Bevosita va bilvosita soliqlar

BEVOSITA VA BILVOSITA SOLIQLAR

Reja:
KIRISH…………………………………………………………..……………………………………..………3

1. 
   O`zbekistonda bevosita soliqlar ……………………..…………..………… 4
   

2. 
   O`zbekistonda bilvosita soliqlar …………………………………….…...….7
   

3. 
   Soliq xizmati idoralari tizimi, ularning vazifalari, huquqlari………...…….12
   

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………………………….....………………….13

KIRISH

Bevosita soliqlar bo‘yicha soliq yukini izchil kamaytirish soliq siyosatining samaradorligini YaIM ga nisbatan ular tushumining barqaror kamayishi tendensiyasi ham isbotlaydi. Soliq tizimini takomillashtirishda ustuvor ahamiyat bilvosita soliqqa tortishga qaratilgan. Bilvosita soliqlar tovarlarga nisbatan qo‘shimcha bo‘lgani holda, pirovard natijada ishlab chiqaruvchining moliyaviy holatiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta'sir ko‘rsatmaydi hamda ishlab chiqarishni rivojlantirishga to‘sqinlik qilmaydi.
Resurs soliqlari yer, suv va boshqa tabiiy boyliklardan samarali foydalanishni ta'minlovchi amaliy vosita bo‘lgani holda bozor iqtisodiyotida tabiiy resurslardan foydalanish va kelajak avlodlar uchun saqlash borasida muhim rol o‘ynaydi.
Soliqqa tortish tizimini takomillashtirishning muhim yo‘nalishlaridan biri soliq tizimini tartibga solish, soliq turlarini kamaytirish, hisob-kitob mexanizmini soddalashtirish va ular bo‘yicha to‘lov davriyligini kamaytirish hisoblanadi.

Soliqlar iqtisodiyotning asosiy regulyatorlaridan biri hisoblanadi.[1, 2, 3] Soliqlarning tartibga solish funktsiyasining namoyon bo'lishi davlatning turli jarayonlar va parametrlarga ta'sir ko'rsatish qobiliyatiga ega bular:

• 
  ishlab chiqarish va investitsiya-muayyan sohalarning rivojlanishini (yoki cheklanishini) rag'batlantirish orqali;
  
• 
  iste'mol va jamg'armaning dinamikasi-bevosita soliqlarning turli stavkalarini belgilash orqali;
  
• 
  shaxsiy daromad darajasi – tabaqalashtirilgan soliq stavkalarini belgilash, soliq to'lovchilarning ayrim toifalariga imtiyozlar berish orqali; [7, 10]
  
• 
  xalqaro integratsiya jarayonlari-bojxona bojlari va ularni to'lash bo'yicha imtiyozlar bo'yicha turli stavkalarni belgilash orqali.
  

Umuman olganda, soliqlarni tartibga solish jarayonlari quyidagi makroiqtisodiy ko'rsatkichlarga ta'sir ko'rsatadi:

• 
  jami talab va taklif darajasi;
  
• 
  YAIM darajasi;
  
• 
  ishlab chiqarish hajmi;
  
• 
  chakana savdo tovar aylanmasi;
  
• 
  eksport va import hajmi;
  
• 
  asosiy kapitalga investitsiyalar hajmi;
  
• 
  iste'mol narxlari indeksi.
  

Eng asosiysi, soliq ta'sirining natijalari davlatning rivojlanishini va uning makroiqtisodiy holatini belgilovchi iqtisodiy o'sishga ta'sir ko'rsatadi. [8, 9]
Iqtisodiyotga soliqlarning ta'siri o’zbek va xorijiy mualliflarning ko'plab nashrlariga bag'ishlangan bo'lib, ularning aksariyati nazariy. Shu munosabat bilan, muayyan soliq tizimining makroiqtisodiy ko'rsatkichlariga va uning o'ziga xos soliqqa tortish shartlariga nisbatan muayyan soliq guruhining ta'siri natijalarini tahlil qilish va soliq mexanizmini kompleks tadqiq qilish dolzarb ahamiyat kasb etadi.
Soliq siyosatini ishlab chiqishda davlatning roli ijtimoiy sohalarni rivojlantirishni hisobga olgan holda soliqqa tortish tizimini takomillashtirishning muhim yo‘nalishlari bilan soliq siyosatining asosiy yo‘nalishlari o‘zaro bog‘liqligini ta'minlash lozim. Soliq siyosatining asosiy yo‘nalishlarini ishlab chiqishda bir qator ta'sir etuvchi mezonlarni hisobga olgan holda tashkil etish va bu yo‘nalishlarni aniqlovchi muhim omilli ko‘rsatkichlarni o‘rganish hamda uning o‘ziga xos xususiyatlarini tartiblash muammosi bugungi kundagi dolzarb masalalardan biri bo‘lib qolmoqda.
Soliq siyosati choralarini ishlab chiqishda eng muhim vazifalardan biri davlat xarajatlarini o‘z vaqtida va mo‘ljallangan hajmda moliyalanishi uchun soliq tushumlarining yetarliligi hisoblanadi. Bu esa, o‘z navbatida, soliq yukini kamaytirish borasidagi siyosatni byudjetning xarajatlar qismini optimallashtirish choralari bilan qo‘shib olib borilishini taqozo etadi.^{1
Mamlakatimizda iqtisodiy erkinlashtirish sharoitida soliq siyosatini to‘liq va aniq yuritilishini ta'minlaydigan vositalardan biri soliq siyosatini takomillashtirish jarayonida davlat xarajatlarini to‘liq va o‘z vaqtida moliyalashtirish hamda ishlab chiqarishni rivojlantirishga ta'sir etishni bosqichma-bosqich maqbullashtirishning o‘ziga xos yo‘nalishlarini ishlab chiqish va aniqlash muammosini hal etish bilan bog‘liqligidadir.}