Bioelektrik signallarni kuchaytirish. Kuchaytirgichlarni kuchaytirish koeffitsenti

Ubrga nisbatan kuchaygan t/ kuchlanish kollektor zanjiri II 
dagi, Rn— nagruzka rezistordan olinadi. Kirish va chiqish
kuchlanishi bazada umumiy nuqtaga. Ega bo‘lgani uchun bu
sxemani umumiy bazali (UB) sxema deyiladi. 

---

---


Emitterli zanjirda kuchlanish bo'lmaganda kollektorli zanjirdagi tok
kuchi katta bo‘lmaydi; chunki kollektor va baza orasidagi p —n o‘tish
berkitish yo‘nalishiga mos keladi. Emitter va baza oralig‘ida kuchlanish
hosil qilinsa va oshirilsa, unda emitter zanjirida tok kuchi ham oshib
boradi. Tekshikchalar bazaga tegib, undan ma’lum m iqdorda
diffuziyalanib, kollektorga keladi. Kollektor zanjirida tok kuchi
ko‘payadi. Teshiklamingp —n o‘tishdan olib o‘tilishi kollektor va baza
orasida kontakt potensiallar ayirmasini vujudga keltiradi. Bazada
teshiklar elektronlar bilan qo‘shilib, kollektorga yetib bormasligi
mumkin, biioq bazaning qalinlig o‘n mikrometrgacha kichraytiriladi va
teshiklaming ko‘pchiligi kollektorga tushadi. Shunday qilib, emitter 
zanjiridagi tok kuchi kollektorli o‘tishningqarshiligiga ta’sir ko‘rsatadi.
Emitter degan nom quyidagi faktni aks ettiradi, ya’ni asosiy to k 
tashuvchilar (ko‘rilgan misoldagi — teshiklar) elektroddan bazaga qanday
bo‘lsaida emitterlanadi. 

---


Zanjiming har xil qismlaridagi tokning yo‘nalishi toklar orasidagi
munosabat yetarli darajada sodda: 

---


Shunday qilib, (UB) sxema bo‘yicha ulangan tranzistor tok
kuchini kuchaytirmaydi. Biroq bu sxemani ishlatib kuchlanish va
quwatni kuchaytirishm mumkin. Buni tushuntiramiz.
Kollektor konturi uchun Kirxgof qoidasiga (har qanday
konturda manbalar E.Yu.K.ning yig‘indisi undagi kuchlanish
tushishlarining yig‘indisiga teng) asoslanib quyidagini yozamiz:

bu yerda R x— baza toki— I oqib o‘tadigan kontur qismining
qarshiligi; Rk- Ik tokka kollektor o'tishining qarshiligi. Manbada
kuchlanish tushishini hisobga olmaymiz. Bazaning tok kuchi
kichik bo‘lgani uchun


---


Bu kollektor zanjiridagi manbaning E.Yu.K. kollektorli p —n 
o'tishdagi va zagruzka rezistoridagi kuchlanish tushishlarining
yig'indisiga tengligini bildiradi.
Chiqish kuchlanishining kollektor kontura parametrlariga
bog‘liqligini hisoblab chiqish qiyin emas.

ga ega bo‘lamiz. Bu munosabatni chiqish kuchlanishi uchun
yozilgan formulaga
qo‘yamiz: 


---


Tranzistorning kuchaytirish imkoniyatlari uning xossalariga va tuzilishiga
(material, aralashmaning konsentratsiyasi, bazaning o‘lchamlari va
hokazo) bog‘liq bo'lmasdan, kuchaytirish kaskadining elementlariga ham 
bog‘liq bo‘ladi. Biroq, shunday parametrlarni ajratish mumkinki, ular
faqat tranzistorning o‘zigagina bog'liq bo‘ladi. Bunday parametrlardan, 
xususan, UB sxema uchun tok bo'yicha statik kuchaytirish koeffitsiyenti
(em itter tokinnig uzatish koeffitsiyenti) hisoblanadi. U bazaning
qalinligiga, yarimo‘tkazgich materialining parameriga bog'liq. Bu 
koeffitsiyent kollektor — baza kuchlanishi doimiy bo‘lganda kollektor
toki kichik o‘zgarishining bu o‘zgarishni vujudga keltiruvchi emitter tok
kuchining o‘zgarishiga bo‘lgan nisbatiga teng: 

---

---


Bu sxem ada tranzistorning kuchaytirish xossalari tok bo‘yicha
kuchaytirishning statik koeffitsiyenti orqali xarakterlanadi (UE 
sxema uchun bazaning tokni uzatish koeffitsiyenti orqali). U 
kollektor-emitter kuchlanishi o‘zgarmas bo‘lgani holda
kollektor tok kuchi kichik o'zgarishi
ning uni keltirib
chiqaruvchi baza tok kuchi kichik o‘zgarishi
ga nisbatiga
teng: 


---


0‘zgaruvchan kirish signali emitterli o‘tishga ulangan va u 
kollektorning tok kuchiga, shuningdek, kollektor zanjiridagi
rezistorning kuchlanish tushishiga ta’sir etadi. Ajratgich
kondensator Cpl baza tok kuchining o‘zgarmas tashkil
etuvchisini kirish kuchlanishi manbaidan o‘tib ketishiga yo‘l
qo‘ymaydi, kondensator Cp2 chiqishga faqat o‘zgaruvchan
tashkil etuvchisini flltrlab beradi. Chiqish va kirish
kuchlanishlari orasidagi to‘g‘ri proporsionallik bog‘lanishni olish
uchun amplituda xarakteristikadagi A ishchi nuqtaning shunday
holatini tanlab olish kerakki, kirish va chiqish kuchlanishlari-
ning o‘zgarishi bu xarakteristikaning chiziqli qismi oralig‘ida
bolsin. Baza zanjiridagi R b rezistor buning uchun kerakli
ishrejimini ta’minlashga imkon beradi. 

---