Berdaq atındaģı Qaraqalpaq Mámleketlik Universiteti Fakulteti Qaniygeligi studenti

Super kompyuterler arxitekturasi
Zamanagóy super kompyuterler. Yaponiyanıń Fujitsu kompaniyası tárepinen islep shıǵılǵan «K Computer» atlı super kompyuter jáhándegı eń kúshli elektron esaplaw mashinası dep tabılǵan. Solay etip, jáhándegi Tap -500 super kompyuterler reytinginde birinshi orın iyesi ózgerdi. 2010 - jıl noyabr ayınan berli bul reytingdi Qitaydıń Milliy qorǵaw texnologiyaları institutına ornatılǵan «Tianhe-1 A» superkompyuteri basqarip kiyatırǵan edi. Bul haqqında CNET internet-basılıwı xabar bergen edi. Ótkerilgen sınaq nátiyjelerine kóre, «K Computer» super kompyuteriniń ónimliligi sekundına 8, 16 petaflopti (1 petaflop = sekundına júzip juretuǵın noqat menen 1 000 000 000 000 000 operatsiya ) quradı. Bul million ápiwayı jeke kompyuter quwatlarınıń jıyındısına teń. Qitaydıń superkompyuteri bolsa buǵan baylanıslı 2, 6 petaflop nátiyjeni kórsetti. Jáhándegı eń kúshli superkompyuterler besligine Amerikanıń Jaguar kompyuter sisteması (1, 75 petaflop), Qitaydıń Nebulae (1, 27 petaflop) hám Yaponiyanıń Tsubame 2. 0 (1, 19 petaflop) super kompyuterleri de kirgen. Tap -500 super kompyuterlar reytinginde eń kóp AQSH ta ornatılǵan elektron esaplaw mashinaları jay alǵan (256 ). Ekinshi orında — Qitay (62), úshinshi orında — Germaniya (30 ta), tórtinshi orında — Ullı Britaniya (27), besinshinde bolsa — Yaponiya (26 ). Eskertip ótiw kerek, Tap -5008 super kompyuterler reytingi jılda eki ret — noyabr hám iyun aylarında jańalanadı. Sistemaniń eń joqarı tekshesin jaqında iyelegen «K Computer» Yaponiyanıń Kobe qalasındaǵı Fizika-ximiya izertlewleri institutı (RIKEN) bınasına ornatılǵan. Bul kompyuter sisteması hár birinde 8 den yadro bolǵan 80 mıń dana protsessordan ibarat. Onı Yaponiyanıń Fujitsu kompaniyası islep shıǵarǵan. Jańa oylap tabıw etilgen superkompyuterlar kiyatırǵan hawa rayın aldınan boljaw múmkinshiligin jaratılması tábiyiy apatlardıń aldın alıwda hám basqa máselelerde júdá zárúrli esaplanadı. Lekin bunday super kompyuterlerdiń islep shıǵarıw kútá úlken, ilimiy tájriybe hám waqıt talap etkeni ushın, olardı islep shıǵarıw hám paydalanıwǵa hár qanday shólkemniń de múmkinshiligi jetpeydi. Odan iygilikli maqsetlerdi ámelge asırıwda nátiyjeli paydalanıwı turmısımızdıń párawanlıǵı jolındaǵı ózine isenimli qádemlerden biri bolıp xizmet etiwi tayın. Sebebi super kompyuterlerdiń islew tezligi hám kólemi oǵada joqarı bolıp tabıladı.
Superkompyuterlerge tezligi sekundına júzlegen million - onlap milliard súriliwshi útirli belgilerdi orınlawshı (Mflops) quwatli kóp protsessorli esaplaw mashinaları kiredi.
Jeke kompyuterler, superkompyuterler tómendegi quramalı máselelerdi sheshiw ushın qollaniladi, mámleket qawipsizligin támiyinlew máseleleri, kosmostı izertlew qılıw máseleleri, hawa rayın boljaw (sol atap aytqanda dawillardiń quwatin hám háreket baǵdarın boljawı), insan hám haywanlardı bioximiya izertlew máseleleri, yadro quralılıqtı iskergin baqlaw hám AES isenimli islewin qadaǵalawı hám taǵı basqa máseleler kiredi.
Birinshi superkompyuterler 1960 - jılı ideyası jaratılǵan, 1972 - jılı bolsa o'zi jaratılǵan (20 Mflops ónimlilikke iye bolģan ILLIAC Iv). 1975 - jıldan baslap ónimliligi 160 Mflops hám operativ yad sıyımlılıqı 8 Mbayt bolģan Cray 1 superkompyuterin jaratıp birinshilikti Cray Research firmasi iyeledi, 1984-jılı toliq SIMD Arxitekturasın engizilgen Cray 2 jaratıp superkompyuterlerdiń jańa áwladın dúnyaǵa keltirdi. Cray 2 - ónimliligi - 2000 Mflops,operativ yad sigc imi - 2 Gbayt.