2 Laboratioriya ishi Mashg’ulot: Reaksiya tezligining reaksiyaga kirishuvshi moddalar konsentrasiyasiga bog’likligi. Reaksiya tezligining haroratga bog’liqligi. Mashg’ulotdan maqsad

№2 - Laboratioriya ishi
Mashg’ulot: Reaksiya tezligining reaksiyaga kirishuvshi moddalar konsentrasiyasiga bog’likligi. Reaksiya tezligining haroratga bog’liqligi.


Mashg’ulotdan maqsad. Kimyoviy reaktsiya tezligining kontsentratsiya bog’liqligi, hamda reaktsiya kirishayotgan moddalar kontsentratsiyasini kimyoviy muvozanatga ta’sirini tajribada isbotlashdan iboratdir.
Asbob va reaktivlar: : Probirkalar, sekundomer, termometr, shisha tayoqcha, 10 ml hajmli silindrlar, spirt lampasi, qisqich, Na₂S₂O₃ ning 0,3 n eritmasi, H₂SO₄ eritmasi (1: 200), Al metali kukuni, J₂ kristallari, H₂O₂ ning 3% li eritmasi, MnO₂, HCl ning 10% li eritmasi, marmar va bo`r kukunlari, FeCl<sub>3</sub> ning 0,02n va to`yingan eritmalari, NH₄CNS ning 0,02 n va to`yingan eritmalari, kraxmal kleysteri, yodli suv, NH₄Cl kristallari. distirlangan suv
Kimyoviy kinetika kimyoviy reaktsiyaning tezligi va unga ta’sir etuvchi omillar (temperatura, bosim, kontsentratsiya, katalizator) va reaktsiyaga kirishuvchi moddalar tabiatini tekshiradi.Kimyoviy reaktsiya tezligi vaqt birligi ichida reaktsiyaga kirishayotgan moddalar kontsentratsiyasining o‘zgarishi bilan o‘lchalaniladi. Bunda kontsentratsiya, asosan moddaning 1 l xajmdagi mollar soni bilan ifodalanadi (mol/l). ma’lumki, moddalarning molekulalari bir-biri bilan to‘qnashgandagina, ularning o‘zaro kimyoviy ta’siri yuzaga keladi. SHuning uchun reaktsiyaga kirishayotgan moddalarning kontsentratsiyasi qanchalik katta bo‘lsa, yani xajm birligidagi molekulalar soni qanchalik ko‘p bo‘lsa, reaktsiyaning tezligi shunchalik katta bo‘ladi.
Reaktsiya tezligining kontsentratsiyaga va reaktsiyaga kirishayotgan moddaning tabiatiga bog’liqligi massalar ta’siri qonuniga bo‘ysinadi:
Kimyoviy reaktsiyaning tezligi reaktsiyaga kirishayotgan moddalarning kontsentratsiyalari ko‘paytmasiga to‘g’ri proportsianaldir.
Masalan: aA + vV = sS tenglama bilan ifodalangan reaktsiya tezligi: V = k [A]^a •[V]^v bo‘ladi.
Bunda: [A] va [V] – A va V moddalarning molyar kontsentratsiyasi (mol/l); k – tezlik doimiysi, u o‘zaro ta’sir ettayotgan moddalarning tabiatiga va temperaturasiga bog’liq.
Reaktsiyaga qattiq modda ishtirok etayotgan bo‘lsa, reaktsiya tezligini xisoblashda faqat gazsimon va erigan moddalarning kontsentratsiyasini e’tiborga olish zarur. CHunki qattiq moddalarning faqat yuza qatlami reaktsiyaga kirishadi.
Masalan: S_(q) + O₂ = SO_{2 (g)} V = k [O₂]
Temperaturaning o‘zgarishi reaktsiya tezligiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Vant-Goff qoidasi bo‘yicha temperatura har 10^oS ga ko‘tarilganda reaktsiya tezligi 2-4 marta ortadi.
Bu qoidaning matematik ifodasi:
Vt₂ = Vt₁ •
bunda: Vt₂ – temperatura S ga ortgandan keyingi reaktsiya tezligi;
Vt₁ – reaktsiyaning t C dagi boshlang’ich tezligi;
ɣ - reaktsiyaning tezlik temperatura koeffitsiyenti, yani tem-peratura 10⁰S ortganda reaktsiya tezligining qanchaga oshganini ko‘rsatuvchi son.