Berdieva G. Qaraqalpaq tilinde feyildin` funktsional` formalari’

1. Hal feyildin` -g`ansha/-genshe, -qansha /-genshe formalari’ 
 
1. -G`ansha/-genshe, -qansha /-genshe formasi’ shi’g`i’si’ jag`i’nan yeki so`z 
shaqabi’nan yag`ni’y kelbetlik feyildin` -g`an/-gen, -qan /-gen formasi’na ra`wish 
jasawshi’ -sha /-she affiksinin` qosi’li’wi’nan jasalg`an.
Bul hal feyil ha`r qi’yli’ ma`nilerdi bildirip keledi. 
1. Jay ga`pte sali’sti’ri’w ma`nisin bildiredi. Mi’sali’: 
Mi’n`di’ tani’g`ansha, 
Birdin` ati’n bil. 
Đyttin` ku`shigi bolg`ansha, 
Adamni’n` ku`shigi bol. (Naqi’l-maqallar) 
2. Qospa ga`ptin` jay ga`pinin` bayanlawi’shi’ boladi’. Mi’sali’:
Sari’ni’n` jani’ shi’g`aman degenshe, qarani’n` qani’ shi’g`adi’. 
Shaymiy a`japasi’ni’n` ayag`i’na balta urg`an makkar Palqumar shoydi’q
Shu`rrenin` azg`i’ri’w menen taxt talaspaqqa tu`skeni ti’n`shi’lar arqali’ Zulxumar 
patshag`a belgili boli’p qalmag`ansha, iyt jemige shi’g`ari’lg`an Tumaris 
japadan-jalg`i’z ne ku`nlerge tu`spedi deysen`? (H.Wo`.) 
Qaraqalpaq tilindegi hal feyildin` -gansha/-genshe, -qansha /-genshe
formalari’ usi’nday wo`zgeshelikler menen qollani’ladi’. 
2. Hal feyildin` -g`ali’/-geli, -qali’ /-geli formalari’ 
 
Hal feyildin` basqa da formalari’ si’yaqli’ bul formalar da yeki affiksten 
quraladi’. -G`ali’/-geli, -qali’ /-geli formalari’ shi’g`i’s jag`i’nan -g`an+li’, -
gen+li affikslerinin` qosi’li’wi’nan jasalg`an. N sesi tu`sip qalg`an. Bul 
formadag`i’ hal feyil de ha`r qi’yli’ wo`zgeshelikler menen si’patlanadi’: 
1. Pi’si’qlawi’sh boli’p keledi.Mi’sali’: 
Kelgeli bir ti’ng`an joq. 
2. Toplam du`zip keledi. Mi’sali’: 

---

47 
Usi’ ga`pti yesitkeli birden wo`zgerdi. 
Qalag`a ko`ship kelgeli u`yden birinshi shi’g`i’wi’ edi. 
3. Qospa ga`pte jay ga`pinin` bayanlawi’shi’ boladi’. Murat kelgeli, qi’zda 
wo`zgeris payda boldi’. 
Demek, hal feyildin` usi’ qospa formasi’ da ha`r qi’yli’ ma`nilik 
wo`zgeshelikler menen birge, bir neshe ga`p ag`zalari’ni’n` xi’zmetlerin de 
atqari’p keledi.