Bioelektrogenez. Elektro’tkazuvchanlik ionlarning muvozanat potensiali, membrananing stasiolar

KVANT BIOFIZIKASI ELEMENTLARI

1. Fotofizika va fotokimyo asoslari.
Ultrabinafsha va ko’rinuvchi nur-sohalarining biologik obyektlarga ta’sir
etish qonuniyatlarini tekshirish ham biofizika muammolari doirasiga kiradi. Kisqa
to’lqinli (rentgen va -Nurlanish) nurlarning biologik obyektlarga ta’sirini
tekshirish bilan radiobinogiya shug`ullanadi.
Molekulaning (atomning) umumiy energiyasi (Yeum) elektrol energiyasi
(Yeen) tebranma (Yet) va aylanma (Yea) harakat energiyalaridan tashkil topadi:
Yeum = Yeen + Yet + Yea bo’lib, Yeen >> Yet >> Yea dir. Fotokimyoda ham
fotobiologiyadek, elektromagnit spektrining tor 200-700 nm sohasi bilan ish
ko’riladi. Xalqaro yoritish komissiyasi to’lqin uzunligi sohalarini quyidagicha
ifodalashni tavsiya etadi. Ultrabinafsha (UB) Nurlanish: UB-S - 100280 nm,
UB-V - 280315 nm, UB-A - 315400 nm, ko’rinuvchi spektr -400-780 nm. qisqa
to’lqinli Nurlanish energiyasi, kimyoviy bog’lar energiyasidan katta bo’lib,
molekulalarni ionlantiradi va kimyoviy bog’larni uzadi. Aynan mana shu soha
bilan radiobiologiya shug’ullanadi. Uzun to’lqinli Nurlanish modda tomonidan
yutilganda elektrol ning aynalma va tebranma energiyalari oshadi. Shu sababdan,
infraqizil (IK) Nurlanish reaksiyalar tezligini oshiradi, molekulalarda kimyoviy
o’zgarishlar keltirib chiqarishga qodir emas.
Energiyasi 4-6 EV (200- 300 nm) fotonlar, oqsillar va nuklein kislotalar
tomonidan yutilib, molekulalarni qo’zg’algan honatga, ya’ni molekulaning
yuqoriroq energiya sathiga (qo’zg’algan holatga) o’tishiga olib keladi. Qo’zg’algan
molekula kimyoviy reaksiyaga osonlikcha kirishadi. Aynan mana shunday
fotokimeviy reaksiyalar, oxirgi natijada oqsillar, nuklein kislotalar va boshqa
Biopolimerlarda fotobiologik effektlarga sabab bo’ladi. Ko’rinuvchi nur esa,
fotosintez, fotoresensiya, fotomorfogenez hamda fotodinamik effektlar uchun aktiv
hisoblanadi.