Бешарик тумани хокимлиги халк таълими булимининг сонли

MAVZU: JANUBIY AFRIKA RESPUBLIKASINING IQTISODIY GEOGRAFIYASI
REJA:

1. 
   21-ASRDA JANUBIY AFRIKA
   

2. 
   JANUBIY AFRIKA RESPUBLIKASINING IQTISODIY GEOGRAFIYASI
   

Tabiati

Janubiy Afrika Respublikasi hududining yer yuzasi, asosan, plato va yassitogʻliklardan iborat. Qirgʻoqlari deyarli tekis, sohil boʻylab togʻ tizmalari joylashgan. Oranj daryosidan shimolda Kalahari tekisligi bor. Platolarning sharqiy sohilidagi kambar pasttekislikka, janubda Katta Karru soyligiga tik tushgan qismi Katta Jarlik deb ataladi. Drakon togʻlari uning sharqiy qismidir. Drakon togʻlaridagi Tabana-Ntlenyana choʻqqisi (3482 m) Janubiy Afrikadagi eng baland nuqtadir. Katta Karru soyligidan janubda Kap togʻlari (balandligi 2326 m gacha) bor. Iqlimi, asosan, tropik, 30° j. k.dan janubda subtropik. Katta Jarlik Hind okeanidan esuvchi nam shamollarni tusib, ichki hududlarga oʻtkazmaydi. Sharqiy sohilda va Katta Jarlikning sharqiy yon bagʻrida dengiz iqlimi, yillik yogʻin 1000-2000 mm, eng issiq oyning oʻrtacha temperaturasi 25°, sovuq oyniki 18°. Kontinental iqlimli ichki platolarda yillik yogʻin sharqda 750 mm gacha, gʻarbda 150 mm gacha. Yoz oylarining oʻrtacha temperaturasi 27°, janubi-gʻarbida 18°. Subtropik iqlimli janubi-sharqida yillik yogʻin 600-1000 mm, yoz oylarining urtacha temperaturasi 21 — 24°, qish oylariniki 14—17°. Choʻl va chala chul iqlimli gʻarbiy sohili sovuq Bengela oqimi taʼsirida, yillik yogʻin 60-100 mm, yoz oylarining urtacha temperaturasi 15°, qish oylarniki 11°.
Eng yirik daryosi — Oranj (Vall va Kaledon irmoqlari bilan). Shimoli-sharada Limpopo daryosi bor. Hind okeaniga quyiluvchi boshqa daryolari qisqa, sersuv va serostona. Ichki platolardagi daryolar yilning koʻp vaqtida qurib yotadi. Mamlakat hududining 2 % oʻrmon. Mamlakatning sharqiy sohilida shimoliy chegaradan 30° j. k.gacha qizil va qizil-qoʻngʻir tuproqli yerlarda savanna, daryo vodiylarida palma oʻrmonlari bor. Togʻ vodiylarida tropik sernam oʻrmonlar uchraydi. Durbandan Mosselbay shahrigacha boʻlgan sohildagi qoʻngʻir tuproqli yerlarda subtropik oʻrmonlar, Kap togʻlari yon bagʻrida doim yashil butazorlar, platolardagi qizil-qungʻir va qora tuproqli yerlarda baobab va butali savannalar bor. Kalahari tekisligida chul oʻsimliklari oʻsadi. Yovvoyi hayvonlardan arslon, qoplon, yovvoyi mushuk, qashqir, kiyik, zebra, jirafa, fil, karkidon, hasharotlardan termitlar, setse pashshasi, bezgak chivini va boshqa bor.
Yirik hayvonlari kam qolgan. Koyuger, Kalahari-Gemsbok milliy bogʻlari va qoʻriqxonalar bor.
Janubiy Afrika. Afrika janubidagi davlat. Poytaxt- Pretoriya (1,9 million kishi - 2004). Hudud- 1,219 million kv. km. Maʼmuriy-hududiy boʻlinish- 9 ta viloyat. Aholi- 46,3 million kishi (2005). rasmiy tillar- Afrikaans, ingliz, Isizulu, Isikosa, Isindebele, Sesotho Saleboa, Sesotho, Setswana, Sivati, Tshivenda va Xitsong. Dinlar- Xristianlik va boshqalar. Valyuta birligi- rand. Milliy bayram- 27 aprel - Ozodlik kuni (1994). Janubiy Afrika 50 dan ortiq xalqaro tashkilotlarning a'zosi, shu jumladan. 1946 yildan BMT, Qoʻshilmaslik harakati, 1994 yildan Afrika birligi tashkiloti (OAU), 2002 yildan uning vorisi — Afrika Ittifoqi (AU), 1994 yildan Janubiy Afrika taraqqiyot hamjamiyati (SADC), Hamdoʻstlik aʼzosi. (Britaniya imperiyasi tarkibiga kirgan mamlakatlar uyushmasi) va boshqalar Shahar aholisi 64% (2004). Taxminan "Oq" aholining 80%. Yirik shaharlari — Keyptaun (taxminan 4 million kishi — 2005), Durban, Yoxannesburg, Port-Elizabet, Pitermaritsburg va Bloemfonteyn. Mamlakatga doimiy yashash uchun kelganlar orasida con. 1990-yillar - erta. 2000-yillarda Zimbabve fuqarolari koʻp boʻlgan, ular oʻz navbatida aparteid rejimi (2004-yilda Janubiy Afrikada 2 million zimbabvelik boʻlgan), Nigeriya, Xitoy va Buyuk Britaniyadan Janubiy Afrikadan qochqinlarni qabul qilganlar. O'rnatilgan an'anaga ko'ra, Svazilend, Lesoto va Botsvanadan mehnat muhojirlari Janubiy Afrikaga konlarda va fermer xo'jaliklarida ishlash uchun kelishadi (har yili 12 ming kishi shaxtalarda ishlash uchun Botsvanadan rasman ko'chib keladi va 30 mingga yaqin kishi ishlab chiqarish sanoatida noqonuniy ishlaydi. va fermer xo'jaliklari). 1870-yillarda Janubiy Afrikaga kelgan rus oltin va olmos konchilarining avlodlari ham, 1917-yildagi inqilobdan keyin Rossiyani tark etgan muhojirlarni ham oʻz ichiga olgan rus diasporasi, 1990–2000-yillarda mamlakatga koʻchib kelgan rossiyalik tadbirkorlar ham bor. Janubiy Afrikadan kelgan emigrantlar Namibiya va boshqa Afrika mamlakatlarida yashaydi. deb atalmish muammo bor. "miya ketishi". 2003 yilda Janubiy Afrikadan Amerika Qo'shma Shtatlari, Evropa mamlakatlari, Avstraliya va Yangi Zelandiyaga 10 000 dan ortiq odam hijrat qildi, shu jumladan ko'plab tibbiyot xodimlari (shu jumladan 200 ga yaqin tajribali shifokorlar), buxgalterlar va o'qituvchilar (taxminan 700 kishi). shuningdek, axborot texnologiyalari sohasidagi mutaxassislar. 2000-yillardan boshlab emigrantlar va immigrantlar soni o'rtasidagi tafovut asta-sekin qisqarib bordi.
DINLAR. To'liq e'tiqod erkinligi qonun bilan mustahkamlangan. Aholining 80% dan ortigʻi xristianlar (koʻpchilik protestantlar). Xristianlikning tarqalishi o'rtalarida boshlangan. 17-asr va yevropalik missionerlarning faoliyati bilan bog‘liq. Poytaxtdan unchalik uzoq boʻlmagan Midrand shahrida Radonejlik Avliyo Sergiy cherkovi (Janubiy Afrikadagi birinchi rus cherkovi) joylashgan. 1880-yillarda shizmatik harakatlar asosida vujudga kelgan bir qator xristian-afrika cherkovlari mavjud. Ba'zi afrikaliklar afrikaliklarning an'anaviy e'tiqodlariga (hayvonlar, fetişizm, ajdodlarga sig'inish, o'choq saqlovchilari, tabiat kuchlari va boshqalar) amal qiladilar. Musulmon jamoasi (koʻpchiligi sunniy islom dinini eʼtirof etadi) tarkibiga Keyp-Malaylar, hindlar, shimoliy Mozambik aholisi va boshqalar kiradi.Hindiston aholisi orasida ismoiliy shialari ham bor. Hindular jamoasi mavjud. Yahudiylik keng tarqalgan, taxminan bor. 200 yahudiy jamiyati. HUKUMAT VA SIYOSAT DAVLAT QURILMASI. parlament respublikasi. 1996-yilda qabul qilingan konstitutsiya amal qiladi.Davlat boshligʻi v a Qurolli Kuchlar Oliy Bosh qoʻmondoni Prezident boʻlib, Milliy Majlisning saylovdan keyingi birinchi majlisida uning deputatlari orasidan saylanadi. Prezidentning vakolat muddati - 5 yil, u bu lavozimga ikki martadan ko'p bo'lmagan saylanishi mumkin.
Qonun chiqaruvchi hokimiyatni ikki palatali parlament amalga oshiradi, u Milliy assambleya (400 oʻrin) va viloyatlar milliy kengashidan (NCP, 90 oʻrin) iborat. Milliy Assambleyaga deputatlar proporsional vakillik asosida viloyatlardan 5 yil muddatga saylanadi. NSP Senat funksiyalarini bajaradi va barcha hududlar faoliyatini muvofiqlashtiradi. NSP tarkibi: viloyatlardan 54 ta doimiy vakil (9 ta viloyatning har biridan 6 tadan) va 36 ta muqobil vakil (har bir viloyatdan 4 tadan).
IRQIY KAMSITISHNING KUCHAYISHI. Aparteid milliy partiya siyosatining asosiga aylandi. 1949 yilda qabul qilingan qonun oq tanlilarning rangli yoki afrikaliklarga turmushga chiqishini taqiqlagan. 1950-yilgi Aholini roʻyxatga olish toʻgʻrisidagi qonun janubiy afrikaliklarni irqiy boʻyicha tasniflash va roʻyxatga olishni nazarda tutgan; "etnik" zonalar - afrikaliklar, ranglilar va hindular uchun irqiy gettolar, ular mulkka egalik qilish huquqiga ega edi. Hukumat Keyp provinsiyasidagi rangli aholining ovoz berish huquqlarini o'zgartiruvchi konstitutsiyaviy tuzatishlarni ta'minladi: endi u parlamentga to'rt nafar oq tanli deputatni saylashi mumkin edi. Vestminster statutiga muvofiq, 1951 yilda Janubiy Afrika konstitutsiyasining asosini tashkil etgan 1910 yildagi Janubiy Afrika qonunida nazarda tutilganidek, parlamentda zarur bo'lgan uchdan ikki ko'pchilikni olish endi zarur emasligini e'lon qildi. hukumat oddiy ko'pchilik ovoz bilan alohida ovoz berish to'g'risidagi qonunni qabul qildi. Keyinchalik yuzaga kelgan konstitutsiyaviy inqiroz 1955 yilda Senat a'zolari sonini hukumat o'ziga kerakli bo'lgan ovozlarning uchdan ikki qismiga doimo tayanishi mumkin bo'lgan tarzda ko'paytirish orqali bartaraf etildi. 1959 yilda qabul qilingan "Bantu o'zini o'zi boshqarish to'g'risida" gi qonun Janubiy Afrika hududida yangi siyosiy institutlar - bantustanlar (ulardan birinchisi Transkei 1963 yilda tuzilgan) tashkil etilishini nazarda tutgan. Qonun 1960 yilda Afrika aholisining parlament quyi palatasida uchta oq tanli deputatning vakilligi bekor qilinishini nazarda tutgan edi. 1960-yillarda aholini irqiy, afrikaliklarni esa til belgilari boʻyicha ajratish jarayoni davom etdi. 1963-1964 yillarda qabul qilingan qonun hujjatlari "oq" hududlarda yashash va ishlashni tartibga soldi. 1968 yilgi yangi qonunchilikka muvofiq, Keyp provinsiyasining rangli aholisi parlamentga to'rtta oq tanli deputatni saylash huquqidan mahrum qilindi. Aparteid tizimini yanada mustahkamlash maqsadida 1962 yilda "sabotaj" qonuni nomi bilan mashhur bo'lgan Jamoat xavfsizligi to'g'risidagi qonun qabul qilindi. Ushbu qonunga ko'ra, umumiy jinoyatdan tortib qotillikgacha bo'lgan jinoiy harakatni sodir etgan yoki mamlakatda "ijtimoiy yoki iqtisodiy o'zgarishlarni amalga oshirish yoki rag'batlantirishga" uringan har qanday shaxs sudsiz qamoq va hatto o'lim jazosiga hukm qilinishi mumkin edi. 1967-yilda qabul qilingan “Qoʻporuvchilik faoliyati toʻgʻrisida”gi qonunda shaxslarni hibsga olish uchun ordersiz ushlab turish, bir kishilik kamerada saqlash, muddatsiz qamoqqa olish, har xil turdagi jinoyatlar sodir etgan shaxslarga nisbatan umumiy sudlov oʻtkazish, bir guruh shaxslarni jinoyat sodir etganliklari uchun jazolash nazarda tutilgan edi. muayyan vaziyatlarda bir shaxsning noqonuniy harakatlari. 1969 yilgi qonunga ko'ra, Janubiy Afrikada Davlat xavfsizlik boshqarmasi tashkil etilgan bo'lib, uning faoliyatini faqat prezident tomonidan maxsus tayinlangan vazir nazorat qilishi mumkin edi. Shuningdek, milliy xavfsizlikka zarar yetkazuvchi axborotni tarqatishni taqiqlovchi qonun ham qabul qilindi.
OSIYO AHOLISINING POZITSIYASI. Milliy partiya hukumati immigratsiyaning mavjud tizimini bekor qildi, unga ko'ra 1948-1950 yillarda mamlakatga 40 mingdan ortiq Britaniya fuqarolari kirib kelgan. 1949 yilda 18 oydan besh yilgacha muddat uzaytirildi, bu muddat tugaguniga qadar Buyuk Britaniya boshchiligidagi Hamdo'stlik davlatlaridan emigrantlar ovoz berish huquqini olmagan.

Chunki ko'plab afrikanerlar o'qish bilan bezovta qilishni xohlamadilar ingliz tilida, taʼlim muassasalarida ikki tilda taʼlim tizimi bekor qilindi. 1961 yilda Janubiy Afrika Hamdo'stlikdan chiqdi va o'zini Janubiy Afrika Respublikasi deb e'lon qildi va shu bilan Hamdo'stlikning Osiyo va Afrika a'zolari tomonidan keskin tanqidlardan qochadi. Uzoq vaqt davomida asosan Natal provinsiyasida va kamroq darajada Transvaalda to'plangan hind aholisini assimilyatsiya qilish mumkin emas deb hisoblar edi. Janubiy Afrika hukumati hindularni mamlakatni tark etishga undash uchun butun bir rag'batlantirish tizimini ishlab chiqdi. Ammo ko'plab hindular o'zlarining yangi vatanlarida gullab-yashnadilar va mulkka ega bo'lishni boshladilar, bu Natalning oq aholisi orasida tobora ortib borayotgan tashvishga sabab bo'ldi. 1940 va 1943 yillarda hindlarning mamlakatga “kirish”ini tekshirish komissiyalari ishladi, 1943 yilda hindlarning Janubiy Afrikada mulkka egalik qilish huquqi cheklandi. 1946 yilgi qonunga ko'ra, Hindistondan kelgan muhojirlar mulkka egalik qilish huquqiga ega bo'lgan mamlakat hududlari tashkil etildi. 1950 yildan so'ng, "Guruhlarni joylashtirish to'g'risida" gi qonunga binoan, ko'plab hindular o'zlari uchun belgilangan hududlarga majburan ko'chirildi.

OQ BO'LMAGAN TASHKILOTLAR. 1948 yilda hokimiyat tepasiga millatchilar kelishidan oldin va undan keyingi yillarda nozo'ravon kurash usullariga e'tirof etuvchi oq tanli bo'lmagan aholi tashkilotlari faoliyati mamlakat siyosiy hayotiga katta ta'sir ko'rsatmadi. 1912-yilda tashkil etilgan Afrika Milliy Kongressi (AKK) Afrika aholisining yetakchi tashkilotiga aylandi.1960-yilgacha u oq tanli ozchilik rejimiga qarshi chiqishning zoʻravonliksiz usullariga amal qildi. Afrikalik ishchilar uchun kasaba uyushmalarini yaratishga harakat qilindi. Biroq 1917-yilda tuzilgan sanoat va savdo ishchilari ittifoqi va 1928-yilda vujudga kelgan Janubiy Afrika kasaba uyushmalari federatsiyasi 1930-yillarning boshlariga kelib oʻz taʼsirini yoʻqotdi. Ko'p yillar davomida rangli aholi manfaatlarining asosiy vakili 1902 yilda tashkil etilgan Afrika siyosiy tashkiloti edi (keyinchalik u o'zini Afrika xalqlari tashkiloti deb o'zgartirdi). 1909-1910 yillarda u Keyp provinsiyasining rangli aholisi ega bo'lgan ovoz berish huquqini rangli shimoliy viloyatlarga kengaytirishga urinib ko'rdi. 1944 yilda Rangli odamlarning milliy ittifoqi tuzildi, u Janubiy Afrika aholisining aksariyat afrikaliklari bilan emas, balki oq tanli hukumatlar bilan hamkorlik qilishga chaqirdi. 1884 yilda Janubiy Afrikada yashagan Gandi Hindiston Natal Kongressini tuzdi, u 1920 yilda Janubiy Afrika Hindiston Kongressiga (SIC) birlashdi. Aynan hindlar siyosiy kurashga zo‘ravonliksiz qarshilik ko‘rsatish usullarini kiritdilar. Ikkinchi jahon urushi davrida YIC yanada qat'iy harakatlarga o'tdi va oq bo'lmagan kuchlarning birligini himoya qila boshladi, bu esa oxir-oqibat YIC va ANC sa'y-harakatlarini birlashtirishga olib keldi. 1952 yilda kamsituvchi qonunlarga qarshi zo'ravonliksiz harakatlar kampaniyasi boshlandi, uning davomida 10 000 afrikalik hibsga olindi. Hukumat oq tanli bo'lmagan namoyishlarni shafqatsizlarcha bostirdi. 1960 yil mart oyida 1959 yilda tuzilgan radikal Pan-Afrika Kongressi (PAC) Sharpevilda ommaviy namoyish uyushtirdi, uni politsiya tarqatib yubordi va 67 namoyishchi o'ldirildi. Shundan so'ng hukumat kurashning zo'ravonliksiz usullaridan voz kechib, yashirin faoliyatga o'tgan ANK va PAK faoliyatini taqiqladi. 1960-yillar va 1970-yillarning boshlarida Janubiy Afrika iqtisodiy farovonlik davrini boshidan kechirdi. Hukumat politsiya kuchlarini mustahkamlash va armiyani modernizatsiya qilish va sonini oshirish orqali mamlakat ichki xavfsizligini ta'minladi. Afrika spektakllari. 1970-yillarning o'rtalarida Afrikada Portugaliya mustamlaka imperiyasi qulagandan keyin boshqaruvchi rejim Janubiy Afrika jiddiy xavf ostida.
1974-1975 yillarda Mozambikdagi milliy ozodlik kurashi soʻl afrikaliklarning hokimiyat tepasiga kelishi bilan yakunlandi, ular Janubiy Rodeziyadagi (zamonaviy Zimbabve) oq ozchilik rejimiga qarshi kurashgan partizanlarga siyosiy boshpana berdilar. Janubiy Afrika politsiyasi Janubiy Rodeziya hukumatiga yordam ko'rsatdi. Angolada portugallarning ketishi boshlandi Fuqarolar urushi mustamlakachilikka qarshi qurolli kurash olib borgan raqib guruhlar oʻrtasida. Janubiy Afrika Qo'shma Shtatlar tomonidan qo'llab-quvvatlanganiga yordam berdi. Biroq, 1976 yilda g'alaba SSSR va Kuba tomonidan qo'llab-quvvatlangan guruh tomonidan qo'lga kiritildi. Shunday qilib, Janubiy Afrikaga dushman bo'lgan rejim Janubiy G'arbiy Afrika (zamonaviy Namibiya) bilan qo'shni bo'ldi. Milliy ozodlik harakati Namibiya hududining katta qismini ham qamrab oldi. Janubiy Afrika bu mamlakatda milliy ozodlik harakati arboblarini o'z ichiga olmaslik kerak bo'lgan ko'p irqli mustaqil hukumatni yaratishga muvaffaq bo'lmadi va 1990 yilda Janubiy Afrika qo'shinlari Namibiyadan olib chiqildi. 1976-yil 16-iyun kuni Janubiy Afrikani irqiy tartibsizliklar qamrab oldi. Shu kuni talabalar qora Yoxannesburg chekkasi Soweto, qaerda taxminan. 2 million kishi afrikaans tilini maktablarda majburiy til sifatida bekor qilishni talab qildi. Politsiya talabalarga qarata o't ochdi, shundan so'ng tartibsizliklar Soweto bo'ylab tarqaldi. Hukumat talabalarga imtiyozlar bergan bo'lsa-da, Afrika shahar aholisi orasida aparteid rejimiga qarshi norozilik namoyishlari 1976 yil oxirigacha davom etdi. G‘alayonlarni bostirishda 600 dan ortiq afrikalik halok bo‘ldi. 1970-yillarda - 1980-yillarning boshlarida, taxminan. Etnik asosda yaratilgan bantustanlar hududiga 3,5 million afrikalik majburan quvib chiqarildi. 1976 yil 26 oktyabrda Janubiy Afrika hukumati Transkei bantustaniga, 1977 yil 6 dekabrda - Bofutthatsvana, 1979 yil 13 sentyabrda - Vende va 1981 yil 4 dekabrda - Ciskeyga "mustaqillik" berilganligini e'lon qildi. Bantustanlarda yashagan va ularga tayinlangan millionlab afrikaliklar Janubiy Afrika fuqaroligidan mahrum qilindi. 1977 yilda Afrika harakati yetakchilaridan biri Stiven Biko politsiya zindonlarida o‘ldirilgan. Xuddi shu yili Janubiy Afrika hukumati aparteid siyosatiga qarshi chiqqan deyarli barcha tashkilotlarni taqiqladi. Shu fonda AKK tomonidan davlat korxona va muassasalariga nisbatan qo‘poruvchilik harakatlari ko‘paydi. 1980 yil iyun oyida Keyptaunda tartibsizliklar bo'lib o'tdi, ular davomida 40 dan ortiq odam halok bo'ldi.
21-ASRDA JANUBIY AFRIKA Boshida. 2000-yillarda Janubiy Afrika iqtisodiyotining o'sishi kuzatildi, bu esa foydali qazilmalarning yuqori narxlari, kapital qo'yilmalarning faol oqimi va iste'mol talabining ortishi bilan izohlanadi, bu esa o'z navbatida importning ko'payishiga va milliy valyutaning mustahkamlanishiga olib keldi. 2004 yilda xususiylashtirishdan olingan davlat daromadi 2 mln. 2004-yil 14-aprelda boʻlib oʻtgan umumiy saylovlarda hukmron ANC partiyasi 69,68 ovoz bilan gʻalaba qozondi. U Milliy Assambleyadagi 279 o‘rinni qo‘lga kiritdi. Bundan tashqari, Demokratik Alyans, DA (50), Inkata Ozodlik partiyasi (28) va Birlashgan Demokratik Harakat, UDM (9) parlamentdan o'rin oldi. Deputatlarning 131 nafari ayollardir. Parlament raisi va spikeri lavozimlariga ham ayollar tayinlandi. 2005 yil may oyida Pretoriya, Keyptaun, Yoxannesburg va Durban shaharlarida Ikkinchi jahon urushidagi g'alabaning 60 yilligiga bag'ishlangan tantanalar bo'lib o'tdi. (Janubiy Afrikadan kelgan 334 ming ko'ngilli Britaniya armiyasining Italiyadagi, Shimoliy va Sharqiy Afrikadagi qismlarida jang qilgan). 2005-yil 26-iyunda 1996-yilgi konstitutsiyaga asos boʻlgan Ozodlik Xartiyasi qabul qilinganining 50-yilligi keng nishonlandi.2005-yil oktabr oyida Mbeki BMTning navbatdagi sammitida (Abuja, Nigeriya) ishtirok etdi. Afrika qit'asi uchun yagona hukumatni shakllantirish muammosi. 2005 yilda yalpi ichki mahsulot 527,4 milliard AQSH dollarini tashkil etdi, uning o'sishi 5 foizni tashkil etdi. Xuddi shu yili inflyatsiya 4,6 foizni tashkil etgan bo'lsa, investitsiyalar YaIMning 17,9 foizini tashkil etdi. 2003-2005 yillarda rand kursining mustahkamlanishi eksportning qisqarishiga (2005 yilda tashqi savdo taqchilligi oxirgi 22 yildagi eng yuqori darajaga yetdi - YaIMning 4,7 foizi) va ish o'rinlarining qisqarishiga olib keldi. 2005 yilda ishsizlik 27,8% ni tashkil etdi. Milliy valyuta kursining oshishi tog'-kon sanoatida ham daromadlarning kamayishiga olib keldi. Aholining turli qatlamlari o'rtasidagi daromadlar tafovuti kengaydi. 2004 yilda o'rta sinfning ulushi 7,8% ni tashkil etdi (1994 yilda - 3,3%). Afrikadagi 7,5 ming dollarlik millionerlarning 50% dan ortig'i janubiy afrikaliklardir. Hukumatning iqtisodiy siyosati iqtisodiyotni yanada erkinlashtirish, xorijiy sarmoyalarni jalb etish, qashshoqlikka qarshi kurashishga qaratilgan. 2005 yilda janubiy afrikaliklarga uy-joy qurilishi uchun ssudalar berish uchun 42 milliard rand miqdorida maxsus fond tashkil etildi.


 1652 yilda Gollandiyaning Sharqiy Hindiston kompaniyasi Afrikaning janubiy chekkasida joylashgan Yaxshi Umid burnida aholi punktini tashkil etdi. XVII-XVIII asrlarda. yangi koloniya Niderlandiya, Germaniya va Frantsiyadan kelgan muhojirlar tomonidan to'ldirildi. Mustamlakachilar Indoneziya va Madagaskardan qullarni faol olib kirdilar. 1806 yilda bu hudud Buyuk Britaniya nazoratiga o'tdi.
Britaniyaliklar sharqqa qarab yangi qal'alar qurdilar va yangi ko'chmanchilarning kelishini rag'batlantirdilar. 1833 yilda qullik taqiqlanganda, ko'plab gollandiyalik mustamlakachilar - burlar mamlakat ichkarisiga ko'chib o'tishdi va u erda Natal Respublikasi (1839), Transvaal Respublikasi (1852) va Orange Respublikasi (1854) tashkil etildi. Yangi joyda burlar mahalliy qabilalarni bosib oldilar va ularni fermalarda ishlashga majbur qildilar. 1867-yilda Keyp koloniyasining shimoliy qismida olmoslar, 1886-yilda Vitvatersrand togʻlarida oltin topilguniga qadar burlar qishloq xoʻjaligi bilan kun kechirishgan. Janubiy Afrikaning xazinalarining topilishi bilan bu qismlarga yangi ko'chmanchilar, asosan inglizlar to'kildi, ular tez orada fuqarolik huquqlari deb tan olinishini talab qilishdi, bu bilan Burlar rozi bo'lmadi. Birinchi Bur urushi 1880-1881 burlarning g'alabasi bilan yakunlandi. Ammo ikkinchisi - 1899-1902. allaqachon Buyuk Britaniyaning g'alabasini olib keldi: uning hokimiyati ostida butun Afrika janubi joylashgan edi. 1910 yilda sobiq Bur respublikalari hududidan Britaniya imperiyasining hukmronligi sifatida Janubiy Afrika Ittifoqi tuzildi. 1961 yilda Janubiy Afrika Janubiy Afrikaning mustaqil davlati - Janubiy Afrika Respublikasiga aylandi. JAR-JARda aparteid, ya’ni irqiy segregatsiya siyosati qonun bilan mustahkamlangan va 1948-1994-yillarda umumdemokratik saylovlar o‘tkazilgan va aparteidga barham berilgan davrda amalga oshirilgan. Shu vaqtgacha afrikaliklar va Janubiy Afrikaning rangli deb ataladigan aholisi asosiy fuqarolik huquqlaridan mahrum edi. Afrikaning er osti boyliklarini faol rivojlantirayotgan zamonaviy tog'-kon sanoati, samarali qishloq xo'jaligi, rivojlangan kurort va turizm sanoati, bularning barchasi oq tanlilar tomonidan boshqarildi. Mahalliy aholi va import qilingan qullarning avlodlari qattiq nazorat ostida, o'tish tizimi va erkin harakatlanishni cheklash bilan yashab, ishladilar. 90-yillarning boshlariga kelib. 20-asr Janubiy Afrikaga tashqi bosim iqtisodiyotga jiddiy ta'sir ko'rsatdi - xalqaro hamjamiyat tomonidan kiritilgan sanksiyalar tashqi savdoda katta yo'qotishlarga olib keldi, ko'plab xorijiy kompaniyalar Janubiy Afrikadagi faoliyatini qisqartira boshladilar. Aparteid bekor qilingandan so'ng, iqtisodiy o'sish kuzatildi - masalan, Janubiy Afrika sharobi xalqaro miqyosda tan olingan brendga aylandi va 21-asr boshlarida xom ashyoning yuqori narxlari ham yordam berdi. Yangi hukumat mahalliy afrikaliklar uchun ko'plab imtiyozlar yaratdi, bu ular orasida juda ko'p boy odamlarning paydo bo'lishiga olib keldi. Biznesning ba'zi sohalaridan oq tanlilar, masalan, taksi xizmatidan yoki fermerlikdan faol ravishda quvib chiqarila boshlandi. Aparteid tugaganidan keyin chegara nazorati yo'qoldi. Bugungi kunda, turli manbalarga ko'ra, Janubiy Afrikada qo'shni mamlakatlardan 5 milliongacha noqonuniy muhojirlar yashaydi - masalan, Zimbabvedan, oq tanlilar quvilganidan keyin turmush darajasi dunyodagi eng past ko'rsatkichga aylangan Angola, Mozambik. Bu jinoyatchilikning o'sishi va mehnatga layoqatli aholining uchdan bir qismini qamrab oluvchi ishsizlikning o'sishi kabi katta qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. 2008 yilda Janubiy Afrikadagi muhojirlar yashaydigan mahallalarda pogromlar sodir bo'ldi; Janubiy Afrikaning qora tanli fuqarolari noqonuniy muhojirlarni o'ldirishdi va kaltaklashdi. Mamlakat prezidenti armiyaning tartibsizliklarni bostirishda ishtirok etishiga ruxsat berishi kerak edi. Janubiy Afrika bugungi kunda Afrikaning iqtisodiy jihatdan eng rivojlangan davlati ekanligiga shubha yo'q. Ammo uning muvaffaqiyatlari faqat qit'adagi qo'shnilari bilan qanday ketayotgani bilan solishtirganda hayratlanarli.Masalan, Lotin Amerikasi bilan solishtirganda, Janubiy Afrika jon boshiga yalpi ichki mahsulot bo'yicha ham, boshqa ko'rsatkichlar bo'yicha ham aniq yo'qotmoqda, masalan. inson taraqqiyoti indeksi yoki, masalan, umr ko'rish davomiyligi (Janubiy Afrikada atigi 49 yosh) yoki chaqaloqlar o'limi. Janubiy Afrikaning asosiy boyligi minerallardir.


AQSh Geologik xizmati ma'lumotlariga ko'ra, Janubiy Afrika mineral resurslarga ega dunyodagi eng boy mamlakatlar ro'yxatida 1-o'rinni egallaydi, bu mamlakatdagi ruda zahiralarining qiymati 2,5 trillion dollardan oshadi. Janubiy Afrika iqtisodiyotining asosini qazib olish va qayta ishlash tashkil etadi. Asosiy daromad oltindan olinadi, bu qimmatbaho metalning jahon ishlab chiqarishining 15 foizi shu erda amalga oshiriladi. Dunyodagi olmos ishlab chiqarishning 40% De Beers tomonidan nazorat qilinadi. Janubiy Afrikada platina ishlab chiqarish darajasi dunyoning taxminan 85%, palladiy 30% ni tashkil qiladi. Ko'pgina boshqa qimmatbaho metallar, shuningdek, ko'mir ham qazib olinadi, undan hatto benzin ham olinadi. Chunki Janubiy Afrikada neft yo'q. Janubiy Afrikada qora va rangli metallurgiya, marganets, xrom ishlab chiqarish, platina va oltinni tozalash ham qadimdan rivojlangan. Biroq, barcha yuqori texnologiyali tarmoqlar o'tgan yillar yuqori malakali kadrlar yetishmasligini boshdan kechirmoqda. Turli manbalarga ko'ra, 1994-2004 yillarda. Bir million yarim millionga yaqin malakali mutaxassislar, asosan oq rangli ozchilik vakillari Janubiy Afrikani tark etishdi va bu tendentsiya davom etmoqda. Bundan tashqari, ko'pchilik Kanada, Avstraliya, AQSh va Buyuk Britaniya kabi davlatlar tomonidan bajonidil qabul qilinadi. Janubiy Afrika hukumati tomonidan olib borilayotgan tub aholini qo'llab-quvvatlash siyosati mahalliy afrikaliklarni yollashda afzalroq qiladi, ularga biznes yuritish uchun imtiyozlar beradi va hokazo. Bu ko'pincha qobiliyatsiz odamlarning boshqaruvga kirishiga olib keladi, chunki ta'lim darajasi afrikaliklar orasida juda past. Vaziyat shu darajaga yetdiki, Xitoy hamjamiyati 2008 yilda xitoyliklarni “qora” deb tan olishni talab qildi. Janubiy Afrikadagi Xitoy Assotsiatsiyasi Oliy sudga xitoyliklar afrikaliklar tomonidan "oq tanlilar" sifatida qabul qilingani uchun ular kamsitilyapti, degan da'vo bilan murojaat qildi. Va Oliy sud xitoyliklarni "qora" deb tan olishga qaror qildi. Agar Janubiy Afrikada yashovchi turli millatlar o'rtasida ko'plab qarama-qarshiliklar mavjudligini hisobga olsak, zamonaviy nisbiy iqtisodiy farovonlik tahdid ostida ekanligi ayon bo'ladi. Agar hali ham Janubiy Afrikadagi oq tanli mutaxassislar ommaviy ravishda hijrat qilishda davom etsalar, sanoat shunchaki qarshilik ko'rsata olmasligi mumkin. Ajoyib tabiiy imkoniyatlarga ega Janubiy Afrikada turizm rivojlanishiga to'sqinlik qilayotgan alohida muammo jinoyatchilikdir. 2010 yilning yozida Janubiy Afrika Respublikasida bo‘lib o‘tgan jahon chempionatida ham Afrika qit’asida ilk bor mamlakat hukumati 100 million yevro miqdoridagi ulkan xarajatlarga qaramay, chempionat mehmonlari xavfsizligini ta’minlay olmadi. Futbolchilar, jurnalistlar va muxlislar o'g'irlik, o'g'irlik va talonchilikdan aziyat chekishdi. Janubiy Afrikada turizm xizmatlari narxlari juda yuqori ekanligini hisobga olsak, xavfsizlik masalalari hal etilmaguncha, Janubiy Afrikada turizm sanoati tez o'sish davrini boshdan kechirishi dargumon. Janubiy Afrikada aholining qariyb 30 foizi OITSga chalingani va bu mamlakat iqtisodiyotiga allaqachon ta'sir o'tkazayotgani alohida tashvish uyg'otadi.
UMUMIY MA'LUMOT Rasmiy nomi: Janubiy Afrika Respublikasi. Hukumat shakli: parlament respublikasi. Maʼmuriy-hududiy boʻlinish: 3 ta viloyat. Poytaxtlari: (ma’muriy), 2 345 908 kishi (2007), Keyptaun (qonun chiqaruvchi), 3,497,097 (2007), Bloemfontein (sud), 463 064 (2009). Tillar: ingliz, afrikaans, venda, zulu, xosa, ndebele, svati, shimoliy soto, sesoto, tsvana, tsonga. Dinlari: Sion cherkovlari tarafdorlari - 10%, Elliginchi cherkovlar - 7,5%, katoliklar - 6,5%, metodistlar - 6,8%, islohotchi Gollandiya - 6,7%, anglikanlar - 3,8%, boshqa konfessiyadagi xristianlar - 36%, musulmonlar - 1,3%. boshqa din tarafdorlari - 2,3%, bir qarorga kelmaganlar - 4%, ateistlar - 15,1%. Valyuta birligi: Janubiy Afrika randi. Eng yirik shaharlar: Yoxannesburg, Keyptaun, Durban, Port-Elizabet, Pretoriya, Soweto. Asosiy dengiz portlari: Keyptaun, Durban, Port-Elizabet, Sharqiy London.
Eng muhim aeroportlar: Yan Smuts aeroporti (Yoxannesburg), Lui Bota aeroporti (Durban), D.F. Malana (Keyptaun). Yirik daryolar: Apelsin, Limpopo. Eng katta ko'l: Sent-Lyusiya. Qo'shni davlatlar: Botsvana, Lesoto, Mozambik, Namibiya, Svazilend, Zimbabve. RAQAMLAR Maydoni: 1 221 037 km2. Aholisi: 49 991 300 (2010). Aholi zichligi: 40,9 kishi / km 2. Iqtisodiy faol aholi: 18 000 000 kishi Tarmoqlar bo'yicha bandlik: 65% - xizmat koʻrsatish sohasi 26% - sanoat, 9% - qishloq xoʻjaligi (2008). Qishloq xoʻjaligi: baliqchilik boʻyicha Afrikada yetakchi, echki juni qirqish boʻyicha dunyoda 4-oʻrin, vinochilik boʻyicha dunyoda 8-oʻrin; yetakchi meva eksportchilaridan biri; shakarqamish, paxta, makkajo'xori, kungaboqar ishlab chiqarish; chorvachilik rivojlangan. Xizmat ko'rsatish sohasi: turizm. Iqtisodiy xususiyatlar: malakali ishchi kuchining etishmasligi, malakali kadrlarning chetga chiqib ketishi, jinoyatchilik va ishsizlikning yuqori darajasi, noqonuniy migrantlarning ko'pligi.
QIZIQARLI FAKTLAR ■ Tarix Janubiy Afrikada birinchi sharob paydo bo'lgan sanani saqlab qoldi - 1659 yilda gollandiyalik Yan van Riebeeck uzumzorlar birinchi sharobni ishlab chiqarganligi haqida kema jurnaliga yozuv kiritdi. Bugungi kunda Janubiy Afrika dunyodagi etakchi vino ishlab chiqaruvchilardan biri bo'lib, eng mashhur mahalliy uzum navi Pinotage hisoblanadi. ■ Oltin qazib olish bo'yicha rekord 1970 yilda Janubiy Afrikada o'rnatilgan. O'sha paytda 1000 tonna qazib olingan. ■ Janubiy Afrikada so'nggi yillarda jabr-zulmga uchragan (turli ma'lumotlarga ko'ra, 1200 dan 3000 kishigacha halok bo'lgan) oq tanli fermerlar Afrikaning boshqa mamlakatlariga ko'chib o'tmoqda. Shunday qilib, ular allaqachon Mozambikni bananning mustahkam yetkazib beruvchisiga aylantirdilar va Zambiyada makkajo'xori ishlab chiqarishni yo'lga qo'ydilar, shundan so'ng mamlakat o'zini ushbu mahsulot bilan ta'minlay boshladi. 2009 yilda Kongo hukumati Janubiy Afrikadan fermerlarni taklif qilish dasturini e'lon qildi. TAVSIF Janubiy Afrika Respublikasi - Afrika qit'asining janubiy uchida joylashgan davlat. Shimolda Namibiya, Botsvana va Zimbabve, shimoli-sharqda Mozambik va Svazilend bilan chegaradosh. Lesoto davlati butunlay Janubiy Afrika hududi bilan o'ralgan. Janubiy Afrika Afrika qit'asining eng rivojlangan davlatlaridan biridir. Mamlakat boy mineral resurslarga ega, shuningdek, qit'ada iqtisodiy jihatdan eng rivojlangan va nisbatan kuchli global mavqega ega.Olmos va oltin qazib olish tufayli Janubiy Afrika iqtisodiyoti gullab-yashnamoqda, infratuzilma va xizmatlar ancha yuqori. Daraja. Bugungi kunda Janubiy Afrika uchinchi dunyo mamlakatlari orasida eng istiqbolli bozorlardan biri hisoblanadi. Janubiy Afrika Afrikadagi etnik jihatdan eng xilma-xil mamlakatlardan biri bo'lib, qit'ada oq, hind va aralash aholining eng katta ulushiga ega. Kurs ishining o'rganish ob'ekti - Janubiy Afrikaning mintaqaviy iqtisodiyoti.
Goʻsht va sut chorvachiligi Transvaal va Oranj provinsiyasiga xos boʻlib, bu yerda shahar atrofidagi sut chorvachiligi ham rivojlangan. Qoramollar soni - 12 million, cho'chqalar - 1,5 millionga yaqin. Sanoat o'rmon plantatsiyalarida 16,5 million m³ o'rmon hosil bo'ladi, bu mamlakatning yog'och va kesilgan yog'ochga bo'lgan ehtiyojini to'liq qondiradi.
Baliq ovlash ayniqsa g'arbiy qirg'oq bo'ylab faol (ovning 90% dan ortig'i), mahsulotning 80% konservalangan yoki muzlatilgan holda eksport qilinadi. Umumiy ovlash yiliga 0,5 tonnani tashkil qiladi. Baliqlardan tashqari qisqichbaqalar, omarlar, omarlar, ustritsalar va sakkizoyoqlar ham ovlanadi. Sanoat . Janubiy Afrikadagi ishlab chiqarish sanoati diversifikatsiyalangan tuzilishga ega. Sanoatning yetakchi tarmoqlari - qora metallurgiya, mashinasozlik, toʻqimachilik sanoati, pivo va vinochilik, shuningdek, turli xil oziq-ovqat sanoati, lekin Janubiy Afrika korxonalari mahsulotlarining faqat kichik bir qismi Janubiy Afrikadan tashqarida sotiladi. Har xil turdagi qurollarni eksport qiluvchilar orasida Janubiy Afrika ham muhim o'rin tutadi. Qora metallurgiya tarmog'i o'z resurslari va yoqilg'idan foydalanadi va Pretoriya, Nyukasl va boshqalardagi zavodlar bilan ifodalanadi. Ishlab chiqarishga turli xil zamonaviy texnologiyalar joriy etilgan. Bu yerda metall rodlar va armaturalar, mustahkamlangan plitalar va gofrirovka qilingan po‘latlar, shaklli po‘lat va zanjirli arqonlar, yuqori sifatli maxsus qotishmalar, yuqori uglerodli po‘lat va nozik quyma ishlab chiqariladi. Sanoatdagi eng yirik kompaniya Iron and Steel Corporation hisoblanadi. U o'z mahsulotlarini barcha qit'alarga etkazib beradi. Uning ishlab chiqarish quvvati yiliga 5 million tonnadan ortiq po'latdir. Mashinasozlik kon texnikasi, transport (lokomotiv, vagon), qishloq xoʻjaligi mashinalari, stanoklar, elektronika ishlab chiqarishga ixtisoslashgan. Avtomobil sanoati jadal rivojlanib, ko'plab qismlar va agregatlar, generatorlar, tormoz prokladkalari, egzoz quvurlari va boshqalarni ishlab chiqarishni yo'lga qo'ydi. Avtomobil sanoatida kashshof Volkswagen kompaniyasi edi. U o'zining golf mashinasini Janubiy Afrikada ishlab chiqaradi. Italiyaning Fiat kompaniyasi bu yerda eksport yetkazib berish hisobiga Siena va Palio avtomobillarini ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘ydi. Ford RYUKIM dvigatellarini ishlab chiqaradi va eksportga ham yo'naltirilgan. Janubiy Afrika toʻqimachilik sanoati mamlakat iqtisodiyotining ilgʻor tarmogʻi boʻlib, Janubiy Afrikaning toʻqimachilik mahsulotlariga boʻlgan ehtiyojini toʻliq qondiradi va eksport hajmini oshirish imkonini beradi. Janubiy Afrika Respublikasida to'qimachilik ishlab chiqarish ancha kapital talab qiluvchi va yuqori texnologiyali sanoat bo'lib, jadal rivojlanmoqda. Zamonaviy bozor talablaridan kelib chiqib, mahalliy to‘qimachilik sanoati o‘z assortimentini doimiy ravishda kengaytirib bormoqda va bugungi kunda ham tabiiy, ham sintetik tolalardan mahsulotlarning to‘liq assortimentini taklif etmoqda: to‘qimagan va to‘quv mahsulotlari, ip-kalava mahsulotlari, trikotaj, bo‘yalgan va qayta ishlangan. tolalar va matolar. Janubiy Afrika iqtisodiyoti uning rivojlanishi uchun katta miqdorda energiya talab qiladi. Mamlakat ko'mir va uran kabi muhim energiya manbalariga ega. Bu Afrikaning jami elektr energiyasining yarmidan ko'pini, birinchi navbatda, ko'mirda ishlaydigan issiqlik elektr stansiyalarida ishlab chiqarish imkonini beradi. Bir necha o'n yillar davomida mo'ljallangan Oranj daryosining suv resurslarini rivojlantirish ishlari olib borilmoqda. Unda energiya, irrigatsiya va suv ta’minoti muammolarini hal etish ko‘zda tutilgan. Janubiy Afrikada elektr energiyasi asosan sanoatda qo'llaniladi, ichki sektorda uning iste'moli mamlakat bo'ylab kichikdir. Uylarning yarmidan ko'pi elektrlashtirilmaganligini aytish kifoya va bu Janubiy Afrikaning ijtimoiy-iqtisodiy paradokslaridan biridir. Elektr energiyasi ishlab chiqarish yuqori darajada monopollashtirilgan - uning 90% dan ortig'i Eskom qo'lida. Noishlab chiqarish sohasi Xizmat ko'rsatish sohasi Janubiy Afrikadagi eng tez rivojlanayotgan sanoatdir. Turizm sanoati eng istiqbolli bo'lib qolmoqda. 1994 yildan buyon mamlakatda sayyohlar soni ikki baravar oshdi va jami turizm mamlakatdagi ish o'rinlarining qariyb 7 foizini ta'minladi.


Sun-Siti shahridagi ko'ngilochar majmuasi ekoturizm tobora ommalashib bormoqda va Angliya qirolichasi Yelizaveta II ning 1999 yilda Keyptaunga tashrifi Janubiy Afrikaga mamlakat - turistik markaz sifatida qiziqishni yanada jonlantirishga muvaffaq bo'ldi. Har yili Janubiy Afrikaga 6,5 milliondan ortiq sayyoh tashrif buyuradi (ishlash uchun kelgan xorijliklarni hisobga olmaganda). Ta'lim. YuNESKO maʼlumotlariga koʻra, katta yoshdagi aholining 18,2 foizi savodsiz. 7 yoshdan 16 yoshgacha bo'lgan bolalar uchun maktab ta'limi majburiydir. 2003 yilda barcha bolalarning 94% (oʻgʻil bolalarning 93% va qizlarning 95%) boshlangʻich maktablarda, 51% (46 va 57%) oʻrta maktablarda taʼlim olgan. Fan. Ilmiy ishlar universitetlar va ilmiy-tadqiqot institutlarida juda keng yo'nalishlarda: astronomiya, fizika, biologiya, tibbiyot, ijtimoiy fanlar bo'yicha olib boriladi. Janubiy Afrika yurak transplantatsiyasi amalga oshirilgan birinchi davlatdir. Bio- va nanotexnologiyalar ancha jadal rivojlanmoqda. Mamlakatda chuchuk suv manbalari cheklanganligi sababli, suvni tozalash sohasidagi ushbu texnologiyalar katta ahamiyatga ega. Membran bioreaktorlari, sensor identifikatorlari, sanoat va maishiy suvni boyitish uchun energiya tejovchi nanotexnologiyalar ishlab chiqilmoqda. Janubiy Afrika tabiatining ajoyib boyligi biomeditsina sohasidagi ilmiy tadqiqotlar va texnologiyalarni rivojlantirishga yordam beradi. Bilim iqtisodiyotini barpo etish bo'yicha ulkan rejalarga ko'ra, Janubiy Afrika keyingi o'n yillik oxiriga kelib dori vositalari va boshqa bilimni talab qiluvchi mahsulotlar ishlab chiqaruvchi dunyodagi eng yirik ishlab chiqaruvchilardan biriga aylanishi mumkin. Nanotexnologiyalar tog‘-kon, metallurgiya va kimyo sanoatida ishlab chiqilib, joriy etilmoqda, ularda mikroorganizmlar chiqindi jinslardan qimmatbaho metallarni eng to‘liq ajratib olish uchun nanofiltrlar va nanomembranalarni yaratish, shuningdek, suv va havoni tozalash uchun foydalaniladi. Sog'liqni saqlash.2004 yilda sog'liqni saqlashga umumiy xarajatlar YaIMning 8,4 foizini, shu jumladan davlat xarajatlari - YaIMning 3,2 foizini tashkil etdi. Aholi jon boshiga sog'liqni saqlash xarajatlari 2003 yilda 295 dollarni tashkil etdi, bu Sahroi Kabirdan janubiy Afrikada eng yuqori ko'rsatkichdir. Mamlakatda har 1000 kishiga 0,8 shifokor to‘g‘ri keladi. Aholining 67 foizi tegishli sanitariya sharoitlarida yashaydi, bu esa umr ko'rish davomiyligiga katta ta'sir qiladi. Pul sohasi.Pul-kredit siyosatini Janubiy Afrika rezerv banki boshqaradi, u mamlakat Markaziy banki funktsiyalarini bajaradi va mohiyatan pul va moliyaviy operatsiyalarning butun doirasini tartibga soladi. Tijorat banklari tomonidan ajratilgan kreditlarning umumiy hajmi YaIMga nisbatan 141,3% ni tashkil etadi (2004). Inflyatsiya darajasi 9,9% (2002). 2.2 Aloqa va transport geografiyasi. Janubiy Afrika Afrikadagi transport yo'llari bilan yaxshi ta'minlangan yagona davlatdir. Avtomobil yoʻllarining uzunligi 362099 km boʻlib, shundan 73506 km asfalt yoʻllardir. Temir yoʻllarning umumiy uzunligi 20047 km boʻlib, shundan yarmi elektrlashtirilgan. Mamlakatning temir yo'l tarmog'i to'liq davlatga tegishli. Janubiy Afrikaning asosiy savdo hamkorlari bo'lgan mamlakatlardan sezilarli geografik uzoqda joylashganligini hisobga olgan holda, Janubiy Afrikaning tashqi iqtisodiy aloqalarini amalga oshirishda dengiz va havo transporti asosiy rol o'ynaydi. Durban va Keyptaun nafaqat Janubiy Afrikaning eng muhim portlari, balki butun Janubiy yarimshardagi eng yirik yuk tashish bazalaridir. Port-Elizabet, Keyptaun va Sharqiy London orqali Zimbabve, Zambiya va Kongo Respublikasidan yuklar tranziti amalga oshiriladi. Ko'mir (Richards Bay) va temir rudasi (Saldanha) eksporti uchun yangi ixtisoslashtirilgan portlarning ahamiyati tez sur'atlar bilan o'sib bormoqda. Respublikada o'ziga xos yirik savdo floti mavjud. South African Airways davlat aviakompaniyasi ichki va xalqaro yo'nalishlarda yuk va yo'lovchi tashishni amalga oshiradi. Davlatga qarashli 20 ta xususiy aviakompaniyalar mavjud.
Mamlakatning asosiy xalqaro aeroporti - Yoxonnesburgdagi Yan Smuts aeroporti. Xom neft quvurlari uzunligi 931 km, neft mahsulotlari uchun 1748 km, tabiiy gaz uchun 322 km. 2.3 Mamlakatning tashqi iqtisodiy aloqalari Tashqi savdo Janubiy Afrikaning iqtisodiy aloqalari birinchi navbatda xorijiy davlatlar bilan savdo orqali amalga oshiriladi. Olmos, oltin, platina, vanadiy, marganets, xrom, surma, mis, kimyo mahsulotlari, metall buyumlar, mashinalar, sanoat uskunalari va transport vositalarining eng yirik eksportchisi hisoblanadi. Janubiy Afrika tashqi savdo geografiyasi butun dunyoni qamrab oladi, lekin Evropaga ustunlik beriladi. Har yili Janubiy Afrika tovarlarining o'rtacha 40% ga yaqini ushbu qit'aga, mos ravishda Osiyoga - 22%, Amerikaga - 14% va Afrikaga - 11%, Okeaniya va boshqa ba'zi mamlakatlarga - 9% eksport qilinadi. Janubiy Afrika eksporti tarkibi xomashyoga yo'naltirilganligicha qolmoqda. Bunday mahsulotlarning asosiy bozorlari Shveytsariya, Germaniya, Buyuk Britaniya, Gollandiya, AQSh va Yaponiyadir. Qarama-qarshi yo'nalishda, xuddi shu davlatlar Janubiy Afrikaga mashinasozlik, kimyo mahsulotlarini eksport qiladi Va , elektronika va boshqalar. Xalqaro moliya va valyuta munosabatlari Janubiy Afrikaning investitsion siyosati tashqi iqtisodiy aloqalarning yana bir sohasini yuzaga keltiradi. Xorijiy investorlar katta resurs bazasiga ega bo‘lgan respublikaga bajonidil sarmoya kiritmoqda. Bu borada birinchi oʻrinda Angliya-Amerika korporatsiyasi – jahon olmos bozorining 80 foizini nazorat qiluvchi Opanxaymer imperiyasi “De Bris”, past navli koʻmirdan suyuq yoqilgʻi ishlab chiqaruvchi “Sasol Chemical Industries” (litsenziya boʻyicha) turadi. Germaniyaning “Hoechst” kompaniyasidan) va 120 turdagi kimyoviy mahsulotlar ham mahalliy, ham tashqi bozorga yetkazib berilmoqda. Mamlakatning asosiy sarmoyadorlari Yevropa Ittifoqi mamlakatlari (35%), Shimoliy va Janubiy Amerika - 19%, Osiyo - 3%. Xorijiy sarmoyadorlar uchun yangi demokratik hukumat imtiyozli rejimni kengaytirdi va yanada qulay sarmoyaviy muhitni yaratdi. Natijada, Janubiy Afrikada investitsiya faoliyati istiqbollari qulay deb baholanmoqda. 1999 yilda Janubiy Afrika iqtisodiyotiga kiritilgan to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar 25 milliard renddan oshdi. 2000 yilda AQSHdan JAR iqtisodiyotiga kiritilgan toʻgʻridan-toʻgʻri investitsiyalar 1.759 million rendni, Germaniya - 1.229 million, Buyuk Britaniya - 300 millionni tashkil etdi.JARga kiritilgan eng yirik sarmoya Germaniya korporatsiyasi tomonidan kiritilgan sarmoya (1,4 milliard rend) boʻldi - Chrysler” kompaniyasi eksportga mo‘ljallangan “Mersedes-Benz” rusumli yangi rusumli avtomobil ishlab chiqaruvchi zavod qurilishida. Shu bilan birga, Janubiy Afrika hukumati milliy tadbirkorlarni xorijdagi ishlab chiqarish, tijorat va sug'urta kompaniyalariga sarmoya kiritishni ham rag'batlantiradi. Ular o'z kapitallarini qo'shni Afrika mamlakatlariga, Janubiy Afrika erkin savdo zonasiga a'zo mamlakatlar iqtisodiyotiga kiritadilar. Sasol guruhi Mozambik gaz konini rivojlantirishga, Kongoda neft qazib olishga, Gabon, Jazoir va Ekvatorial Gvineya iqtisodiyotiga sarmoya kiritdi. Janubiy Afrikaning muhim tashqi iqtisodiy aloqalari ham yuqori konsentratsiyaliligi bilan ajralib turadigan bank kapitali hisobiga shakllanadi. Mamlakatda atalmish hukmronlik qiladi. Katta to'rtlik: Amalgmated Banks Janubiy Afrika, Standard Bank, First National Bank va Nedcor (barcha banklar diversifikatsiyalangan). Janubiy Afrika banklari mamlakatni global miqyosda butun dunyo bilan bog'laydi. Ular kuchli elektron hisob-kitob tizimiga ega, Internet orqali kechayu kunduz bank xizmatlarini taqdim etadilar va sayyoramizning barcha qit'alari bilan doimiy aloqada bo'lishadi. Guruch. 1. Eng yirik sarmoyador davlatlar investitsiyalari ulushi.
Janubiy Afrika mamlakatlarida xizmat ko'rsatish sohasining rivojlanishi Geografik jihatdan Janubiy Afrika mintaqasi Afrika qit'asining janubiy qismidagi 16 ta davlatni o'z ichiga oladi: Botsvana Lesoto Namibiya Svazilend Janubiy Afrika Angola Zambiya Zimbabve Komor orollari Mavrikiy Madagaskar Malavi Mayotte Mozambik Reunion Seyshel orollari 19 YaIM tarkibida xizmat ko'rsatish sohasining ulushi 18 () Botsvana - 51,9% (2009) Lesoto 58,2% (2010) Namibiya 61,3% (2008) Svazilend - 49,4% (2010) Janubiy Afrika 65, 8% (20) Angola 24,6% (2008) Zambiya 46,6% (2010) Zimbabve 56,5% (2010) Komor orollari 56% (2008) Mavrikiy 70,5% (2010) Madagaskar 56,8% (2010) ) Mala104202 (2010) Mala102024) 66,2% (2009-yil) Hududiy oʻrtacha 53,8% Izoh: Manba 20 Janubiy Afrikada turizm xizmatlari Turizm Janubiy Afrikada istiqbolli va dinamik rivojlanayotgan xizmat ko'rsatish sohasidir. Davlat daromadlarining muhim manbai. Afrikaga tashrif buyurgan chet ellik sayyohlar soni va tushumlar dunyoning 2-3% ni tashkil qiladi. Xalqaro turizmning o'sishi turistik bozorlarda Afrika mahsulotining yuqori narxlari bilan cheklandi. Shu sababli, endi mintaqa arzon ommaviy, asosan plyaj turizmiga o'tmoqda. Eng yirik sayyohlik bozori Afrika mamlakatlari bo'lib, barcha sayyohlarning 50% ni tashkil qiladi. Eng mashhur sayyohlik yo'nalishlari: Janubiy Afrika Seyshel orollari, Mavritaniya Zimbabve. 21 3. Janubiy Afrika Respublikasi Janubiy Afrika Afrikadagi rivojlangan davlatlar guruhiga kiruvchi yagona davlatdir.
Xizmat ko'rsatish va nomoddiy ishlab chiqarish Janubiy Afrikada eng jadal rivojlanayotgan sanoatdir. Turizm sanoati eng istiqbolli bo'lib qolmoqda. Shuningdek, yuqori darajada rivojlangan: moliyaviy, transport, aloqa xizmatlari. 22 3.1. Janubiy Afrikaning transport xizmatlari Janubiy Afrikaning transport tarmog'i dunyodagi eng keng tarqalgan va rivojlangan tarmoqlardan biridir. Yo'llarning uzunligi km, shundan km avtomobil yo'llari. Temir yoʻllarning umumiy uzunligi km boʻlib, uning yarmi elektrlashtirilgan. Janubiy Afrikaning asosiy savdo sheriklari bo'lgan mamlakatlardan geografik jihatdan uzoqda joylashganligi sababli, Janubiy Afrikaning tashqi iqtisodiy aloqalarini amalga oshirishda dengiz va havo transporti asosiy rol o'ynaydi. Janubiy Afrikada yirik savdo floti mavjud. Janubiy Afrikaning uchta porti Keyptaun, Durban va Port Elizabeth okeanga uchadigan kemalarni qabul qilish imkoniyatiga ega. "South African Airways" davlat aviakompaniyasi ichki va xalqaro yo'nalishlarda yuk va yo'lovchi tashishni amalga oshiradi. 20 ta xususiy aviakompaniya mavjud. Mamlakatning asosiy xalqaro aeroporti Yoxannesburgdagi Yan Smuts aeroportidir. Boshqa yirik aeroportlar Keyptaun va Durbanda joylashgan. Janubiy Afrikaning barcha dengiz yo'nalishlariga: Osiyo, Evropa, Amerika va Afrika qit'asining boshqa mamlakatlariga kirishini kafolatlaydigan yirik savdo portlarining mavjudligi. Eslatma: Manba 23 3.2. Janubiy Afrikadagi moliyaviy xizmatlar Janubiy Afrikada xizmat ko'rsatish sohasining o'ziga xos xususiyati aniq va ishonchli bank va sug'urta xizmatlariga ega rivojlangan moliya bozorining mavjudligidir. Yoxannesburg fond birjasi dunyodagi 15 ta eng yirik fond birjalaridan biridir. Janubiy Afrika fond bozorining o'zagi qimmatli qog'ozlar birjasi (JSE) hisoblanadi. Janubiy Afrikaning bank tizimi professional boshqaruv, rentabellik va rivojlangan bozor kapitallashuvi bilan ajralib turadi. Janubiy Afrikaning bank tizimi davlat sektorining (2000 dan ortiq filiallari) keng rivojlanganligi bilan ajralib turadi. Mamlakatda davlat banklaridan tashqari yana 52 ta xorijiy bankning vakolatxonalari faoliyat yuritmoqda. Bank sohasida ilg‘or texnologiyalar, ya’ni internet texnologiyalaridan keng foydalanish. Eslatma: Manba 24 3.3. Janubiy Afrikada aloqa xizmatlari va telekommunikatsiyalarini rivojlantirish Yaxshi tashkil etilgan telekommunikatsiya xizmatlarining keng tarmog'ining mavjudligi. Barcha turdagi telekommunikatsiya xizmatlari va Internet xizmatlarini ko'rsatish. Janubiy Afrikaning mobil xizmatlari va IP texnologiyalari bozori dunyodagi eng tez rivojlanayotgan bozorlardan biridir. Magistral tarmoqqa ega Janubiy Afrika telekommunikatsiya kompaniyasi Telcom doimiy ravishda optik tolali komponentning ulushini oshirib boradi, bu esa telekommunikatsiya xizmatlari tezligi va sifatini oshirish imkonini beradi. Eslatma: Manba 25 3.4 Janubiy Afrikada turizm xizmatlari Janubiy Afrikada turizm eng istiqbolli soha bo'lib qolmoqda. Janubiy Afrikada turizmning jadal rivojlanishiga rivojlangan transport va mehmonxona infratuzilmasi yordam beradi. Mamlakatdagi sayyohlar soni 2000-yildan buyon ikki barobar oshdi va sanoat bugungi kunda mamlakatdagi ish o‘rinlarining 7 foizdan ortig‘ini ta’minlamoqda. Janubiy Afrika Afrikadagi kelish va tushumlar soni bo'yicha birinchi mamlakatdir. 2005 yilda Janubiy Afrikaga ko'proq sayyohlar tashrif buyurishdi, tashrif buyurganlarning aksariyati (1 milliondan ortiq kishi) Evropa va AQShdan kelgan sayyohlar edi. Ekoturizm, shuningdek, Sun Sitidagi ko'ngilochar majmua mashhur bo'lib bormoqda. Eslatma: Manba UNWTO 2010 yilgi muhim voqealar 26 4. Mintaqalar bo‘yicha Afrika mamlakatlarida xizmat ko‘rsatish sohasining rivojlanish xususiyatlari 25 Janubiy Afrikada xizmat ko‘rsatish sohasi Markaziy va Shimoliy Markaziy Afrikaga nisbatan eng rivojlangani past rivojlanish darajasiga ega va yuqoriligi tufayli boshqa barcha mintaqalardan past. mintaqadagi aksariyat mamlakatlar iqtisodiyotida qishloq xo'jaligi sektorining ulushi B Shimoliy Afrikada sanoat va xizmat ko'rsatish sohasi iqtisodiyotda hal qiluvchi rol o'ynaydi.
Bu yerda neft eksport qiluvchi mamlakatlarning kichik guruhi aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulotning nisbatan yuqori darajasi va YaIM tarkibida xizmat ko‘rsatish sohasining yuqori ulushi bilan ajralib turadi. 27 Xizmat ko'rsatish sohasining rivojlanish xususiyatlari 26 Afrika mamlakatlarida Afrika mamlakatlari xizmatlar importining yuqori ulushi bilan ajralib turadi. Misr, Liviya, Tunis, Marokashda turizm xizmatlari jadal rivojlanmoqda. Afrika mintaqadagi beqaror siyosiy va iqtisodiy vaziyat tufayli sohaga zaif investitsiyalar bilan ajralib turadi. Aholining turmush darajasi pastligi sababli uchinchi tarmoq mahsulotlariga talabning pastligi Afrikaning aksariyat mamlakatlari iqtisodiyotining agrar-xom ashyo yoʻnalishiga ega boʻlib, bu yerda xizmat koʻrsatish sohasi nihoyatda sust rivojlangan. Biroq, Janubiy Afrika mamlakatlari yalpi ichki mahsuloti tarkibida xizmat ko'rsatish sohasining ulushi o'rtacha 52% ni tashkil qiladi. 28 E'tiboringiz uchun rahmat! Ishtirok etganingiz uchun tashakkur
Iqtisodiyot va milliy iqtisodiyot Janubiy Afrika Afrika qit'asidagi eng rivojlangan va shu bilan birga uchinchi dunyoga kirmaydigan yagona davlatdir. 2009 yilda YaIM 505 milliard dollarni tashkil etdi (dunyoda 26-o'rin). YaIMning o'sishi 5%, 2008 yilda - 3% darajasida edi. Mamlakat bozori faol ravishda kengayib borayotganiga qaramay, hanuzgacha dunyoning rivojlangan davlatlari qatoriga kirmaydi. Xarid qilish qobiliyati pariteti bo'yicha u XVF ma'lumotlariga ko'ra dunyoda 78-o'rinni, Jahon banki bo'yicha 65-o'rinni va Markaziy razvedka boshqarmasi bo'yicha 85-o'rinni egallaydi. U juda katta tabiiy resurslarga ega. Telekommunikatsiya, elektroenergetika, moliya sohasi keng rivojlangan. Valyuta: Janubiy Afrika randi, 100 sentga teng. 1, 2, 5, 10, 20, 50 sent, 1, 2, 5 rand nominalidagi tangalar, 10, 20, 50, 100 va 200 randlik banknotalar mavjud. Asosiy import tovarlari: neft, oziq-ovqat, kimyo mahsulotlari; eksport: olmos, oltin, platina, mashinalar, transport vositalari, uskunalar. Import (2008 yilda 91 mlrd. dollar) eksportdan (2008 yilda 86 mlrd. dollar) ortiq. ACT mamlakatlari xalqaro tashkilotining a'zosi. Ishchi kuchi Janubiy Afrikadagi 49 million aholidan atigi 18 millioni ishlashga qodir. Ishsizlar - 23% (2008 yilda). Mehnatga layoqatli aholining 65% xizmat koʻrsatish sohasida, 26% sanoatda, 9% qishloq xoʻjaligida band (2008 y.). Milliy iqtisodiyot tarmoqlari Qazib olish sanoati Janubiy Afrika o'zining jadal rivojlanishi uchun tabiiy resurslarning boyligidan qarzdor. Eksportning qariyb 52 foizi tog‘-kon sanoatiga to‘g‘ri keladi. Marganets, platina guruhi metallari, oltin, xromitlar, aluminoglyukatlar, vanadiy va sirkoniy keng qazib olinadi. Ko'mir qazib olish juda rivojlangan - elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun ko'mirdan foydalanish bo'yicha Janubiy Afrika dunyoda 3-o'rinda turadi (neft etishmasligi tufayli Janubiy Afrikaning energiya resurslarining 80% ga yaqini ko'mirdan foydalanishga asoslangan). . Bundan tashqari, mamlakatda olmos, asbest, nikel, qo'rg'oshin, uran va boshqa muhim foydali qazilmalarning konsentrlangan zaxiralari mavjud. Qishloq xo'jaligi Mamlakatning aksariyat qismi qurg'oqchil iqlimga ega bo'lganligi sababli, uning hududining atigi 15% qishloq xo'jaligiga mos keladi. Ammo shuni aytish mumkinki, Afrikaning tuproq eroziyasi sodir bo‘layotgan boshqa aksariyat davlatlaridan farqli o‘laroq, bu 15 foizdan oqilona foydalanilmoqda – tuproqni muhofaza qilish va samarali qishloq xo‘jaligini yuritishda Janubiy Afrika va jahonning yetakchi davlatlarining ilg‘or agrotexnika yutuqlaridan foydalanilmoqda.


Bu hayratlanarli natijalarga olib keldi: Janubiy Afrika ichki oziq-ovqatga bo'lgan ehtiyojni to'liq qondiradi, shuningdek, qishloq xo'jaligi mahsulotlarini yetkazib beruvchi etakchi (va ba'zi jihatlarda etakchi) hisoblanadi - mamlakat 140 ga yaqin meva turlarini eksport qiladi. Vinochilik Janubiy Afrikada vinochilik uchun uchta zona mavjud. Shimoli-g'arbiy (Shimoliy Cape - Cape) va Sharqiy qirg'oq (KwaZulu-Natal) eng yaxshi sharob manbalari hisoblanmaydi, chunki ular juda issiq va qurg'oqchil iqlimga ega. Ammo Janubiy Afrikaning janubi-g'arbiy qismida (G'arbiy Cape) vinochilik uchun ajoyib iqlim mavjud. chorvachilik Go'sht va sut ishlab chiqarish Free State provinsiyasining shimoli va sharqida, Xoteng provinsiyasining ichki qismida va Mpumalanga provinsiyasining janubiy qismida to'plangan. Go'sht zotlari Shimoliy va Sharqiy Keypda keng tarqalgan. Shimoliy va Sharqiy Keyplarning qurg'oqchil hududlari, Erkin shtat va Mpumalanga qo'y boqish zonalariga ega. Jahon bozoriga qorako‘l qo‘ylarining terisi yetkazib berilmoqda. Echkilar ko'p boqiladi, asosan - 75% - junlari G'arbda yuqori baholangan Angora (dunyodagi tiftik ishlab chiqarishning 50% gacha Janubiy Afrikada). Boshqa eng keng tarqalgan zot - go'sht uchun yetishtiriladigan Bur echkisi. Echki junini qirqish boʻyicha (yiliga 92 ming t) Janubiy Afrika dunyoda 4-oʻrinda turadi. Chorvachilik va qo'ychilik, parrandachilik va cho'chqachilik kabi asosan keng tarqalgan kichik tarmoqlar bilan solishtirganda, Pretoriya, Yoxannesburg, Durban, Pitermaritsburg, Keyptaun va Port-Elizabetning yirik shaharlari yaqinidagi fermalarda intensiv va keng tarqalgan. So'nggi yillarda - asosan Ozod davlat viloyatida - tuyaqushchilik faol rivojlanmoqda. Ushbu qushning go'shti, terisi va patlarini Janubiy Afrikadan eksport qilish asta-sekin o'sib bormoqda. Baliq ovlash Baliq ovlash bo'yicha (yiliga taxminan 1 million tonna) Janubiy Afrika Afrikada etakchi o'rinni egallaydi. Asosiy baliqchilik ob'ektlari - sardalya, seld balig'i, hake, hamsi, levrek, skumbriya, treska, burni lososlari, skumbriya, monk baliqlari.Janubi-Sharqiy Osiyo mamlakatlari, shuningdek, Cape muhri. Baliq ovlash asosan Janubiy Afrikaning Benguela okean oqimi bilan yuvilgan g'arbiy qirg'oqlarida, kengligi 200 dengiz mili bo'lgan baliq ovlash zonasida amalga oshiriladi. Olingan ovning 40% ga yaqini Elands, Limpopo va boshqa daryolarda, shuningdek, sun'iy suv havzalarida ko'paytirish orqali ovlangan chuchuk suv baliqlariga to'g'ri keladi. O'rmon xo'jaligi Asosiy zona - KvaZulu-Natal provinsiyasining janubiy qismi. Tabiiy o'rmonlar 180 ming gektarni, ya'ni mamlakat hududining atigi 0,14% ni egallaydi. Tijorat yog'ochlarining aksariyati Janubiy Afrika hududining atigi 1% ni egallagan o'rmon plantatsiyalaridan keladi. O'rmon "plantatsiyalari" ning taxminan yarmi qarag'ay, 40% evkalipt va 10% mimoza ekilgan. Sariq va qora daraxt, burni dafna, assegai va kamassi ham yetishtiriladi. Daraxtlar sotiladigan holatga o'rtacha 20 yil ichida erishadi - Shimoliy yarim sharda o'sadigan daraxtlardan farqli o'laroq, bu jarayon 80 yildan 100 yilgacha davom etadi. Bozorga kiradigan yog'ochning yillik hajmi 17 million kub metrni tashkil qiladi. m Janubiy Afrikada 240 dan ortiq yog'och va yog'ochni qayta ishlash korxonalari faoliyat yuritadi. Qishloq xoʻjaligi barcha eksportning 35-40% ni tashkil qiladi va Janubiy Afrika yalpi ichki mahsulotining 5% ni tashkil qiladi. Davlatning iqtisodiy siyosati Davlatning iqtisodiy siyosati iqtisodiyotni barqarorlashtirishga qaratilgan. TheHeritageFoundation statistik ma'lumotlariga ko'ra, respublika iqtisodiy erkinlik bo'yicha dunyoda 57-o'rinda. Janubiy Afrikada nisbatan yuqori daromad solig'i (daromad darajasiga qarab 40% gacha). Janubiy Afrikada aholi jon boshiga o‘rtacha daromad 7016 yevroni tashkil qiladi. Janubiy Afrika bugungi kunda Afrikaning iqtisodiy jihatdan eng rivojlangan davlati ekanligiga shubha yo'q.