Bilasizmi

OT KUCHI NIMANI ANGLATADI ?
Avtomobillar haqida gapirganda �ot kuchi� atamasini tez-tez qo�llaymiz. Xo�sh, ot kuchi qachondan beri qo�llanilgan va uning ma�nosi nima ?. Keling shu savollarga javob topsak� "Ot kuchi" atamasi kuchni emas balki quvvatni anglatadi. Mashhur fizik olim Jeyms Vatt aniqlashicha 1 ta ot 1 minutda 100 fut (30 metr) chuqurlikdan 330 funt (150 kg.) ko�mirni blokka bog�langan arqon orqali tortib chiqara olar ekan. Ana shu ishni bajaradigan quvvat 736 vattni tashkil etadi. 1960-yili SI (System International ) birliklar sistemasida 736 vattni tashkil qiluvchi quvvat birligi 1 ot kuchi deb belgilandi.
Buni quyidagi hisobda keltiramiz mumkin:
F- kuch (Nyuton)
J � ish (joul)
T �vaqt (sekund)
S �yo�l (metr)
Vt �quvvat (vatt)
Quvvatni topish formulasi quyidagicha

Jeyms Vattning hisobiga ko�ra 1 ta ot 1 minutda (60 sekundda) 30 metr chuqurlikdan 150 kg. ko�mirni blokka bog�langan arqon orqali tortib chiqara olar ekan.
s= 30 metr
F= 9,8*150 kg = 1473 Nyuton
t= 60 sekund

demak, ma'lum bo'ldiki 1 ot kuchi 736 vattga teng ekan.

DOIMIY MAGNIT - magnit kuchi haqida bilasizmi?
Magnit toshlari qadim zamonlardan beri insonlarni qiziqtirib kelmoqda. Uning bir-birini tortishi yoki bir birini itarish kuchi insonlar uchun g�aroyib tuyulgan. Haqiqatan, magnitning tortish va itarish hodisasi sabablari hali hanuz o�z yechimini topolganicha yo�q. To�g�ri, bu haqda turli nazariyalar , fikrlar va turli qarashlar mavjud bo�lsayam ammo ularning birortasi bu hodisaning nima sababdan va qanday ro�y berishini to�la tushuntirib berolmaydi. bu mo�jizaning siri sirligicha qolmoqda. Olimlar uni faqatgina �magnit maydon� deyishdan nariga o�tolmayapti. Elektronika, texnologiya taraqqiyotini magnitsiz tassavvur etib bo'lmaydi. Deyarli har bir texnik asbobda albatta magnit hodisasi qo�llaniladi. Bajarilishi qiyin bo�lgan ba�zi og�ir mahnatni magnitdan foydalanish yordamida og�ir mehnatlari yangillatish mumkin. Masalan: metallurgiya sanoatida issiq metallarni bir joydan boshqa joyga tashishda g�altakli (tok yordamida magnit hosil qilish)magnitda foydalaniladi. Bunda qurilmaga elektr kuchlanishi berilsa simli g�altak magnitga aylanadi va matallni o�ziga tortadi, uni ma�lum joyga olib borgandan so�ng magnitga berilayotgan kuchlanishni o�chiradi va magnitlik xususiyati yo�qolgani uchun metallni qo�yib yuboradi. Xullas, magnitning xususiyati haqida har qancha gapirish mumkin, Biroq sizning e�tiboringizni ajoyib tajribaga qaratmoqchimiz;
Qo�lingizda magnit bo�lagi va ip bor, shu ikki narsa yordamida yerning shimoliy va janubiy qutblarini aniqlash mumkinmi ? , Albatta mumkin. Xo�sh, qanday qilib ?
Ma�lumki yer sharining ham magnit maydoni bor, Shunga ko�ra yerdagi magnit maydonning har qanday narsa uchun ta�siri mavjud, ammo inson buni sezmaydi. Yerning magnit maydonini magnit toshiga qilayotgan ta�sirini sezish qiyin emas. Buning uchun magnit bo�lagini ipga bog�lab osib qo�yasiz. Magnit bo�lagi biroz aylanib yoki silkinib bir tomonini yerning shimoliy qutbiga, boshqa tomoni esa yerning jabubiy qutbiga qaratadi. Uni har qancha o�zgartirsangiz ham baribir Yer sharining magnit maydoni ta�sirida o�zining holatini saqlab qolaveradi. Bunda magnit bo�lagining shimol qutbi yerning janub qutbiga yo�nalgan bo�ladi, magnitning janubiy qutbi esa yerning shimoliy qutbiga yo�nalgan bo�ladi.
Har doimgi foydalanadigan o'zgaruvchan elektr tokini ham magnitsiz hosil qilib bo'lmasligini yaxshi bilsangiz kerak, Elektrostansiyalarda deysizmi, benzin bilan ishlaydigan generatorlar deysizmi yoki velosipedning tok ishlab chiqaruvchi qurilmasi deysizmi, ularning barchasi aynan magnit yordamida tok ishlab chiqaradi,
Magnit yordamida tok olishni dastlab Maykl Faradey kashf qilgan... U doimiy magnitni simli g'altak ichida harakatlantirib o'zgaruvchan induksion tokni hosil qilishga erishdi...
quyidagi rasmda uning ishlashi ko'rsatilgan: