Bioelektrogenez. Elektro’tkazuvchanlik ionlarning muvozanat potensiali, membrananing stasiolar

Lyuminestsentsiya turlari
Lyuminestsentsiya deb biologik ob’ektlarning ma’lum bir haroratdagi
issikliq nurlanishidan ortiqcha bo’lgan, hamda davomiyligi ham nurlanuvchan
yorug’lik to’lqinlarining davri 10-15s qiymatidan ancha ortiq bo’lgan nurlanishga
aytiladi. Lyuminestsentsiya yorug’likning qaytishi va sochilishi kabi ikkilamchi
rentgenolyuminestsentsiya ko’rinishida, ya’ni rentgen va γ-nurlanishlari ta’sirida
yuzaga keluvchi guruhlarga ajratib o’rganiladi.
Xemilyuminestsentsiya hodisasi ekzotermik kimyoviy reaktsiyalar natijasida
hosil bo’ladi. U bevosita reaktsiya mahsuloti tomonidan, yoki reaktsiya
mahsulotidan energiyani olib o’tish natijasida qo’zg’aluvchi boshqa komponentlar
tomonidan yuzaga keladi. Xemilyuminestsentsiya yorqinligi, ya’ni vaqt birligi
ichida chiqarilayotgan kvant sonlari, reaktsiya tezligining va
xemilyuminestsentsiya effektivligining oshishi bilan o’sib boradi.
Xemilyuminestsentsiya effektivligi - reaktsiyaning bitta aktiga to’g’ri keluvchi
kvantlarning o’rtacha sonidir. Xemilyuminestsentsiya hodisasi asosida fizika,
kimyo va biologiyada sohalarida keng qo’llaniladigan uslublar ishlab chiqilgan.
Xemilyuminestsentsiyaning oddiy ko’rinishi biologik ob’ektlarning modda
almashuvi reaktsiyalarida kuzatiluvchi shu’lalanish hisoblanib, bu
bioxemilyuminestsentsiya deyiladi va juda ko’p dengiz hayvonlari va o’simliklari,
ba’zi qo’ng’izlar, chuvalchanglar, biologik chirindilarning nurlanishi bunga misol
bo’ladi.
Fotolyuminestsentsiya jarayonining boshlang’ich vaqti atom va
molekulalarni yorug’lik kvanti hv energiyali fotonlar bilan qo’zg’atish davri bilan
belgilanadi.
Stoks qonuniga ko’ra lyuminestsentsiya spektri, shu lyuminestsentsiyani
keltirib chiqaruvchi spektrga nisbatan uzun to’lqinlar tomonga siljigan bo’ladi.
Nurlanuvchi fotonning energiyasi hv yutilgan fotonning energiyasi hv dan katta
emas: hv hv.
Stoks qonunidan chetlanuvchi antistoks lyuminestsentsiya deb ataluvchi
lyuminestsentsiya ham mavjud. Bu fotolyuminestsentsiyani ayrim spektral chiziq
bilan, ya’ni monoxromatik yorug’lik bilan qo’zg’atilgan vaqtda ayniqsa yaxshi
ko’rinadi. Antistoks nurlanish avvaldan qo’zg’algan holatda turgan zarrachalarni
qo’zg’atishda vujudga keladi
2-qo’zg’atilgan holatdan 1-asosiy holatga o’tishda - hv - energiya nurlanadi.