Bilish nazariyasi: asosiy muammolari va yo‘nalishlari asatov Umidjon Murod o’g’li Toshkent Moliya Instituti Annotatsiya

BILISH NAZARIYASI: ASOSIY MUAMMOLARI VA YO‘NALISHLARI
Asatov Umidjon Murod o’g’li
Toshkent Moliya Instituti
Annotatsiya
Bilish nazariyasi, ma'lumotlarni olish, saqlash va ulardan foydalanishning qanday holda amalga oshirilishi kerakligi haqida fikrlar va tushunchalar bilan bog'liq bir ilm fanidir. Bu nazariya, turli sohalardagi muammolarni yechishda yordam beradi.
Bilish nazariyasi, ma'lumotlarni tahlil qilish va tasniflash, moslashtirish va saqlash, odatda aniq maqsadga erishish uchun kerak bo'ladigan ko'nikmalar va usullarni o'rganadi. Bu fani yaxshi bilan bilgan odamlar, turli xil sohalar uchun muhim bo'lgan ma'lumotlarni topib berishi mumkin.
Bilish nazariyasi shu sababli rivojlanayotgan xususiyatlariga ko'ra sotsial sohada ham katta ahamiyatga ega. Bu nazorat, ularning ixtiyoriy xarakterini ortga solib chiqib, ularning amaliyotida ishlatilishi mumkin bo'lgan axborotni nazorat qiladi.
Bunday bilimlar o‘quvchilar uchun ham juda muhimdir. Shu bilan birga, bu ilmiy yo‘nalishda yo‘naltilgan fanlar mavjud bo‘lib, ularning barcha modullarini o‘z ichiga oladi. Bu yo‘nalishda o‘quvchilar, ma’lumotlar bilan ishlashga, ularni tahlil qilishga va o‘zlashtirishga qodir bo‘ladi. Bunday ko‘nikmalar, har bir kasbni rivojlantirishda ommaviy yaratilganlar va innovatsiyalarni amalga oshirishda ham juda muhimdir.
Kalit so’zi: : Sezgi, idrok, xotira, xayol, tasavvur, empirik bilim, kuzatish, eksperiment,ilmiy dalil, nazariy bilim, muammo, ilmiy muammo, muammoli vaziyat, gipoteza, nazariya, kategoriya, tafakkur, mantiqiy tafakkur, tushuncha,mulohaza, xulosa, intuitsiya, induktiv tafakkur. Metod, metodologiya, metodika, metafizika, yangi metafizika, sofistika,eklektika, sinergetika, bifurkatsiya, umumilmiy yondashuvlar, tadqiqot metodlari, xususiy ilmiy metodlar, fan metodlari, fanlararo tadqiqot metodlari, xususiy fanlar metodlari, empirik tadqiqot metodlari,kuzatish, eksperiment, sotsiometriya metodi, o‘yin metodlari, kumatoid.

KIRISH
Bilish nazariyasi, insonning dunyoni tushunish va tahlil qilishga oid ilm-fan tizimi bo‘lib, dunyoqarashni yaxshi ko‘rish, uni tahlil qilish va muammolarni hal qilish maqsadida ishlatiladi. Bu nazariya, boshqa ilm-fanlar bilan hamkorlikda ishlaydi va har bir sohada qo‘llanadi.

Bilish nazariyasi muammolarni hal qilish yoki ularni yechish yo‘llarini aniqlashga qaratilgan. Bunda, muammolaning sababini aniqlash va uning asosiy yo‘nalishi bilan shug‘ullanadi. Muammolarni hal qilish uchun fikr-mulohazalar va amaliyotlar jamlanmasi kerak bo‘ladi.Bundan tashqari, bilish nazariyasi, axborot olish va o‘rganish usullarini ham o‘z ichiga oladi. Bu usullar tarixiy ravishda yuritilib kelganligi kabi yangi ko‘nikmalarga muhtojdir. Ko‘pincha bilim olamida fikr-mulohaza jarayoni ko‘p kishi tomonidan bajarilib kelmoqda. Ushbu jarayonning natijasida yangiliklar paydo bo‘lishi mumkin. Bu esa bilim olamini rivojlantiruvchi ahamiyatli voqealardir.
Shuningdek, bilim olami har tomonlama rivojlanmoqda. Bu esa, bilish nazariyasi va boshqa ilm-fanlar yordamida yangiliklarni ko‘rish va ularga qo‘llanish imkoniyatini oshiradi.
Katta muammolarni hal qilishda bilish nazariyasi ahamiyatli o‘rin tutadi. Ushbu nazariya insonning quyidagi ko‘nikmalarini shakllantiradi:
- Dunyoqarashni tushunish va uni tahlil qilish;
- Muammolarni aniqlash va ularni hal qilish yo‘llarini topish;
- O‘z-o‘zini rivojlantirib turuvchi insonni shakllantirish;
- Yangiliklardan xabardor bo‘lish, ularga qo‘llanish imkoniyatini oshirish.
Bilim olami rivojlanib kelganda, bilim olamiga oid muammolar ham ko‘p kishi tomonidan hal qilingan. Bu esa, bilim olamining kuch va imkoniyatlarining kengaytirilishi an’ana bo‘lgan voqealardandir.