Binolarning texnik ekspluatatsiyaga xos xususiyatlari

И b о b . BINOLARDAN ALO HIDA 
SHAROITLARDA FOYDALANISH
2.1. Seysmik rayonlarda binolardan foydalanish
Seysmik rayonlarda qurilishi m o‘ljallangan yangi bi- 
nolami loyihalashda va foydalanilayotgan turar-joylami 
kapital ta ’mirlashda ular qanday konstruktiv va hisobiy 
yechimga ega bolishlaridan va qo'llanilgan qurilish 
materiallaridan qat’iy nazar quyidagi asosiy tamoyillarga 
noya qilinishi lozim:
I. 
Binoning umumiy tuzilishida simmetriyani, og‘irlik 
va bikiiikni tekis taqsimlashni ta’ininlovchi seysmik kuchlar 
bir maromda taqsimlanishi kerak. Bu tamoyilga muvofiq, 
binoning rejaviy shaldi oddiy va ixcham bo‘lishi kerak.
Binodagi ichki kuchlar, rama, diafragmalar bir tekis 
va simmetrik joylashishlari kerak, hamda foydalanish 
jarayonida ular rekonstruksiya qilinmaydi.
Maxsus loyihalar bo‘lmasa, mahalliy yuklanishdan 
saqlanish lozim, chunki bu bikr konstruksiyani bino 
uchun zilzila sharoitida xavfli bo‘lgan burama momentlami 
keltirib chiqaruvchi bir tomonlama va mahalliy kuchlar 
to‘planishiga olib keladi. Tegishli hisoblarsiz ichki va o‘rta 
devorda keng deraza о ‘rmqokttrafrea yo‘l qo‘yilmaydi, 
chunki bunda zosriqishlar paydo b o ‘ladi va devor 
konstruksiyalarining buzilishiga olib keladi.
Rejaviy shakli murakkab bo‘lgan binolardan foyda- 
lanishda binoning oddiy shaklga ajratuvchi zilzilaga qarshi 
choklami yo‘qotishga ruxsat berilmaydi. Bu choklarni 
me’yoriy kengligini ta’minlash zarun balandligi 5 m gacha 
bo‘lgan binolar uchun kamida 5 sm; balandligi 5 m dan

---

ortiq bo'lgan binolaming zilzilaga qarshi choklarini keng- 
ligi har 5 m balandalikda 2 sm dan ortib boradi.
2. Binoning xususiy og‘irligimng kamayishi hisobiga 
hamda vertikal yuk ko‘taruvchi konstruksiyalarning 
elastikligini oshirish yo‘li bilan zilzila kuehi qiymatini 
pasaytirish. Agar bino qattiq konstruktiv sxemali yechimga 
ega bo‘Isa, u holda vertikal yuk ko‘taruvchi elementlar 
juda kichik deformatsiyaga ega bo'ladi (xususiy tebranish 
davri 0,5 sekunddan kamroq) va binoga seysmik kuch ta’sir 
etganda ko'proq siljishga ishlaydi, elastik konstruktiv sxe- 
malikda esa ko‘proq egilish defrmasiyasi o‘rin oladi.
To‘la yig‘ma beton binoiar uchun (yirik paneffi, hajmli 
temirbeton elementlardan