar.
El ishinen Bekjan shayır haqqında jıynalǵan maǵlıwmatlarǵa qaraǵanda, ol júdá úlken ómir mektebin basınan keshirgen adam. Jarlı diyxan shańaraqtan shıqqan ózi de ómir boyına jarlı-jaqıbay turmıs keshirgen. Sonıń ushın da onıń dóretiwshilik miynetinde bárhá ózi, bolmasa óziniń ómirine usaǵan adamlar ómiri sóz etiledi. Qullası onıń hámme qosıqlarında eldegi jarlıshılıq turmıs, jańa ómirge jetiw ushın tilek-arzıw, ármanlar, ádalatsız, qayır-saqawatsız isler ushın kúyiniw qayǵırıw, nala shegiw, qansha ash, qansha jalańash bolıp júrse de haqıyqatlıq, ádillik ushın gúresiw, ádillik ushın aytısıw usaǵan úlken bir turmısta tájiriybeli adamnıń hawazı jańlap esitiledi.