Berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiyot fakulteti «moliya» kafedrasi
Moliyalashtirish manbalari bo`yicha asosiy kapitalga yo`naltirilgan
Download 0.64 Mb. Pdf ko'rish
|
milliy xojalikning rivojlanishlda xalqaro moliya munosabatlarining ahamiya
- Bu sahifa navigatsiya:
- Jami 100 100 100 100 100 100
|
Moliyalashtirish manbalari bo`yicha asosiy kapitalga yo`naltirilgan
investitsiyalarning tarkibi 2 , foiz hisobida
Ko`rsatkichlar 2008 y. 2009
y. 2010y. 2011 y. 2012 y.
2013 y.
Jami 100 100 100 100 100 100 Davlat byudeti mablag`lari 29,2
10,7 9,0
9,0 8,1
7,8 Korxona va aholi mablag`lari 39,1
60,0 59,0
53,9 46,9
47,3 Xorijiy investitsiya va kreditlar 23,2
19,0 22,8
25,8 32,4
28,8 Tijorat banklarining kreditlari va boshqa qarz mablag`lari 7,2 3,4
3,1 5,0
5,2 9,1
Byudjetdan tashqari jamg`armalar mablag`lari 1,3
6,9 6,1
6,3 7,4
7,0 Ushbu jarayon ijobiy holat bo`lib, mamlakatda YaIM barqaror sur`atlarda rivojlanishi uchun shart-sharoit yaratmoqda. Investitsiya va investitsiya loyihalarining ahamiyatidan kelib chiqib, ularni moliyalashtirish uchun
manbalar qidirib
topish, jalb
qilish hamda
moliyalashtirishni muayyan shaklda to`g`ri tashkil etish loyihaning muvaffaqiyatli amalga oshirilishida muhim ahamiyat kasb etadi. Investitsiyalarni loyihaviy
2 Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қфмитасининг маълумотлари. moliyalashtirish ana
shunday muvaffaqiyatni ta`minlovchi samarali moliyalashtirish shakllaridan biri sifatida, asosan, yirik investitsiya loyihalarini moliyalashtirishda bir manbadan mablag`larning etishmovchiligi yuzaga kelganda, yuqori risklar mavjud sharoitda loyihalarni moliyalashtirishning muhim vositasi hisoblanadi. 3-jadval O`zbekiston iqtisodiyotiga jalb etilayotgan investitsiyalarning asosiy ko`rsatkichlari dinamikasi 3
Ko`rsatkichlar 2004 200
5 2006 2007 2008 2009 2010 201 1
Amaldagi baholarda, jami, mlrd. so`m 744,5 1194,
2 1442,
4 1867,
4 2473,
2 3165,
2 4041,
0 5479,
7 8587,
1 12531,
9 Joriy yilga nisbatan % hisobida 101,0
103,7 103,8 104,5 105,2 107,0 109,1 122,9 128,3 147,7 YaIMda
investitsiya miqdori, % 22,9 24,2
19,3 19,3
20,3 20,8
19,5 19,4
22,7 26,1
Markazlashgan investitsiyalar joriy baholarda, mlrd.so`m 421,7 605,5 561,1 638,6 786,1 755,8 915,8 1099, 7 1717, 0 2517,9
Kapital qo`yilmalarda markazlashgan investitsiyalar, % 55,4 50,7
38,9 35,0
31,8 23,9
23,1 20,1
20,2 21,0
Markazlashmagan investitsiyalar joriy baholarda, mlrd.
so`m 331,8
588,7 881,3 1213,
8 1687,
1 2409,
4 3109,
0 4380,
0 6766,
7 10014,
1 Kapital
qo`yilmalarda markazlashmagan investitsiyalar, % 44,6
49,3 61,1
65,0 68,2
76,1 76,9
79,9 80,0
79,9
O’zbekiston juda katta iqtisodiy imkoniyatlarga ega mamlakat deb tan olinishi natijasida, shuningdek, mamlakatda xorijiy investorlar ishtirokidagi korxonalar uchun imtiyozlar va rag’batlantirish choralari tizimi vujudga keltirilganligi tufayli, ularning respublika iqtisodiyotidagi roli salmoqli bo’lib
3 Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қфмитасининг маълумотлари. qoldi. Masalan, agar xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarning YAIM hajmidagi ulushi 1994 yilda 2,6 foizni tashkil qilgan bo’lsa, 2000 yil yakunlariga ko’ra, 18 foizni tashkil qildi. Xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar importining mamlakat umumiy importidagi ulushi shu davr ichida 8 baravar ko’paydi va 2000 yilda 35,9 foizga etdi. Bu xol korxonalar faoliyatini kengaytirish uchun investitsiya tovarlari, xom-ashyo, butlovchi qismlar import qilish hajmi kattaligi bilan izohlanadi. Korxonalar eksportining umumiy eksport hajmidagi ulushi yanada yuqori sur’atlar bilan ortib borib, 1994 yildagi 0,6 foizdan 2000 yilda 9,8 foizga etdi, ya'ni 18 baravar o’sdi. Xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar eksportining respublika eksporti umumiy hajmidagi salmogini butun dunyo uchun olingan (chet eldagi barcha filiallar eksportining jahon eksportidagi ulushi) shunday ko’rsatkich bilan taqqoslash dikkatga sazovordir. Bu salmoq ham tuxtovsiz ortib bordi va 2000 yilda 34,3 foizni tashkil etdi. Kurinib turibdiki, O’zbekistondagi bunday korxonalarning ulushi hozircha umumjahon ko’rsatkichidan taxminan 5 baravar kam. Biroq, ushbu ko’rsatkichning o’sish sur’atlari jahon ko’rsatkichlaridan ancha yuqori: O’zbekiston uchun 2000 yilda tegishli ko’rsatkich 1999 yil ko’rsatkichidan 32 foiz yuqori bo’ldi. Xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarning o’tgan yilgi faoliyati ijobiy tamoyillariga qarab, shuni qayd etish kerakki, ilgari e'tibordan chetda kolib kelgan tarmoqlar, chunonchi, qishloq xo’jaligi, fan va ilmiy xizmat ko’rsatish tarmoqlarining o’sish sur’atlari ildamladi. Xorijiy investitsiyalarni jalb etish sohasida hamma vaqt orqada kolib kelgan mamlakat mintaqalarining rivojlanib borayotgan mintaqalar qatoriga o’tishi hamdikkatga sazovordir. Bu xol iqtisodiy mintaqalar bo’yicha bir tekis o’sib borishiga olib keladi. Investitsiya faoliyati uchun shart-sharoitlarni yanada takomillashtirish maqsadida hukumat rejalariga tashqi iqtisodiy faoliyat tizimini qaytadan ko’rib chiqish va valyuta bozorini erkinlashtirish zarurligi kiritilgan. Bular, shubxasiz, mamlakatimizga xorijiy investitsiyalar kirib kelishiga yangi turtki beradi. Xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar iqtisodiyotning tarmoq tuzilishini o’zgartirishga kushayotgan hissasini (7-jadval)dan ko’rish mumkin. Shundan
ham ma'lumki, sanoat sohasidagi bunday korxonalar mahsulotining ulushi iqtisodiyot uchun shunday ko’rsatkichning o’rtacha qiymatidan ancha yuqoridir. Navbatdagi jadval ko’rsatib turganidek, sanoatning bunday kichik tarmoqlarini rivojlantirishga xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar ayniqsa ko’p hissa ko`shdilar. Download 0.64 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|