Binolarning texnik ekspluatatsiyaga xos xususiyatlari

2. DEVORLARDAN TEXNIK FOYDAbVNISH
2.1. Devor konstruksiyalari
Bino va inshootlam ing devoriari xonalam i issiq 
sovuqdan to ‘sish vazifasini bajarib, bino narxining udi 
dan bir qism ini tashkil etadi. U lar ashyolari va kcmsl 
ruksiyalari jihatidan nihoyatda xilma-xildir. Devoilnf 
ning ko'proq tarqalgan turi tom, orayopmalar va ximunly 
og'irliklarini poydevorga va un d an so'ng / н т т ц и

---

uzatuvchi yuk к о ‘taruvchi devorlardir. 0 ‘z -o ‘zini ko‘- 
taruvchi devorlar ham mavjud. K o ‘proq ular ishlab 
chiqarish korxonalari binolarida uchraydi. U lar to ‘siq 
vazifasini bajarib, issiqlik va tovush izolyatsiyasi 
hisoblanadi. U lam ing yonida turuvchi karkaslar esa 
to m d a n , o ra y o p m a la rd a n , to m q o p la m a la rid a n
tushadigan yukni qabul qiladi. D evorlam ing faxverkli 
deb ataluvchi uchinchi turi ham bor. Karkas - faxverk 
katagida bunday devorlar faqat o ‘z og‘irligini ko'taradi, 
boshqa yuklami esa karkas qabul qiladi. Bunday hollarda 
devorlar garchi yuk ko‘taruvchanligi kichik bo‘lgan 
samarali issiq izolyatsiyali ashyolardan qilinsada, hech 
qanday xavf tug‘ilmaydi. Chunki butun yukni faxverk 
qabul qiladi.
Q o‘llaniladigan ashyolaiga ko‘ra devorlar 2 katta gu- 
ruhga bo‘linadi: yog‘ochli va toshli, shu jum ladan g‘isht, 
beton va temirbeton. 0 ‘z navbatida yog‘och devoiiar ham 
g ‘o ‘lalardan, bruslardan yoki issiqlikdan izolyatsiya- 
lovchi m ateriallardan foydalanilgan yog‘och m aterial- 
lardan yasaladi.
2.2. Devoiiarga qo‘yiladigan ekspluatatsion talablar
Devorlarga ta ’sir etuvchi barcha omillami va ularga 
bo‘lgan ekspluatatsion talablami (2-rasm) hisobga olish, 
ulaming barcha tarkibiy qismlari mujassamlashgan umu- 
miy ko‘rinishdagi prinsipial yoki jam lam a strukturaviy 
chizmasini tuzish imkonini beradi.
D ev o rlarn in g eskirishini te z la sh tiru v c h i, unda 
shikastlanishlarni paydo bo‘iishiga olib keluvchi aso­
siy va keng tarq alg an sabab — h a ro ra tn in g keskin

---

o ‘zgarib turishi bilan birgalikda ularning nam lanib- 
qurishidir.
Devorbop m ateriallar odatda uch fazadan iborat 
tizim dir, ya’ni qattiq jism , havo va suv. H ar bir faza- 
ning tavsifi va miqdori devoming ishlatilish sifatiga jid- 
diy ta ’sir qiladi: qattiq jism qanchalik yuqori zichlikka 
ega b o ‘lsa, devor shunchalik m ustahkam , biroq issiq 
« ‘tkazuvchan, unda qanchalik ko‘p suv bo‘lsa, ayniqsa 
m uz, shunchalik issiq o ‘tkazuvchan, binobarin uning 
ishlatilish sifati past b o ‘lib, tezroq eskiradi. Devor 
m aterialidagi nam likning yo‘l q o ‘yiladigan m iqdori 
m e’yorlarda belgilanadi (3-jadval).
Devorga namlik bir necha yo‘llar bilan o ‘tadi: shi- 
milish -- sorbsiya; kapillyar yoki diffuziyali nam la- 
nishdan; bug1-havo aralashmasi bosim idan va diffuzi- 
yadan; fizik-kimyoviyjarayonlar natijasida kiradi. Fib- 
rolit, toshqolbeton, ohak kabi g‘ovakii ashyolar namlikni 
faol so'mvchilarga; zich m ateriallar — g‘isht, granitlar 
g‘ovakli m ateriallarga nisbatan nam lanishga yaxshiroq 
qarshilik ko‘rsatadi.