Bilimlendiriw ministrligi ózbekstan mámleketlik kórkem – Óner hám mádeniyat institutí NÓkis filialí

ÓZBEKSTANRESPUBLIKASÍ JOQARÍ HÁM ORTA ARNAWLI
BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI

ÓZBEKSTAN MÁMLEKETLIK KÓRKEM – ÓNER HÁM MÁDENIYAT INSTITUTÍ NÓKIS FILIALÍ

«Kitapxana xabar iskerligi» qániygeligi

3-kurs talabası
Qurbanova Aysanemniń

Mámleketlik tilde is júritiw

páninen

ÓZ BETINSHE JUMÍSÍ

Tema: Buyrıq hujjetleri hám olardıń turleri

Tayarlaǵan:______________________

Qabıllaǵan: ______________________

Nókis - 2022

Tema: Buyrıq hujjetleri hám olardıń turleri
Reje
1.Biylik Hújjetleri
2. Buyríq
3. Kadrlardıń jeke quramına tiyisli buyrıq yamasa
individual buyrıqlar
4. Buyrıq úlgisi

Bul túrdegi hújjetler, tiykarınan, shólkem baslıǵınıń

(direktor) buyrıq, biylik hám shólkem (mákeme) qararları
tiykarında júzege keledi.

Bul huqıqıy hújjet belgili mákeme aldında turǵan

tiykarǵı hám kúndelikli wazıypalardı sheshiw maqsetinde
qollanıladı. Áhmiyeti jaǵınan buyrıqlar ekige bólinedi:
tiykarǵı jumıs iskerligine baylanıslı hám kadrlar jeke
quramına tiyisli. Olar izbe-iz tártipte óz aldına nomerlenedi
hám bólek saqlanadı.
Tiykarǵı jumıs iskerligine baylanıslı buyrıqlar jumıstı
shólkemlestiriw, mákeme yamasa onıń bólimleri jumısın
tártipke salıwda qollanıladı. Olarda, ádette, joqarı
shólkemlerden kelgen kórsetpe hújjetler xızmetkerlerge
jetkeriledi, bulardıń orınlanıwı boyınsha anıq is-ilajlar
belgilenedi, juwapker shaxslar hám orınlanıw múddeti
belgilenedi. Buyrıq járdeminde baslıqlar shólkemniń
islep shıǵarıw, jobalastırıw, esap, qarjılandırıw, kredit
ajıratıw, ónimdi satıw iskerligi, sırtqı ekonomikalıq
xızmet, shólkem dúzilisin jetilistiriw hám de jumıslardı
shólkemlestiriw hám basqa máseleler boyınsha ámeliy is
júrgizedi.
Ishki miynet tártibi qaǵıydaları, sıylıqlaw qaǵıydası
hám t.b. tastıyıqlaw menen baylanıslı normativ buyrıqlar
da tiykarǵı jumısqa baylanıslı buyrıqlar qatarına kiredi.
Bunday buyrıqlar ulıwmalıq túrde bolıp, belgili bir
shaxsqa emes, al barlıq jámáátke qaratıladı.
Buyrıqtıń tiykarǵı zárúrli bólimleri:
1. Gerb, mákemeniń simvollıq belgisi (blanka
bólimleri).
2. Ministrlik hám basqarma atı.
3. Mákemeniń arnawlı nomeri.
4. Hújjet túriniń arnawlı nomeri.
5. Mákeme atı.
6. Teması (mazmunınan kelip shıǵıp ataladı).
7. Sánesi.
8. Sanı (№).
9. Buyrıq shıqqan orın atı.
10. Hújjettiń atı (Buyrıq).
11. Buyrıq teksti (eger qosımshaları bolsa, dizimge
alınadı).
12. Baslıq yamasa orınbasar qolı.
Buyrıq joybarı qánigeler tárepinen tayarlanadı, bas
yamasa jetekshi qánigeler, huqıq másláhátshisi, bas
esapshı menen kelisiledi. Huqıq másláhátshisi buyrıqtı
kóriwde tómendegilerge itibar beredi: máseleni buyrıq
penen rásmiylestiriw maqsetke qanshelli sáykes keliwi;
buyrıq joybarı ámeldegi nızamlarǵa, húkimet qararlarına
qanshelli muwapıq keliwi; usı mákemeniń aldın berilgen
buyrıqlarına sáykes keliwi.
Buyrıq joybarına tiyisli qollar qoyılıp, ol blankaǵa
kóshirilgennen keyin, shólkem baslıǵı oǵan qol qoyadı.
Tiykarǵı jumısqa baylanıslı buyrıqlarda, ádette,
mazmunınan kelip shıǵıp tema qoyıladı (ayırım qısqa
buyrıqlarda qoyılmawı da múmkin). Baslıq qol qoyǵan
buyrıq is júrgiziw boyınsha juwapker xızmetker tárepinen
tiyisli dápterge dizimge alınadı.
Buyrıqtıń tiykarǵı teksti tiykarlawshı (kirisiw) hám
biylik bólimlerinen quraladı. Tiykarlawshı (kirisiw)
bóliminde buyrıqtan maqset, shárt-sharayat, sebepler
kórsetiledi, tiykar etip alınıp atırǵan buyrıqqa silteme
beriledi (atı, nomeri, sánesi jazıladı). Ayırım jaǵdaylarda
128 129
buyrıqqa tiykar bolǵan hújjet onıń biylik bólimine tiyisli
bántinde de kórsetiledi. Ayırım buyrıqlardı tiykarlawǵa
zárúrlik bolmawı múmkin, bunday jaǵdaylarda olar
tuwrıdan-tuwrı biylik bólimi menen de berile beredi.
Buyrıqtıń biylik bólimi jańa qatardan, bas háripler
menen jazılatuǵın «BUYÍRAMAN» sózinen baslanadı.
Sol sózden soń qos noqat qoyılıp, jańa qatardan
biylikler beriledi. Zárúrlikke qarap biylikler bántlerge
bólinip, arabsha sanlar menen belgilenedi. Sannan soń
noqat qoyılıp, sóz bas háripten baslanadı. Biyliklerde,
ádette, kim qanday wazıypanı qaysı múddette orınlawı
kórsetiledi. Háreket buyrıq meyil formasında sáwlelenedi
(«Ámelge asırılsın», «Támiyinlensin», «Júklensin»,
«Esapqa alınsın» hám t.b.). Orınlawshılar – mákeme
yamasa onıń strukturalıq bólimleri, lawazımlı shaxslar
(lawazımları kórsetilgen halda) kóbinese barıs sepliginde
dizimge alınadı.
Buyrıqta jumıstıń orınlanıw múddeti ulıwma túrde
yamasa hárbir biylikte anıq kórsetiliwi múmkin. Buyrıq
qol qoyılǵannan soń kúshke kiredi, biraq ayırım bántlerine
baylanıslı biylikte kúshke kiriw múddeti anıq kórsetilgen
bolıwı múmkin.
Buyrıqtıń biylik bólimi aqırında buyrıqtı qadaǵalaw
kimge júklengeni de belgilep qoyıladı: «Buyrıq
orınlanıwın qadaǵalaw (lawazımı hám familiyası tolıq
jazıladı) juwapkershiligine júklensin».
Ayırım buyrıqlarda usı buyrıq penen aldıńǵı
hárekettegi yamasa basqa túrli hújjet biykar etilgeni de
kórsetip ótiledi.