Berdieva G. Qaraqalpaq tilinde feyildin` funktsional` formalari’

Qoli’na belin ali’p iske kiristi. Qa`ytip iske kiristi? Qoli’na belin ali’p − 
ba`ri qosi’li’p bir sorawg`a juwap beredi.

---

45 
4. -A, -ye, -y formasi’ qospa feyil jasaydi’. Mi’sali’:
1.Sen bu`gin yerterek qayta ber.
2. Al, ma`seleni qayta qarap shi’g`i’w kerek. 
Berilgen ga`plerdin` birinshisinde qospa bayanlawi’sh bolsa, yekinshisinde
ra`wish boli’p keledi. 
Hal feyildin` boli’msi’z formasi’ 
 
Qaraqalpaq tilindegi -may/-mey formasi’ hal feyildin` boli’msi’z formasi’ 
boli’p yesaplanadi’. Wol ma+y, me+y tu`rinde jasaladi’. Sonday-aq, 
N.A.Baskakovti’n` ko`rsetiwinshe kel+me+p, bar+ma+p tu`rinde keledi: 
bilmedim, bilmeppen.
Bul feyil formasi’ to`mendegi wo`zgesheliklerge iye: 
1. Qospa ga`ptin` jay ga`pinin` bayanlawi’shi’ boladi’. Mi’sali’:
Mug`allim kelmey, sabaq baslanbaydi’.
2. Tiykarg`i’ is-ha`reketti si’patlap, pi’si’qlawi’sh boli’p keledi. Mi’sali’: 
Wol qi’ynalmay so`yledi.
3. Qospa feyil qurami’nda keledi. Mi’sali’: 
Murat bul si’rdi’ hesh kimge bildirgisi kelmey, ko`p waqi’tqa shekem aytpay 
ju`rdi. 
 
Hal feyildin` qospa formalari’ 
 
Qaraqalpaq tilinde hal feyildin` kelbetlik feyil, ha`reket ati’ feyili si’yaqli’ 
qospa formalari’ bar. N.A.Baskakov wolardi’ 3 toparg`a bo`lip qaraydi’: 
1. Ha`reket ati’nan jasalg`an yekinshi da`rejeli hal feyiller; 
2. Kelbetlik feyilden jasalg`an yekinshi da`rejeli hal feyiller; 
3. Hal feyilden jasalg`an yekinshi da`rejeli hal feyiller. Bul toparg`a hal 
feyildin` 14 formasi’n kirgizedi, wolardan 12 tu`ri ha`zir qollani’ladi’, -g`anshali’/-
gensheli, -i’raq/irek formalari’ ha`zir qollani’lmaydi’.

---

46