Binolarning texnik ekspluatatsiyaga xos xususiyatlari

0 ‘zbekiston 
Respublikasi oliy va o'rta maxsus taiim vazirligi, 
Toshkent arxitektura va qurilish instituti. — Т.: Istiqlol, 
2005.-1 0 4 b.
I. Muallifdosh.
ББК 38.7-08 я73
© S.T.Qosimova, Sh.Shojalilov 
© «Istiqlol» nashriyoti, 2005-y.

---

I b о h . TURAR-JOY BINOLAR1 
KONSTRUKSIYASI, QURILMA VA 
XONALAR1 DAN FOYDALANISH
1. ZAMIN (ASOS), POYDEVOR VA 
YERTO‘LALARDAN FOYDALANISH
Inshootning butun og‘irligini qabul qilib oluvchi ostki 
qismi poydevordeb ataladi. Bu yukni o ‘ziga oluvchi grunt 
esa asos bo‘lib xizmat qiladi. Poydevorlar binoning asosiy 
qismi hisoblanib, binoning umumiy xizmat muddati ko‘p 
jihatdan shu qismiga bogliqdir.
Asoslar tabiiy va sun’iy bolishi mumkin.
Tabiiy asoslar — yetarli mustahkamlikka ega bo‘lib, 
ulaming yuk ko'tarish qobiliyatlarini kuchaytirishga hojat 
bo'lmaydi. Sun’iy asoslardan foydalanishda yuk ko‘taruv~ 
chi qatlamni zichlash, chaqiqtoshsiz sliibbalash va boshqa 
usullar bilan mustahkaralash amalga oshiriladi.
Ashyolarga ko‘ra poydevorlar — toshli va betondan 
bo‘lishi mumkin.
Konstruksiyasi bo‘yicha: tasmasimon va ustunsimon 
turlari mavjud.
Barpo etish usuli bo‘yicha: monolit, yig‘ma va qoziq 
oyoqli hamda boshqa usullaiga ega.
Yirik panel] i va yirik blokli binolaming tashqi va ichki 
devoriari ostidagi poydevorlar yig'ma beton va temirbeton 
elementlardan yoki qoziqoyoqlardan bajariladi. Yerto‘la 
devoriari yig‘ma ustun (element)lardan yoki monolit be­
tondan iborat bo'lishi mumkin. Tashqi va ichki devorlar 
osli poydevorlarining joylanish chuqurligi loyihada bel~ 
gilanadi. Bino poydevorlari va yerto‘la devorlarini yer 
usti suvlaridan nam lanishdan m uhofaza qilish uchun 
nishabi binodan tashqariga, kengligi kam ida 0,8 m 
y o lk alar hosil qilinadi.

---

Bino devorlarini yer usti suvlaridan kapillyar namla- 
nishdan gidroizolyatsiya qilish orqali muhofaza qilinadi.
Gorizontal gidroizolyatsiya gidroizolni mastika bilan 
yelimlash orqali sokol devori bo‘ylab polosa — otmostkadan 
yoki trotuardan 10 — 15 sm yuqori yoki poydevor ustida 
bajariladi. Vertikal gidroizolyatsiya qaynoq bitumni surkash 
orqali bajariladi. Gidroizolyatsiya konstruksiya deformatsi- 
yalanganda yorilmasligi uchun yetarli darajada elastik bo‘ii- 
shi lozim. Poydevor va yerto‘la devorlaridagi dcibrmaLsiya 
choklarini mastika bilan (rezinobitum aralashmasi, tolali 
to‘ldiruvchili yengil eruvchan bitum) himoya qilinadi.