Beton qorishmalari va ularning xususiyatlari

1.5-rasm. Beton qorishmasining bikirligini aniqlaydigan standart asbob

1. 
   qolip; 2-konus mahkamlanadigan tutqichlar; 3-konus; 4-voronka; 5-shtanga; 6-yo‘naltiruvchi vtulka; 7-disk mahkamlanadigan vtulka; 8-oltita teshikli disk; 9- shtativ (tutqich); 10-shtativning mahkamlovchi moslamasi.
   

а)
в)


2
1.6-rasm. Beton qorishmasini qulay quyiluvchanligini aniqlashning soddalashtirilgan usuli a-asbobning umumiy ko‘rinishi; b-tebranishga qadar beton qorishmasi; v-aksincha, tebranishdan so‘ng; 1-konus; 2-kub qolip; 3-beton qorishmasi;4-titratgich.

Bu usul bilan tadqiqotlarni quyidagi tartibda o‘tkazadilar. Kublar tayyorlanadigan o‘lchamlari 20x20x20 sm bo‘lgan oddiy qolipga standart konus o‘rnatiladi. Oldindan undan tayanchlarni olib tashlab kub ichiga joylashishi uchun uning pastki asosining diametri kamaytiriladi (3.6-rasm). Konusni odatdagidek uch bosqichda to‘ldiriladi. Metall konus olingandan so‘ng laboratoriya maydonchasida beton qorishmasini titratiladi. Titratish jarayoni beton qorishmasi kubning barcha burchaklarini qoplab, yuzasi tekislanguncha davom ettiriladi.

Titratishning davomiyligini (s) beton qorishmasining bikirlik darajasi sifatida qabul qilinadi. Standart titratish maydonchasi quyidagi qiymatlarga mos tushishi kerak: kinematik momenti 0, 1 N^. m; amplitudasi 0, 5 mm; tebranishlar davri 3000^-1. Tajribalarning ko‘rsatishicha standart asbobda aniqlangan bikirlik darajasi B.G. Skramtaev usuli bilan olingan qiymatlardan taxminan 1,5-2 marta kamligi aniqlandi. Beton (frans. beton va lot. bitumon— togʻ smolasi)—boglovchi modda (mas, sement), suv, toʻldirgichlar (mas, shagal, qum), ayrim hollarda qoʻshilmalar qoʻshib tayyorlanadigan qorishmaning zichlashib qotishi natijasida hosil boʻladigan qurilish material i. Qadimda B.dan gumbaz, qubbalar, ravoqlar, katta inshootlar qurishda ishlatishgan. Bunda boglovchi material sifatida loy, gips, ohak, asfaltdan foydalanishgan. B. texnologiyasining takomillashuvi sement ishlab chiqarilishi bilan bogʻliq. 19-asrda temirbetonning ixtiro qilinishi B.ning keng tarqalishiga olib keldi. Hajmiy massasiga (kgGʻm3 larda hisoblanadi) koʻra, B.ning juda ogir (2500 dan yuqori), ogʻir (1800 dan 2500 gacha,) yengil (500 dan 800 gacha) va alohida yengil (500 dan past); boglovchi moddaning turiga koʻra, sementli, silikatli, gipeli, asfaltbetonlar, polimerbetonlar va boshqa xillarga; vazifasiga kura, oddiy (sanoat, fuqaro qurilishi uchun ishlatiladigan), gidrotexnika, yoʻl qurilishi, issiqlik izolyatsiyasi,
manzarali ishlarga, maxsus ishlarga (kimyoviy turgun, olovbardosh, yadro nurlanishlaridan himoya qmlish va boshqa uchun) moʻljallangan xillari bor. B.ning asosiy sifat koʻrsatkichi siqilishga mustahkamligi hisoblanadi va shu xususiyati bilan uning markalari belgilanadi
Beton 4000 yildan oshiq vaqt maʼlum (Qadimgi Mesopotamiya), ayniqsa Qadimgi Rimda keng qoʻllaniladi . Italiya — tarkibiy qismlarga osonlik bilan kiradigan vulkanik mamlakat, betondan tayyorlangan puzolan va lava ezilgan toshlar. Rimliklar jamoat binolari va inshootlarini, jumladan, Pantheonni qurish uchun betondan foydalangan, uning qubbasi hali dunyoda beton boʻlmagan betondan qurilgan. Shu bilan birga, davlatning sharqiy qismida bu texnologiya tarqalmagan, qurilishda anʼanaviy ravishda tosh ishlatilgan, keyin esa arzon plitalar — bir xil gʻisht.
Tufayli Gʻarb Rim imperiyasining pasayishiga, monumental binolar va inshootlarni keng koʻlamli qurilish ishlab chiqarish texnologiyasi yoʻqolishi olib keldi hunarmandchiligi va ilm-fan umumiy degradatsiyasi bilan birgalikda beton notoʻgʻri foydalanish, hech narsa keldi. erta Oʻrta asr faqat yirik meʼmoriy ob’ektlar toshdan qurilgan cherkovlar, edi.
tsement bogʻlovchi zamonaviy beton 1844 (I. Jonson) buyon maʼlum qilindi. Portlend Yusuf Aspdin tomonidan 1824 yilda uchun patent oldi; a „Roman tsement“ uchun patent 1796, Jeyms Parker edi.
beton ishlab chiqarishda dunyo rahbarlari Xitoy (2006 yilda 430 million m³) bor va Amerika Qoʻshma Shtatlari (2005 yilda 345 million m³ va 2008-yilda 270 million m³) Rossiyada 2008-yilda 52 million m³ ishlab chiqarildi.