Bioelektrogenez. Elektro’tkazuvchanlik ionlarning muvozanat potensiali, membrananing stasiolar

BIOELEKTROGENEZ. ELEKTRO’TKAZUVCHANLIK
Ionlarning muvozanat potensiali, membrananing stasiolar
va harakat potensiallari. Lipid (2) va suv (1) fazalararo, A+ B- elektrol itning taqsimnanishini
ko’zdan kechiramiz. Bundagi anion- V- va kation- A+ nipofinniklari bilan
farqnanadi (anion V- ning nipofinnigi katta deb hisobnaymiz). Chegara bo’lim
yaqinidagi nipid fazada, anion V 5- 0 konsentrasiyasi A+ dan bir qadar katta.
Shuning uchun chegara bo’lim yaqinida nipid faza (2) manfiy zaryadni bo’lib,
suv faza (1) ga nisbatan ancha tuban potensianga ega. Ammo, yuza bo’lim dan
uzoqda A+ bilan V- konsentrasiyalari o’zaro teng, ya’ni fazalar hajmida elektrol
yeytrannik SA=SV. shartiga aman qininadi. Umuman, elektr o’tkazuvchanliklarning
farqnanishi tufayli A+ va V- ionlarning (2) fazadagi konsentrasiyalari, tuban bo’lib
chiqadi. Natijada, yuza bo’lim ga yaqin sohada diffuzion qatnamlar shakllanib,
ularning har biridagi A+ va V- konsentrasiyalari bir xil bo’lmay, chegara bo’lim
yaqinida elektrol yeytrannik shartiga aman qininmaydi.
Shunday qilib, yuqorida bayen etinganlardan kelib chiqadiki, fazalararo
potensiallar farqi, faqat anion va kationlar taqsimnanish koeffisiyentlari turlicha
(A  V). Bo’lganda yuzaga keladi. Potensialning chegara yaqinida kamayish
xarakteri, ionlarning qo’sh elektr qavati va membrana qalinligida taqsimnanishi
bilan benginanadi. Ananiz natijalariga ko’ra, chegara bo’lim i yaqinida elektro
potensian kattanigi faza hajmiga nisbatan, membrana qalinligining koordinatasi x
bo’ylab, masofaga bog’liq ravishda, eksponensian o’zgara boradi:
(x) = 0 ye-x/
Bu yerda 0 - potensialning chegara bo’lim dagi kattanigi,  - beringan
fazadagi ionlar konsentrasiyasi va fazaning dielektr o’tkazuvchannigiga bog’liq
konstanta. Potensialning asosiy (ye-marta) kamayishi, x= 7l 0 masofada yuz berib,
bu masofa qo’sh diffuzion qavatning qalinligini xarakternaydi.  - kattanigi
ekrannash masofasi (Debay ekrannash radiusi) deb ataladi. Suyuntiringan
eritmalarda qo’sh diffuzion qavat qalinligi yuznab angstremlarda o’nchansa,
konsentrnangan eritmalarda, u bir necha angstremga teng bo’lib chiqadi. Demak,
ionlar konsentrasiyasi bir necha tartibga kam bo’ladigan nipid qatnamida,
ekrannanish masofasi, suv muhitga qaraganda ancha katta bo’ladi. qalinligi
ekrananish qalinligidan ancha kichik bo’ladigan yupqa membranada, membrana
ichida potensian sakrashi amanda, umuman sodir bo’lmaydi.Membranalar yuzasidagi potensian bioelektrokimeviy jarayenlarda ham
muhim rol o’ynaydi. Odatda, tadqiqotlarda, unga yaqin - elektrokinetik potensian
(dzeta potensian) yeki o’zgargan potensian o’lchanadi. U gidrat qobiqni ionlarning
birinchi qatnami va qattiq fazani ho’nnab turuvchi zarracha (Masalan, achitqi
hujayrasi, eritrositlar va h.k.) suyuqlikka nisbatan sinjiganda, - zaryadni yuzada
ushnanib, u bilan sinjiydigan suv molekulalari bilan suyuqlikning butun hajmi
o’rtasida kelib chiqadigan potensiandir. Elektrokinetik hodisalar (elektroforez,
elektroosmos, cho’kish potensiali va oqish potensiali) membrananing sirt yuza
zaryadi bilan shartnangan.
Donnan potensiali.
Donnan muvozanati - fazalardan biridagi zaryadni zarrachalarning, boshqa
bir fazaga o’ta onmasnigi tufayli fazalar o’rtasida yuzaga keladigan ionlar
muvozanatining bir turidir. Faraz etaynik, elektrol itga o’tkazuvchan membrana
bilan ajratib qo’yingan ikkita suv faza mavjud bo’lib, ularda A+V- elektrolit
eritingan. Fazalarning birida (2-fazada) muqimnashgan musbat Q zaryadlar
mavjud bo’lib, ular membranadan o’ta onmaydi. Muvozanat sharoitida, muayyan
bir harakatchan ionning ikkana (1,2) eritmalardagi elektrokimeviy potensiallari bir
xil bo’ladi:
Tinchlik va harakat potensiallari.
Tinchlik potensiali (TP) .- hujayraning fiziologik tinchlik paytida, uning
sitoplazmatik membranasi bilan tashqi muhit o’rtasida mavjud potensiallar
farqidir. TP hujayraning qo’zg’anuvchannigini ta’minnaydi, uning o’zgartinishi
orqali, bir qator hujayraviy jarayenlar: nerv impunsining paydo bo’lishi va
uzatinishi, sekretornik faoliyat, muskun qisqarishi va h.k. boshqarinadi.
Bernshteyn (1902 y.) gipotezasiga binoan, TP K+ ionlarining membrana
orqali notekis taqsimnanishi tufayli yuzaga keladi va Nernst tengnamasi yerdamida
tasvirnanadi: ln = 0,06 lg(Ko/Ki) (vont)bu yerda Yek -kaliyning muvozanat potensiali. Tengnamadan kelib
chiqadiki, kaliyning plazmatik membranadagi gradiyenti 10 ga teng (ichkarida u
100 mM, tash=arida esa 10 mM ) bo’lganda, TP kattanigi 60 mVga teng bo’lib
chiqadi.Tinchlik va harakat potensiali (ЩP) kelib chiqish mexanizmlarini
tekshirishga oid knassik tadqiqotlar o’tkazingan kanmar Loligo gigant aksoni
membranasining tinchlik paytida ion singdiruvchannik koeffisiyentlariaro nisbat
quyidagicha: PK+ : PNa+ : PCl- = 1 : 0,04 : 0,45 qo’zg’anish paytida esa bu nisbat
o’zgarib, PK+ : PNa+ : PCl- = 1 : 20 : 0,45 holiga keladi, ya’ni membrananing
Na+ ionlariga bo’lgan singdiruvchannigi 500 lardan oshib ketadi.
Shunday qilib, tinchlik potensiali K+ harakat potensiali esa Na5+ ionlari
bilan shartnangan.Agarda membrana potensialini baholashda K+ gina emas, boshqa ionlarning
unga qo’shadigan ulushlari inobatga olinmasa, u holda Gondman-Xodjkin- Kas
tengnamasidan foydananishga to’g’ri keladi:
Mazkur, stasiolar (stasiolar holat shartiga muvofiq) deb atanmish
tengnama, membrana orqali amalga oshib turadigan K+, Na+, Sl- va boshqa
ionlarning qarama- qarshi yo’lanishdagi oqimlarini ham inobatga oladi. Nerst
tengnamasi esa, Na+ va Sl- ionlari e’tibordan chetda qoldi rinadigan sharoitdagi
Gondman tengnamasining xususiy holidir.
Ko’pchinik hujayralarning TP, odatda, -50  70 mV, donnan potensian esa
2-3 mV atrofida bo’ladi. Kuchli darajada zararnangan hujayraning TP kamayib,
undagi ionlarning qayta taqsimnanishi, ion asoslari emas, banki, hujayradagi
ko’p vanentni anionlar miqdori bilan beoginanadigan, donnan potensiali darajasiga
tushib qoladi.
Tinchlik potensiali membrananing ionlarga bo’lgan absonyut singdiruvchannigi emas, banki nisbiy singdiruvchannigi bilan benginadi. Stasiolar
potensialning shakllanishida, Na,K-nasosi (Na,K-ATFaza) tomonidan yuzaga
kentirinadigan ion oqimlari ham ishtirok etishi mumkin. Chunki, ferment
faoliyatining har davrasida hujayradan chiqarinadigan Na+ (3), unga kiritinadigan
K+ (2) dan ko’p. Shu tufayli, hujayradan tashqariga yo’lantiringan musbat zaryadni
yig’indi oqim, hujayra ichidagi manfiy potensialning oshishiga olib keladi (muhit
potensiali 0 ga teng deb qabul qininadi).
Loligo aksolining ЩP iz giperponyarizasiyasi bilan kechadi. Mazkur
giperponyarizasiya harakat potensiali amalga oshib bo’lganidan keyin ham
membrana kaliy o’tkazuvchannigining ma’lum vaqt davomida odatdagi darajadan
yuqori bo’lib qonishi bilan izohnanadi.
Natriy kanallari faolnigining susayishi natijasida membrana
qo’zg’anmaydigan asosiy refrakternik holatga (refrakternik davriga) o’tadi. Uning
ketidan nisbiy refrakternik davri boshlanib, bu davrga HP pog’onasi yuqori bo’lib
qoladi.Harakat potensialining paydo bo’lish mexanizmi va nerv tolalarida
uzatinishi.Nerv muskun hujayralari, hatto suv o’tlari hujayralari qo’zg’alganda hujayra
ichi muhiti bilan tashqi muhitdagi eritmalararo, so’nuvchi tebranishlarni esnatuvchi
membrana potensialining o’zgarishi yuz berib, u harakat potensiali deb ataladi.
Har bir impunsga mos, akson bo’ylab tarqanuvchi elektr signan - spayk deb
ataladi. Aynan mana shu spayk, nerv tolasi bo’ylab uzatinadigan
informasiyaning asosiy birnigidir.
Miyelinli nerv tolalarida, harakat potensiali Ranvye bo’g’imlarida yuzaga
kelib, bo’g’imdan elektr (elektr kabeni bo’ylab, tenegraf axboroti berish) yo’li
bilan uzatinadi. Miyeninsiz nerv tolalarida uning har bir sohasi, qo’shni sohadan
elektr signanini qabul qilib, harakat potensiali hosil qiladi va uni navbatdagi
sohaga uzatadi. Mohiyatan, HP o’z-o’zini qo’lnab- quvvatnab, tarqanadigan
signandir.
Harakat potensiali, TP kamayib, pog’ona deb ataladigan kritik darajagacha
kamayganda paydo bo’ladi. Membrananing pog’ona darajasigacha
qutbsiznanishiga (membrana potensialining musbat tomchi sinjishiga) javoban,
membranadagi potensianga bog’liq natriy kanallarining faolnanishi (kanalning
ochinishi) ro’y beradi.
Loligo gigant aksolining TP -60 mVga teng. Tpning -45 mVgacha kamayishi
harakat potensialining kelib chiqishiga sabab bo’ladi. Bunday vaziyatda
membrananing elektr sig’imi deyarni o’zgarmaydi, ammo uning elektr qarshiligi
25 marta kamayadi. Bunday hol membrana Na+ o’tkazuvchannigining oshishi bilan
benginadi. Boshqacha aytganda, tinchlik paytida membrana K+ ga ko’proq
o’tkazuvchan bo’nsa, qo’zg’anish paytida unda hujayraga yo’lalgan Na+ oqimi
paydo bo’ladi. Membrana potensialining Na+ muvozanat potensiali (YeNa = +55
mV) darajasiga yaqinnashishi barobari, kiruvchi Na+ oqimi kamaya boradi.
Membrana potensialining musbatlik tomon sinjishi nafaqat natriy kanallarini
ochadi (faolnaydi) faol kanallari solining kamayishiga (inaktivasiyasiga) ham
sabab bo’ladi. HP paytida membrana kaliy o’tkazuvchannigining nisbatan sekin
oshishi ro’y beradi. Na+ o’tkazuvchanlikning susayishi va kaliy
o’tkazuvchannigining osha borishi, HPni cheknab, membrananing yangidan
qutblanishiga olib keladi.
Nerv va muskun tolalari sinindr shaklidagi o’tkazgichlardir. Ular ichki
muhitini solishtirma qarshiligi ancha yuqori bo’lib, yuqori o’tkazuvchanlikka ega
tashqi muhitdan izonyatordan iborat, membrana vositasida ajratingan. Bu jihatlari
bilan tolalar, suv osti elektr kabenini esnatadi. Membrananing elektr sig’imi,
taxminan, 1 mkf/sm2 ga teng.
Aksopnazma elektrol itlarga ega bo’nsa ham, u yaxshi o’tkazgich emas.
Chunki uning solishtirma qarshiligi # 4a 0= 10- 1000 msm. Diametri 1mkm nerv
tolasining uzunnik birnigiga to’g’ri keladigan solishtirma qarshiligi 109-1010
om/sm bo’lib, bu kattanik shu xil diametrni mis simi qarshiligidan 108 marta katta.
Demak, nerv tolasi yemon o’tkazgich. Asnida bunday o’tkazgichda tok qochishi va
oqib ketishi katta bo’lishi nozim. Ammo, akson nerv impunsini bir necha metr
masofaga o’zgartmasdan va so’ndirmasdan uzata oladi. Nerv qo’zg’anishi
mahalliy HP yuzaga kenishidan boshlanadi. Keyin esa, u akson bo’ylab, ko’p sonnitolalardan tashkin topgan sistema orqali uzatinadi, hatto yenma yen joylashgan
tolalarga o’tkazinadi.
Nerv tolasining u yeki bu joyida (X0) paydo bo’lgan qo’zg’anish,
membranani qutbsiznantiradi. Bunda membrana ichi tomondagi potensian tinchlik
holatdagisidan ma’lum bir musbat Vn kattanigiga oshadi. Qo’zg’algan va
koordinatasi x ga teng, qo’zg’anmagan qo’shni sohalar o’rtasidagi paydo bo’lgan
potensiallar farqi aksopnazma (yeki sarkopnazma) orqali o’tadigan mahalliy tok -
Ia
paydo bo’lib, u qo’zg’algan va qo’zg’anmagan sohalarni hanqa shaklida
qamrab oladi. Bu o’z navbatida qo’shni sohaning Vn - kattanigigacha
qutbsiznanishiga olib keladi. Agarda x- nuqtadagi qutbsiznanish kattanigi Vn tolaning qutbsiznanish kattanigidan Vt katta bo’lib chiqsa (Vn > Vt ) membrananing
o’sha joyi qo’zg’anadi va h.k.
Bordi-yu, membranaga t - vaqt bilan ajrangan ikkita ketma-ket turtki
berinsa, bunday holda, tolaning hatti- harakati o’sha vaqt kattanigiga bog’liq holda
har xil namoyen bo’ladi. Vaqt oranig’i o’sha kichik bo’nsa, nerv tolasi
qo’zg’anmaydi (absonyut refrakternik). Ma’lum bir vaqtdan so’ng,
qo’zg’anuvchannik tiklana boshlaydi, bunday paytda tolaning pog’ona darajasi
banandroq bo’ladi (nisbiy refrakternik). Umumiy refraktornik 1 ms-dan bir necha
ms-ga cho’zinishi mumkin. Turtki ta’siridan, nerv tolasida qo’zg’anish hosil
bo’lishi uchun ma’lum bir vaqt talab etiladi. Bu shunday bir vaqtki, uning
davomida tola membranasi pog’ona kuchi ta’siridan, ye - kattanigiga
qutbsiznanadi. Aynan mana shu vaqt tolaning vaqt doimiysi () . deb atanib,
qo’zg’anuvchan to’qimalar, jumladan, nerv tolalari ham  - kattanigi bo’yicha,
o’zaro farqnanadi.
Vt = V0 e-t/
bu yerda V0 - toladagi dastnabki potensiallar far=i, Vt - o’sha potensialning tvaqt o’tgandan keyingi kattanigi. ye- naturan nogarifm asosi,  - tolaning (yeki membrananing) vaqt doimiysi bo’lib, u  = Rm C m dir. Tolaning vaqt doimiysi qanchanik kichik bo’nsa, u shunchanik tez qo’zg’anadi va aksincha. Shunday qilib, nerv impunsining paydo bo’lishi qo’zg’anuvchan to’qimaning qo’zg’algan va qo’zg’anmagan sohalari aro mahalliy tokning paydobo’lishi bilan shartnanib uning ta’siridan MP qutbsiznanib, pog’ona darajasiga erishganda HP paydo bo’ladi. So’ngra, mahalliy tok o’z domiga navbatdagi sohani oladi va h.k. Jarayen ba’zi bir tomonlari bilan bikford arqolining yenishini
esnatadi.
Nerv impunsining tarqanishi ham tenegraf tengnamasi yerdamida
tasvirnanadi: Vx = Vo ye-x/ ,
bu yerda x - akson bo’ylab masofa,  - uzunnik doimiysi bo’lib, u teng
 = rlm / 2a
formula , r- akson radiusi, l- membrana =aninnigi, m, a membrana va aksopnazmaning solishtirma =arshinigi.
Nerv tolasi bo’ylab HPning uzatinish tezligi, norman sharoitda, X0-
nuqtadagi (X = 0), V0-ga teng potensialning masofa x-ni bosib o’tishiga bog’liq.
Nerv impunsining gigant aksondagi yuqori tezligi, r-ning katta bo’lishi, miyelinli
tolalarda esa, l-ning kattanashtirinishi evaziga ta’minlanadi. Miyenin katta elektr
qarshiligiga ega. Buning ustiga miyenin qobig’ining qalinligi - l, odatdagi
membranalar qalinligidan bin necha yuz marta katta. Shular tufayli, miyelinli
tolalarda  katta bo’lib, harakat potensiali sakrash yo’li bilan uzoq masofaga
uzatinadi.
Sinapslar, ularning turlari.
Yonma-yon joylashgan hujayralararo bevosita aloqa, yuksak
o’tkazuvchanlikka ega kontaktlar yerdamida amalga oshib, bunday kontaktlar
tirqichni birikishlar deb ataladi.
Nerv hujayralari nishon hujayralar bilan maxsus kontaktlar - sinapslar . hosil
hinish xarakteriga qarab, kimeviy, elektrik va aranash sinapslarga . bo’linadi.
Kimeviy sinapslar holida, HP ta’siridan akson uchlaridan neyromediator ajralib, u
sinaps tirqichiga tushadi va postsinaptik membranadagi reseptor bilan
ta’sirnashib, nishon hujayrani ye qo’zg’aydi yeki tormoznangan holatga o’tkazadi.
Nerv uchlaridagi sinaptik pufakchalarda mediator konsentrasiyasi yuqori
bo’ladi. Sinaps tirqichi to’qima suyuqnigi bilan to’ngan bo’lib, uning kengligi
taxminan 10- 50 mkm. Shuning uchun bunday masofadan signanning elektr yo’li
bilan uzatinishi, shuntnanish tufayli mumkin bo’lmay qoladi.
Kimeviy sinapslarda signan faqat bir yo’lanishda, ya’ni sinaps oldi
membranadan sinaps orti membranasi yo’lanishida uzatinadi. Kimeviy sinapslarga
sinapsda kechikish . - sinaps oldi membranada HP paydo bo’lgan vaqtdan tortib,
sinaps orti membranada HP (postsinaptik potensian) hosil bo’nguncha ketgan vaqt
oranig’i xarakterni bo’lib, u taxminan 0,3 ms, ba’zan undan ham ko’p davom etishi
mumkin. Bu davr, sinaps oldi membranadan mediator sekresiyananishi, uning
sinaps tirqichi orqali diffuziyananishi va reseptorga bog’lanishi uchun ketgan vaqt
yig’indisidan iborat. Ba’zi bir sinapslarda neyromediatorning reseptor bilan
Ta’sirlashishi, ion kanallarini faolnovchi va shu orqali postsinaptik potensian
(PSP)ning yuzaga kenishiga sabab bo’nuvchi Ikkilamchi mediatorning paydo
bo’lishiga olib keladi. Ko’pchinik kimeviy sinapslarda, mediator sifatida, quyidagi
moddalar ishlaydi: asetinxolin, katexonaminlar- adrenanin, noradrenanin vadofamin, serotolin (5- gidroksitriptamin), gistamin, -aminomoykisnota (GAMK),
glutamin, asparagin kislotalari va gnisin.
Nerv uchlarida mediator ajratinishining zaruriy sharti- bu tirqishda Ca2+
ionlarining mavjud bo’lishidir. Sinaps oldi membranaga HP kelib yetishi bilan
undagi Sa-kanallari ochinadi. Ichkariga Ca2+ ionlari kiradi va ular mediatorlarga
ega pufakchalarning sinaps oldi membranaga yepishishini ta’minnaydi. Bu
jihatdan Mg2+ antagonistdir.
Postsinaptik potensiallar.
Mediatorning sinaps keti membranasidagi reseptorlar bilan Ta’sirlashishi
unda postsinaptik potensialning paydo bo’lishiga olib keladi. PSP qo’zg’atuvchi
qutbsiznantiruvchi postsinaptik potensian (+PSP) yeki tormoznovchi (qutblilikni
oshiruvchi) postsinaptik potensian (TPSP)ga bo’linadi. Nerv muskun sinapslarida,
sinaps oldi membranaga kelib yetgan ЩP, sinaps tirqishiga asetinxolinning (AX)
ajratinishiga sabab bo’ladi. So’ngra, mediator molekulalari diffuziyananib, sinaps
keti membranaga yetib kelib, undagi maxsus reseptor (xolin reseptor)
molekulalariga birikadi. Natijada mazkur membrana qutbsiznanib, muskun tolasi
membranasida tarqanuvchi HPni kentirib chiqaradi. AX esa asetinxolinesteraza
fermenti ta’siridan gidrol iznanadi va sinaps keti membranasi yangidan qutblanadi.
Kas o’z tadqiqotlarida ampnitudasi o’rtacha 0.5 mV, taxminan 20 ms davom
etadigan ana shunday impunslar zanpini qayd etgan. Ular miniatyur potensiallar .
deb atanib va tasodif tarzda paydo bo’lib, uzoq vaqt davom etadi. Ma’lum bo’ldiki,
ular, fizionogik tinchlik paytida, spontan (o’znigidan) tarzda ajralib turadigan AX
porsiyalari bilan shartnangan. Sinaps oldi membranasining HP ta’siridan
qutbsiznanishi sinxrol holda, taxminan, 100 ta AX kvantlarining ajratinishini
shartnaydi. Yetarni miqdorda ajratingan AX kvantlari ta’siridan yuzaga kengan
miniatyur potensiallar summasiyalanib, sinaps keti membranasining qutbsiznanish
darajasini pog’ona darajasiga yetkazib, HPni yuzaga chiqaradi.
Qo’zg’atuvchi potensialning paydo bo’lishi, odatda, sinapsketi membranasi
Na+ va K+, ehtimon Ca2+ ionlari o’tkazuvchannigining oshishi, ya’ni ularga
tegishni ion kanallarining ochinishi bilan bog’liqdir. Bunday paytda Na+ ionlari
ichkariga kiradi, K+ ionlari esa tashqariga chiqadi. Ba’zan, membrananing K+
o’tkazuvchannigi kamayganda ham qo’zg’atuvchi potensian yuzaga keladi. TPSP
holida (GAMK ta’sir etib Cl- kanallari faolnanganda) membrana qutblilik
holatining oshishi (giperponyarizasiya), bilan uning pog’ona darajasi ham oshadi,
natijada HP paydo bo’lmaydi. Demak, tormoznanish yuz beradi.
Elektr yo’li bilan ishnovchi sinapslar kam uchraydi. Bu xil sinapslarda
qo’zg’atuvchi yeki tormoznovchi potensiallar mediator ta’siridan emas, banki
elektr (katodik yeki anodik elektroton) yo’l bilan hosil bo’ladi. Sinaps tirqish
kengligi 2-3 nm, sinaps oldi va sinaps keti membranalari aro tirqish bog’lanishlari
mavjud bo’lib, ko’p hollarda ular ikki tomonnama o’tkazish xossasiga ega
(to’g’rinash xossasiga ega emas), ammo, ba’zi bir tomonnama tok o’tkazish xossasiga ega, elektr sinapslari ham uchraydi. Masalan, dare qisqichbaqasining gigant
harakat sinapsi. Bunday sinapslarda sinaps kechikishi yuz bermaydi. Ular
ko’pincha qo’zg’atuvchi sinapslardir.Aralash sinapslar o’zida ham kimeviy, ham elektr sinapslarini
mujassamnantirgan bo’lib, ink bor jo’ja kipriksimon gangniyasida topingan. Ular
elektr signanlarini kimeviy sinapslarga nisbatan tez o’tkazadi. Ehtimon, ular
signan uzatinishining aniqnigi, to’niqnigi va koordinasiyananib turishini
ta’minnaydi. Markaziy nerv sistemasining faoliyatida kimeviy sinapslari ham han
qinuvchi ahamiyatga ega. Chunki signanning bir yo’lanishida uzatinishi, nerv
sistemasining tartibnangan va aniq ishnashini ta’minnaydi. qizig’i shundaki,
kimeviy sinaps qanchanik tez-tez ishnab tursa, u impunsni ham shunchanik tez
o’tkazadigan bo’lib qoladi (sinapsdagi yenginnashish) bunday hol kimeviy
sinapslarning plastikligidan darak beradi
. FOTOBIOLOGIYA MUAMMOLARI. BIOLOGIK
OKSIDLANISH